CENTRUMTIME Eylül - Ekim - Kasım - Aralık / Sayı 6 - 2019zaman ibraz ile mümkün değildir.İbraz dışında da o kâğıdın hükümlerindenTürkiye’de yararlanma sözkonusu olabilir. Zaten Damga VergisiKanunu’nda da ibrazı ve hükümlerindenfaydalanma ayrı ayrıbelirtilmiştir. Dolayısıyla hükmündenyararlanma ibrazın dışında daolabilir. Hükmünden yararlanmaDVK’na sonradan ilave edilmiştir.Bir kâğıdın hükümlerinden yararlanmakonusunda bir çerçeve çizmek,bir tarif yapmak çok güçtür.Ama yine de konuya şu şekildeçerçeve çizilebilir. Yabancı memleketlerdedüzenlenen kâğıtlaradayanılarak Türkiye’de; bazı haklardan,bazı hususlardan, yararlanılırsaveya o kâğıda dayanılarakTürkiye’de bazı işlemler yaptırılırsa,bu kâğıdın hükümlerinden Türkiye’defaydalanılmıştır.”Benzer şekilde, Maliye Bakanlığıtarafından verilen 08.08.2006tarih ve B.07.02.62/6213-313 sayılıÖzelgede;“Yabancı memleketlerde düzenlenenkağıtlar açısından Türkiye’dede hükmünden faydalanma konusuesas olarak, kağıtlarda yer alanhak ve yükümlülüklere dayanarak,hukuki, ticari, mali olaylar ve sonuçlaryaratmak olarak anlaşılmalıdır.Hüküm bir gücün, etkininifadesi olduğundan, bir kağıdınhükmünden yararlanma, o kağıdıngücünden, etkisinden kaynaklanmaktadır.Bu durumda, yabancımemleketlerde düzenlenen bir kağıdailişkin bazı haklardan veyahususlardan Türkiye’de yararlanılmasıveyahut kağıda dayanılarakTürkiye’de bazı işlemler yapılmasıo kağıdın hükmünden yararlanıldığıanlamına gelmektedir.”açıklamalarına yer verilmiştir.Buna göre, kağıdın hükmündenfaydalanmaktan kastedilen,yurt dışında düzenlenen kağıdınbir hakkın ya da hususun ispatı içinveya herhangi bir hukuki, ticari yada benzeri bir amaca bağlı olarakkullanılmasıdır. Kağıtlar aleladeamaçla değil, arka planda yeralan hukuki işlemlerin ispatı amacıyladüzenlenmektedir. Bu durumkağıdın hükmünden yararlanma,o kağıdın hukuki gücünden, etkisindenkaynaklanmaktadır. Bu durumda,hükmünden faydalanmanınesas olarak;►►Kağıtlarda yazılı olan hak ve yükümlülükleredayanarak, herhangibir hukuki, ticari, mali olaylarve sonuçlar yaratmak olarak,►►Hukuken sözleşmede taraf olanlarınbizzat kendilerinin yararlanmalarınıesas alan daranlamda değil de taraflarındışındaki üçüncü şahısların yararlanmalarınıda içeren genişmanada,►►Bir sözleşmede, başka bir sözleşmeyeatıfta bulunuluyorsa,atıfta bulunulan sözleşmenin hükümlerindenyararlanıldığınınanlaşılması gerekmektedir. Kaldıki kağıdın hükmünden faydalanıldığınısayılmak için mutlakaparayla ifade edilen bir menfaatinsağlanması şart değildir.Nitekim Danıştay Vergi DavalarıGenel Kurulu’nun 04.04.2000tarih ve E.1999/2761 ve K. 2000/958sayılı kararında;“Damga vergisinin konusunu oluşturanher kağıt, taraflara haklaryaratan ya da borç ve yükümlülüklergetiren, böylelikle akit taraflarınhukuki durumunu belli eden veyaispat imkanı sağlayan belgedir.Kağıdın hükmünden yararlanmada,onun herhangi bir hukuki, ticari yada benzer bir amaca bağlı olarakkullanılması, sözleşmeyle öngörülenhak ve yükümlülüklere işlerlikkazandırılması olarak tanımlanabilir.Yurtdışında düzenlenen kağıdaTürkiye’de işlerlik kazandırılmasısonucu vergiyi doğuran olay gerçekleşmişolmaktadır.”şeklindeki geniş şekilde yapılanyorumlama ile yurt dışında düzenlenenkağıdın hükmünden Türkiye’defaydalanıldığı iddiasıylayapılan cezalı tarhiyat işlemi onanmıştır.Yargının “hükmünden faydalanmayı”yukarıda belirtilenşekilde ele alması, sözleşmedeöngörülen hakların, borç ve yükümlülüklerin,Türkiye’de muhasebekaydına alınarak yasal defterlerdeveya mali tablolarda gösterilmesininsözleşmenin damga vergisinetabi olması için yeterli olmasısonucunu da getirmektedir. Ayrıcasözleşmede kullanılan dilin, vergilemeaçısından önem taşımadığıneklemek yerinde olacaktır.IV. SONUÇYurt dışında düzenlenmiş sözleşmelerin,Türkiye’de resmidairelere ibraz edilmesi, üzerindedevir veya ciro işlemi yapılmasıveya kağıdın herhangi bir suretlehükmünden yararlanılması durumlarındanherhangi birinin gerçekleştiğianda damga vergisi doğmaktadır.Bunun yanında “hükmünden yararlanma”kavramının mükelleflernezdinde en geniş anlamdayorumlanması, genel kabul görmüşhale gelmiştir. Bu bakımdan mükelleflerincezalı tarhiyatlara maruzkalmamak adına damga vergisibeyanlarında bu doğrultuda hareketetmeleri uygun olacaktır. Yürürlüktebulunan Kanun ve Tebliğ hükümleriçerçevesinde, “hükmündenyararlanma” kavramının sınırlarınıntam olarak belirlenebilmesi mümküngörünmemektedir. Bu bakımdanHazine ve Maliye Bakanlığı’nınkonu ile ilgili bir Tebliğ yayınlamasının,uygulamada yaşanan sorunlarıbüyük ölçüde ortadan kaldıracağıgörüşündeyiz.62
CENTRUMTIME Eylül - Ekim - Kasım - Aralık / Sayı 6 - 201963