7. Sayı - turan-sam
7. Sayı - turan-sam
7. Sayı - turan-sam
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010<br />
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ<br />
www.<strong>turan</strong><strong>sam</strong>.org<br />
doğru qeyd etdiyi kimi «Bunda günəş kimi bir həqiqət var» fikrindən uzaq görünür. Həyat<br />
həqiqətinə sədaqət realist əsərdə də, romantik əsərdə də eyni dərəcədə mümkündür. Sadəcə<br />
olaraq bu həyat həqiqəti bu metodların hər birində özünə məxsus bir şəkildə ifadəsini tapır.<br />
Əgər fantaziyanın məhsulu olan bir əsər həyat həqiqətini əks etdirmirsə, bəs onda «Leyli və<br />
Məcnun» poemasını bu qədər sevdirən nədir?<br />
S.Vurğun irsinin ən parlaq nümunələrindən olan «Azad ilham» əsərində şair orta<br />
əsrlər ədəbiyyatının üç böyük sənətkarını xatırlayır. Yenə də bu günlə, bu günün sənətkarının<br />
taleyi ilə orta əsrlərdə yaşamış şairlərin taleyi arasındakı uçurumu, təzadı əks etdirmək üçün.<br />
Burada Nəsimi, Füzuli və Vaqif xatırlanır, təhlil olunur, qiymətləndirilir. Burada Füzuliyə<br />
həsr olunan misralar aşağıdakılardır:<br />
Füzuli doymadı göz yaşlarından,<br />
Açdı qapısını səhər yelləri.<br />
İncidi ən yaxın sirdaşlarından,<br />
Ağlayıb-ağlatdı bizim elləri.<br />
Ağarmış saçında, saqqalında qış…<br />
Asiman dolandı şikayətindən.<br />
Karvanı dərd aldı səhrada qalmış<br />
Leylinin, Məcnunun hekayətindən. (4.277).<br />
Buradakı fikirlər Füzuli əsərlərindən götürülmüşdür, onlara işarə edir. Şairin bu və ya<br />
başqa əsəri, obrazı, beyti S.Vurğun üçün ümumiləşdirmələr aparmağa imkan verir. «Açdı<br />
qapısını səhər yelləri» fikrini S.Vurğun uydurmamış, Füzulinin özündən, onun «Nə açar kimsə<br />
qapım badi-səbadan qeyri» misrasından almış, sonra gələn bəzi fikirləri də bu fikir üzərində<br />
kökləmişdir. S.Vurğun Nəsiminin, Füzulinin, Vaqifin talelərindəki acı məqamları nəzərə<br />
çatdıraraq müasir sənətkarın bəxtiyarlığını, hərçənd indi bu bəxtiyarlıq haqqındakı söhbəti<br />
birmənalı şəkildə qəbul etmək, çətindir, onların uğursuz taleyinə qarşı qoymuşdur. Eyni<br />
zamanda özünün onların varisi, davamçısı, xələfi olduğunu bildirmişdir. Onların irsinə,<br />
sənətinə layiq olan zəngin, əlvan hiss və duyğular, fikir və qənaətlər ifadə edən bu ecazkar<br />
şerində ən layiqli bir varis kimi onlara da həmin şeirdə yer tapır. Həm də bu fikirlər şeirin<br />
ümumi axarında əriyərək, qaynaq olunaraq bir bütöv təsiri bağışlayır. Bu şerdəki odlu, alovlu<br />
bir qəlbin çırpıntıları, fikirdən fikrə keçidləri, obrazların qeyri-adi əlvanlığı, gözlənilməzliyi<br />
oxucunu heyran edir, tilsimləyir. Məhz bu vaxt S.Vurğun poeziyasının bütün yeni cəhətləri ilə<br />
birlikdə Füzuli sənətindən qidalanan, ondan örnək götürən, onun ənənələrinə bağlı olan,<br />
müasir dövrün səsinə səs verən poeziya olduğunu görürük. Füzuli ənənələrinə bağlılıq burada<br />
klassik şeir formalarını təkrarlamaqda, əruzla yazmaqda, hətta Füzulinin adını çəkibçəkməməkdə<br />
deyil, bütövlükdə şerə münasibətdə, yeni dövr üçün Füzuli şeri tutumlu əsərlər<br />
yaratmaqda özünü hiss etdirir. Füzuli adının çəkilməsi, ondan danışılması, sitatlar verilməsi,<br />
müqayisələr, təhlillər aparılması isə bu ənənəyə bağlılığın etiraf olunması kimi meydana çıxır.<br />
«20 bahar» şerində də keçmişlə bu gün, cənubla şimal müqayisəsi Füzuli, Nizami,<br />
Vaqif şerinə müraciət şəklində qələmə alınır. Əsərin qəhrəmanı Bahar adlı iyirmi yaşlı<br />
bəstəkar bir qızdır. Bəstələdiyi musiqi əsərlərinin sözləri arasına Füzulidən və Vaqifdən gələn<br />
sözlər daxil olur. Onun bir nəğməsində Vaqifdən gələn «gərdənin minadır, boyun tamaşa»<br />
misrası işlənirsə, Təbriz gözəlinə həsr etdiyi nəğmə-simfoniya Füzulidən götürülən parça ilə<br />
yekunlaşır. Füzulinin «Məni candan usandırdı» qəzəlindən «Şəbi-hicran yanar canım, tökər<br />
qan çeşmi-giryanım, oyadar xəlqi əfğanım, qara bəxtim oyanmazmı?» beyti örnək gətirilir.<br />
«Füzuli şerində adın var sənin» deyərək Təbriz gözəlinin dərdlərindən söhbət açılır.<br />
S.Vurğunun əsərlərində Füzuli qədər xatırlanan, addımbaşı adı çəkilən ikinci sənətkar<br />
göstərmək çətindir. S.Vurğun başqa sənətkarları da sevmişdir, o cümlədən Vaqif onun ən çox<br />
sevdiyi şair olmuşdur. O, Vaqifə ayrıca dram əsəri də həsr etmişdir. Ancaq yenə də bir<br />
həqiqəti xatırlatmaq lazım gəlir ki, hətta Vaqif adı da Füzuli adı qədər S.Vurğun əsərlərində<br />
tez-tez gözə dəymir. Bu təbiidir ki, Füzuli irsinə çox dərin kökləri olan bağlılığın, məhəbbətin<br />
ifadəsidir. Budur, «Şəki maralı» adlı şerdə az qala mətləbə dəxli olmadan «Böyük Füzulinin<br />
şu kiçik bağı» misrası özünə yer tapır. Sanki Füzulinin böyüklüyü ilə onun adını daşıyan<br />
bağın kiçikliyi şairin qəlbində kövrək bir etiraz oyadır. Sevgi duyğularındakı narahatlıq bura<br />
36
Change language