7. Sayı - turan-sam

More documents

Recommendations

Info

TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010 TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ www.turansam.org (1) AZERBAYCAN VE ARAP KAHRAMANLIK DESTANLARINDA DOLANDIRICILIK VE KENDİNİ DEĞİŞİM MOTİVLERİNİN KIYASLANMASI Çinare MÜTELLİMOVA Tofiq kızı 1 ÖZET Makale, Azerbaycan ve Arap kahramanlık destanlarında dolandırıcılık ve değişim detaylarının kıyaslamasına ait edilmiştir. Bu kıyaslama özellikle Azerbaycan kahramanlık destanları olan “Köroğlu”, “Kitabi Dedde Korkut” Arap kahramanlık destanları olan “Ali Zibak”, “Zat El Himme” arasında yapılmıştır. Kıyaslamalardan da görüldüğü gibi, her iki halkın kahramanlık destanlarında dolandırıcılık detayı, içerik ve olayları ne kadar çeşitli ve değişik olsa da, hep ışık karanlığa, hayır şerre, beyaz siyahın üzerinde zafer kazanıyor. ABSTRACT The article is dedicated to comparative analysis of motives of deception and trickery in Azerbaijani and Arab epic tales. The comparison has been conducted in a number of Azerbaijani epic literature examples, such as “Koroghlu”, “Kitaby Dada Gourgud” as well as examples of Arab epic literature, such as “Ali Zibagh”, “Zat al - Himmah” and etc. Finally, as concluded as a result of the comparison, while the storyline and events involving deception and trickery varies greatly in the examples of epic literature in both languages, it is always that the light defeats the darkness and the good defeats the evil. Dolandırıcılık tarzında kaleme alınan eserler hangi halka ait olursa olsun, avantüra ve yalan tarzında onların siyasi-sosyal nedenlerini araştırarak açıklamak için zaruri olan düşünce şeklini geliştirmek için yararlı. Hem azerbaycan, hem de Arap kahramanlık destanlarında göze çarpan bir çok benzer çizgi ve motif vardır. Her iki halkın kahramanlık destanlarında dikkat çeken tipolojik uygunluklardan biri de çıkarcılık motiveleri kısa özetli özelliğe sahipse, Arap destanlarında buna daha çok yer ayrılmaktadır.Bu kıyaslama “Ali Zibak”destanı ile Azerbaycan halk kahramanlık destanları arasında daha net tarzda belirleniyor. Kıyafet değiştirmek yolu ile gelen uslup“Ali Zibak” destanı gibi “Destani ahmet Harami” eserinde de kullanılmıştır.Eserin kahramanları intikam almak için çeşitli hiyle ve dolandırıcılığa el atıyor.Bu dolandırıcılıklardan biri de onların şekilden şekile girmesidir. “Ali Zibak” destanında Ali`nin annesi Fatıma gah bedevi elbisesi giyiyor, gah da ihtiyar göçebe kadın elbisesi ve ya dövüşçü elbisesi giyerek, zor durumlarda çeşitli şekillerde oğluna yardım ediyor.Ali de kıyafetini tanınmayacak şekilde değişerek yiğitlerin her birine sihirli eşyaların ve hazinenin elde edilmesinde yardım ediyor. Genellikle, Arap kahramanlık destanlarının kahramanı yiğit dövüşçü, savaş sanatını bilen yiğit ve bununla beraber dolandırıcı ve hiyleci oluyor.Bu kahraman kılıçla, nize ile başarılı şekilde savaşıyor, düşmanı başarılı ok ile mahvede biliyor ve aynı zamanda düşmanı rehin almak için çeşitli uyuşturucu maddeler hazırlaya biliyor.Kahraman kendi kıyafetini öyle tanınmayacak tarzda değişiyor ki, onu gerçekten de ya kadın, ya da zenci sanıyorlar.Mesela;Ali Zibak derviş, rahip, rahibe, vezir, kıyafetine giriyor. Destanın 4. bölümünde Selahattinìn adamları Ali`yi arıyorlar.Ali camideyken onlar da oraya geliyorlar.Ali Zibak ta kıyafetini değişerek onlarla dalga geçiyor. 5. bölümde ise ali kadın kılığına giriyor. Selahattin`le buluşuyor. Selahattin de sanıyor ki, o kız.Odada yalnız kalırken Ali Selahattinìn elini ve ayaklarını bağlıyarak kaçıyor. Selahattin ali`nin peşinde ordu yolluyor. Bu bölümde Ali çeşitli giysiler giyiyor. Destanın 6. bölümünde değişime rastlıyoruz. Ali kendine pazarda dükkan açıyor.Satılan malların işersinde Selahattinìn de elbiseleri oluyor. Selahattin malların nerden alınmasını Ali`ye soruyor.ali 1 Baku Devlet Universitesi, oğretmen, Bakü/AZERBAYCAN. 4
TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010 TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ www.turansam.org diyor ki, bunu ordu başkanlarının birisinin evinden almış. Ali ordu başkanının evini Selahattine gösteriyor. Ali`nin hiyleleri sonucu Selahattin yakalanıyor. Sonradan Selahattin Ali`yi bulmak için kendini ölü olarak gösteriyor. Ölü şekline girdikten sonra Ali Selahattinìn üzerine sıcak su döküyor. Herkes Selahattinìn dirildiğinden bahsediyor. Destanın 7. bölümünde ise Ali`nin annesi fatıma kayıplara karışıyor. Ali`yi kötü insanların elinden kurtarıyor. Sirenin 9. bölümünde ise Delile`nin ali`yi aldatmasından, diğer bölümlerde ise onun Zibakà yaptığı hiylelerden bahsediliyor. Hiyleler ve değişimcilik kuramına biz “Köroğlu”destanında rastlıyoruz. Destanın “Hamza`nın Kıratı Kaçırması” bölümünde üçkağıtçılığın sadece doladırma, yalancı olmasından başka, hem de tedbirli olması ile ilgili de parçalar var. Burada bahsediliyor ki, Hasan paşa Köroğlu`yu ortadan kaldırmak için tedbirler yapıyor ve bu işe köyün zenginlerini de katıyor. “Köroğlu Kıratsız hiç birşey yapamaz, o nedenle ben Kıratı kaçırmaya hazırım”- diyen Hamza`nın sözlerini Hasan paşa duyarak seviniyor.Hamza ona diyor ki, Ona mal mülk lazım değil, ancak Paşanın küçük kızı gerek. Paşa şaşırdığı zaman hamza ona diyor ki, “Eğer kızını bana verirsen senin damadın olurum”. Kelin Dürat`ı kaçarak, değirmencinin yanına gelerek, onu aldatması ve elbisesini giymesi parçalarında kıyafet değişme uslubu kullanılmıştır. Kitabi Dede Korkut destanında da dolandırıcılıkla ilgili parçalar “Bayböbeğin oğlu Bamsı Böbrek” bölümü bir kaç kısımda kendini gösteriyor. O niyetlerini belirterek: “Beyrekì Derbent`te öldürmüşler, bu nişanlıdır sultanım!” diyor. Aslında, sonuç itibarı ile onun bu işi gerçekleşmiyor.Fakat hiylesi sonucu her taraf bir birine giriyor. Bayöyrekìn alanında vaveylalar kopuyor. Başka bir kısımda ise Beyrek kıyafet değişerek düğüne gidiyor.Bu kısımda Banuçiçek Beyrek`le daye adı ile yarışıyor, ok atarak, at sürüyor ve güreşiyor, bu da dolandırıcılığın bir nevidir. Dolandırıcılıkla bağlı motivelerden biri “Kitabi Dede Korkut” destanında “Basat`ın Ablakgözlüyü Öldürmesi” bölümüdür: “Basat yaşlılardan öğreniyor ki, Ablakgözlü`nün tek gözü ettendir. O şişi ocakta ısıtarak ve rüyadayken Ablakgözülü`nün gözüne bastırıyor.Onu kör ediyor.Bundan sonra ablakgözül ile Basat`ın çatışması başlıyor.Aslan sütü ile beslenen Basat Ablakgözlü karşısında çok acizdi.O, kendi kuvveti ile onu yenemezdi.O nedenle de aldatmaca kullanmak zorunda idi.Ablakgözlü mağaranın ağzında durarak koyunları inceleyip teker teker geçirdiği vakit, Basat koçu keserek onun derisine giriyor ve Ablakgözlü`nün elinden kaçarak kurtuluyor.” “Entere” destanında hiyle kullanma örneklerine rastlıyoruz.Şah zuheyr hiyle ile Tumadire hiç başlık vermeden evleniyor.Fakat akıllı kadın bunu bilerek hiylelere baş vuruyor. “Zat El- Himme” de de şekildeğişmeye rastlıyoruz.Mucizeli kitabın yardımı ile Battal bütün dilleri öğreniyor, elbise değişerek kendini Yunan, Fransız, Gürcü, Çerkez olarak tanıtıyor. Ali zibak gibi, Battal`ın da daima yanında yeni cilde girmek için gerekli eşyalar var. Battal gibi Şammas da müslümanları aldatmak için şeklini değişiyor. Battal defalarla kendini hiristiyan rahibi ve ya asketi olarak tanıtıyor. “Köroğlu” destanında Köroğlu tedbirlidir. Bu zaman o, çeşitli dolandırıcılık ve şekildeğişmeleri kullanıyor. Düşman şehrine girdiği zaman, o, sık sık şeklini, elbisesini değişiyor. Destan boyu biz ona çoban,sığırtmaç kıyafetlerinde rastlıyoruz. “Köroğlu” detsanında Kel Hamza karakterinde hiyle detaylarını da görüyoruz.Yani. kahraman kel tarzını kabul etmesi onun kısa sürelik durumudur. Girdiği mekana, duruma uygun görünümünü değişiyor. Hiyle kullanma, şekil değişme detayları varolan yerde elbette ki, olaylara da rastlıyoruz. “Kitab-i Dede Korkut”un 5.kısmında Deli Domrulùn Azrail ile buluşması komik tarzda belirtilmiştir. 3. bölümde ise Yalancı oğlu Yalancının düğünü ne kadar da dramatik tarzda sunulmuş ise, Yalancı`nın kendisi burda bir unsurdur. O, halk masallarında rastladığımız yalancı pehlevan tiplemesi ile sunulmuştur. “Köroğlu” destanında Kel Hamza değirmende Dürat`ı Kıratà değişmeden önce, değirmenciyi at delililiğine karşı değirmenci beyninin derman olduğuna inandıra biliyor. Bu komik sahnede, çok eski inançların izleri kalmıştır. Değirmenci başının at hastalığına derman olması konusu buna örnektir. Değirmenci bundan çok büyük korkuya kapılıyor ve kaçarak domuzluğa giriyor. 5
Page 1 and 2: TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 *
Page 3: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Page 55 and 56:
TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 *
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
ÜLKELER TURAN-SAM * YIL: 2010 * C
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151:
show all

7. Sayı - turan-sam

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?