7. Sayı - turan-sam

TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
d) Yörece kullanılan, etkilenilen su kaynakları
e) Yerleşim yerinin kurulmuş olduğu yerin yapısı
f) Yerleşim yerinde sayıca yahut ekonomiye olan etkisi doğrultusunda
hâkim olan meslek grubu
g) Yerleşim yerinin ekonomisinde ve genel görünümünde büyük etkisi
bulunan tarım ürünleri ve bitki örtüsü
ğ) Yöredeki yapılar
h) Diğerleri
Çalışmamıza konu olan Bafra’nın köylerinin adları tarandığında en fazla kullanılan
yöntemin, köylerin üzerine kurulduğu yerin yapısından yola çıkmak olduğu, 16 köyün bu
şekilde adlandırıldığı görülür. Bafra ovasının genel hatları ile düz bir yer yapısına sahip
olması, buna aykırı olan sıfatların adlandırmalarda fazlaca kullanılması sonucunu
doğurmuştur. Sarpun(Dik yamaçlı), Tepecik, İkiztepe, Emenli(Çukurlu) gibi adlandırmalar
yaygındır. Yine bölgedeki zengin akarsuların oluşturduğu yer şekilleri de köy
adlandırmalarında kullanılmıştır; Çatak(İki dağ yamacının kesişmesiyle oluşmuş dere yatağı),
Darboğaz, Boğazkaya vb.
En fazla tercih edilmiş ikinci adlandırma yöntemi, köylerin diğer köylere ve doğa
elemanlarına göre konumları olmuştur. Bafra’nın köylerinin adları tarandığında 14 köyün bu
yöntemle adlandırıldığı görülür. Yöre insanı, yerleşim yerlerini tarif için bu yöntemden ciddi
bir şekilde yararlanmıştır. Bu durum sıra dışı görülemez. Anadolu’nun geneline bakıldığında
bu yöntemin fazlaca kullanıldığı görülür. (Eskişehir, Yenişehir vb.) Bafra’da da Sahilkent,
Yeniköy, Tepebaşı, Yakıntaş, Yeraltı gibi köyler buna örnek gösterilebilir.
Bafra yöresinde kullanılan üçüncü en yaygın adlandırma yöntemi, söz konusu
yerleşim yerine hâkim olan ya da orada belirgin olan doğa renginin kullanılması olmuştur.
Bafra’da bu yöntemle adlandırılmış 12 köy adı görülür. Yeşilyazı, Akalan, Gökalan,
Gökçekent bunlardan bazılarıdır. Bafra ovasının bitki örtüsü gereği doğanın sahip olduğu
renkler, yöreye gelen kitlelerin göç yolu boyunca tanımış oldukları farklı iklimler, Bafra’ya
yerleşenlerin köylerini adlandırmada bu yönteme başvurmaları sonucunu doğuran nedenler
arasındadır. Yine Türkiye’nin iklimi ve buraya yerleşen kitlelerin göç öncesi ve göç sırası
serüvenleri gereği yurt genelinde de bu tür adlandırmaya fazlaca başvurulmuştur.
Yeşilyurt(Malatya’nın ilçesi), Akşehir, Kırşehir gibi il ve ilçeler de buna örnek gösterilebilir.
Şahıs adlarının kullanımı da yörede sık kullanılmış bir yöntemdir. Gerek İslamiyet
öncesi Türk kültürünün gerekse İslamiyet dönemi Türk kültürünün ortak özelliği
gösterilebilecek olan atalara saygı, dini kişiliklere, topluma yol gösteren şahıslara duyulan
minnet Anadolu genelinde olduğu gibi Bafra’da da görüldüğünden, bu yörede yerleşim
yerlerinin önemli şahısların adları ile adlandırılması doğal karşılanabilir. Hacıoğlu, Paşaşeyh,
Şeyhulaş, gibi dini kişiliklerin unvanları, İlyaslı, Hüseyinbeyli, Osmanbeyli gibi saygınlığı
olan ve köy halkı için mutlak bir önemi olan kişiliklerin adları ile adlandırılması Bafra
köylerinde olduğu gibi yine tüm Anadolu’da sık kullanılan bir yöntemdir. (Anadolu’da
Gazipaşa, Gazimehmet, Muratbey, Yahyalı vb.)
Bafra ovası bugün olduğu gibi tarihte de önemli bir tarım havzası olduğundan, yörede
tarım ve hayvancılıkla geçinen nüfusun çokluğu sonucu, bu uğraşlar hayatın diğer alanlarına
etki ettiği gibi köyleri adlandırmada da etkili olmuştur. Köyler zaman zaman da yetiştirilen
tarım ürünleriyle ya da hayvanlarla adlandırılmıştır. Yine hâkim bitki örtüsünün de
adlandırmalara etki ettiği görülmektedir. Buna örnek olarak Alaçam, Asmaçam, Koruluk,
Kuşluğan, Kuşçular gibi köy adları gösterilebilir.
Köylerin ekonomisinde önemli yer tutan meslekler de köyleri adlandırmada
kullanılmıştır. Kalaycılı, Tütüncüler ve Kuşçular köyleri bunlara örnektir.
Yöreye yerleşen kitlelerden baskın aile, sülale ya da boyların adlarının köylere
verilmesi de Bafra’da söz konusudur. Bu köylere örnek olarak Bafra’nın en büyük nüfusa
sahip olan köyü Meşelitürkmenler gösterilebilir. Yine yöreye yerleşen İğdir boyu köye kendi
adını vermiştir. Sinop’un gerze ilçesinden yöreye göçen kitlenin baskın olduğu köye de
28