7. Sayı - turan-sam

TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
V.A.Suxomlinski
Tərbiyələndirmə işinin əsl mahiyyəti sizin uşaqla olan söhbətlərinizdən, uşağa etdiyiniz
birbaşa təsirdən deyil, ailənizi, şəxsi və ictimai həyatınızı və uşağın həyatını nə cür təşkil
etməyinizdən ibarətdir.
A.S.Makarenko
Insana hörmət – nümunə daşıdır. Insana hörmət hissi insanların ürəyinə həkk
olunarsa, onlar elə bir sosial, iqtisadi, siyasi sistem yaradacaq ki, bu sistemdə insana hörmət
sarsılmaz, dəyişməz qanun olacaq.
Antuan Sent de- Ekzüperi
İkinci aparıcı: Özünə, təbiətə və ətrafdakılara olan münasibət özünün və başqaların
hərəkətlərinin nəticəsini qəbul etmək və qiymətləndirmək, etdiyi hərəkətlərə görə məsuliyyət
hissini dərk etmək, insanları xasiyyət və vərdişlərinin xüsusiyyətləri ilə qəbul etmək, daha
səbrli olmaq, başqalarının hüquqlarına hörmət etmək bacarıqlarını özündə birləşdirir.
Birinci aparıcı: Bəli. Bu cəhətlərin hamısını biz məktəbəqədər yaşlı uşaqda
formalaşdırırıq. Bundan başqa, müəyyən şəxsi keyfiyyətləri, kommunikativ bacarığı
tərbiyələndirir, uşaqlara müxtəlif məlumatlar verir və bu məlumatlardan effektiv nitq zamanı
istifadə etməyi öyrədirik.
Ikinci aparıcı: Bəs nə üçün vətəndaş tərbiyəsi məsələləri əvvəllər bu şəkildə
qoyulmurdu?
Birinci aparıcı: Çünki seçicilərə yalnız bir namizədin təklif olunduğu və onların
sosial seçimə malik olmadıqları seçkilərdə müəyyən vətəndaş mövqeyi tələb olunmurdu.
Ikinci aparıcı: Məncə, yeni sosial şəraitdə əhalinin vətəndaş olaraq fəal, savadlı
olması çox vacibdir və xalqın taleyi bundan asılıdır.
Birinci aparıcı: Məhz bu cürdür. Elə buna görə də, vətəndaş tərbiyəsi son dərəcə
mühüm məsələlərdən biridir.
Uşaqların tərbiyələndirilməsi prosesinin humanizm prinsipləri əsasında təşkil
olunmasını təklif edirik. “Humanizm” sözü latın dilindən tərcümə olunub və humanus –
insanpərvər, insanları sevən deməkdir.
Ikinci aparıcı: Maraqlıdır, bəs kolleqalarımız nə deyəcək? Uşaqlarla vətəndaşlıq
tərbiyəsi ilə əlaqədar aparılan işin məzmunu nədən ibarətdir?
(Pedaqoqların çıxışları)
Kiçik yaşlılar:
— ünsiyyətin əsas şərti olaraq nitqin inkişaf etdirilməsi;
— böyüyün uşaqlarla ünsiyyət üslubu – uşaqla ətraf aləm arasında olan
münasibətlərin timsalıdır;
— uşaqlara yaxşı və pis haqqında olan etalon təsəvvürləri
mənimsətməyi, sosial münasibətlər sahəsində olan səbəb-nəticə əlaqələrini təhlil
etməyi öyrətmək;
— təbiət obyektlərinə, digər insanlara, uşaqlara qarşı münasibətdə
empatiklik (həssas qavrayış) bacarığını inkişaf etdirmək;
— qrupun ənənələrini yaratmaq: Müxtəlif tədbirlər keçirmək.
— Böyük yaşlılar:
— uşaqlar qrupun gələcək planlarının müzakirəsində iştirak edir;
— həyatın nizama salınmasında qaydaların rolunu uşaqlarla müzakirə
etmək;
— uşağı insanlarla, yaşıdları ilə, qızlarla, oğlanlarla tanış etmək;
— uşağın ona yaxın olan insanlara (ailəyə, uşaq bağçası qrupuna,
ölkəsinin əhalisinə) aidiyyatını izah etmək;
— qrupun normaları və ənənələri ilə tanış etmək (növbənin
düzənlənməsi, azlığın tələbatları nəzərə alınmaqla çoxluğa tabe olmaq, püşkatma və
s.);
44