7. Sayı - turan-sam

TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
2000 yılında Başmüftülük seçimlerine yeniden gidilirken; bu makama Selim Mehmed
seçilmiş ve Bulgaristan Müslümanlarının Başmüftüsü olarak görevine başlamıştır. 2005 yılına
kadar görevde bulunan Selim Mehmed’in ardından 2005, 2008 ve 2009 yıllarında yapılan
Kongrelerde Mustafa Hacı Aliş tekrar bu göreve seçilmiştir.
AİHM’nin kararıyla ilintili olarak, Bulgaristan’da hâlihazırda yürürlükte olan Din
Kanunu’na göre, ülkedeki farklı dinler kendi liderlerini seçme hak ve hürriyetine sahiptir.
Bulgaristan Anayasası’nın 13/3. Maddesinde belirtilen ülkedeki geleneksel dinin Hıristiyan-
Ortodoks olarak değerlendirildiği yönündeki ifadeye paralel olarak, Din Kanunu’nda da
Ortodoks Kilisesi’ne geniş imtiyazlar verilirken; söz konusu imtiyazlar diğer dinlere
tanınmamıştır. Söz konusu kanuna göre, Müslümanlara kendi dinî liderlerini seçme serbestliği
verilmiş olsa da, fiilen bunun işlevselliğini görmek pek mümkün olmamıştır. 35 Ne var ki,
Bulgaristan Türk ve Müslümanlarının sorunu, kendisine tanınan azınlık haklarının az veya çok
olması değildir. Bilakis, tarihsel süreç içerisinde tanınan hakların genel anlamda yeterli
olduğu söylenebilir. Mesele, azınlığın bu haklardan faydalanmasına Sofya Yönetimince ne
ölçüde müsaade edildiği noktasında düğümlenmiştir. 36 Bu çerçevede, Bulgaristan’ın kasıtlı
hukuk ihlalleriyle sıkça karşılaşılmıştır.
Bulgaristan’ın Hukuk Oyunları
Başmüftülük meselesi ile ilgili AİHM kararına ve Din Kanunu’na rağmen, Sofya
Yönetimi bir takım hukuk oyunlarının içine girmiştir. Örneğin, 1997 yılında yapılan Kongreyi
sicilden silme girişiminde bulunan Mahkeme, buna yönelik hiçbir bildirimde bulunmamıştır.
Yine aynı şekilde, 2000 yılında Selim Mehmed’in Başmüftü olarak seçildiği Kongre için de
Mahkeme tarafından aynı girişimde bulunulmuş ve herhangi bir duyuru yapılmamıştır.
Dolayısıyla, sessiz sedasız bir sicilden silme planı uygulanmıştır. 2005 yılındaki Konferans
ise, başlangıçta onaylansa da ardından sicilden silinmiştir. 37 Bunun sonucu olarak, Bulgaristan
Müslümanları 2008 yılında yeni bir Kongre düzenlemek zorunda kalmışlardır.
1994 ve 1996 yıllarında Nedim Gencev tarafından düzenlenen Kongrelerin ise, yasal
olduğuna yönelik karar veren Sofya Şehir Mahkemesi’nin söz konusu Kongreleri iptal etmesi
için yargı süreci başlatılmasına rağmen aradan geçen 6 yıllık süreye rağmen hâlen sonuca
ulaşılamamıştır. Sofya Şehir Mahkemesi süreci özellikle uzatma eğilimindedir.
Sorun aynı olmakla birlikte, son dönemde yaşanan Başmüftülük krizinin ilk safhası,
2005 yılında gerçekleşen seçimlere Nedim Gencev’in itiraz etmesi ve konuyu yargı sürecine
taşımasıyla başlamıştır. 2008 yılında Sofya Şehir Mahkemesi, 2005 yılında yapılan Kongreyi
sicilden silerken; Bulgaristan Müslümanları yeni bir Kongre düzenlemek zorunda
kalmışlardır. 2008 yılında yapılan Kongreyi de Mahkemeye taşıyan Gencev, Sofya Şehir
Mahkemesi’ndeki davayı kaybetmiştir. Ancak, konuyu bir üst mahkeme olan İstinaf
Mahkemesinde temyize götüren Gencev, mahkeme tarafından haklı görülmüştür. İstinaf
Mahkemesinin verdiği kararın ardından, Başmüftülük tarafından konu bir üst mahkeme olan
Yüksek Mahkeme’ye taşınmıştır. Ancak bu sırada, Başmüftülük Yönetimi 31 Ekim 2009
tarihinde Olağanüstü Kongreye gitmiş ve Kongrede Bulgaristan Müslümanları, temsilcileri
statüsünde bulunan imamlar, cemaat-i İslâmiye (encümen) üyeleri ve başkanları aracılığıyla
dinî yönetimlerini bir kez daha belirlemişlerdir. Komünist dönemin Jivkov tarafından
‘atanmış’ Başmüftüsü Nedim Gencev, bu Kongreye de itiraz etmiş ve Yüksek Mahkemenin
kararı çıkıncaya kadar Sofya Şehir Mahkemesince 2009 Kongresinin onaylanmamasını
istemiştir. Gencev’in bu tutumuna bölge müftülükleri sert bir şekilde tepki göstermiş ve
toplantılar yaparak deklarasyonlar yayımlamışlardır.
http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=3&portal=hbkm&action=html&highlight=Bulgaria&sessionid=5
6353904&skin=hudoc-en, 4 Temmuz 2010.
35 “Bulgaristan’da Müslümanlar İlgi Bekliyor”, Millî Gazete, 19 Haziran 2010.
36 Ömer Engin Lütem, “Tarihsel Süreç İçinde Bulgaristan Türklerinin Hakları”, Balkan Türkleri – Balkanlar’da
Türk Varlığı, der. Erhan Türbedar, ASAM Yayınları, Ankara, 2003, s. 47.
37 “İmamlar yasal haklarını aramak için yürüdü”, Zaman Bulgaria, 7 Haziran 2010.
50