M-r Nazmi MALIQI TOLERANCA POLITIKE NË FUNKSION TË PAQES

Toleranca politike në funksion të paqës
mund të llogariten edhe sot si botkuptime me relevancë për hulumtimin e
dukurive të cilat nxisin apo edhe sjellin momente të luftës, si mjet për
zgjedhjen e konfliteve apo mosmarrëveshjeve të natyrave të ndryshme të
cilat nuk kanë arritur të i zgjedhin me mjete paqsore.
Në mesjetë pikëpamjtet për esencën e luftrave, ishte karekteristike
se ato mendoheshin si dëshirë e zotit. Në shekullin mesjetar shoqëria
konsiderohej si krijes e një fuqie mbinatyrore, natyrisht edhe pikëpamjet
mbi shoqërinë dhe luftërat si fenomene shoqërore, janë të nënshtruara
ideologjisë sunduese me pak përjashtime, (përjashtim nga kjo pikëpamje
paraqet dejetari arab Ibn Haldun (1332 – 1406).
Ndër mendimtarët e kohës së re që dhanë botkuptimet e tyre, është
edhe Nikolo Makijaveli (1469–1527), sidomos në veprën e tij “Sundimtari”
mund të veçohet thënja e tij se “në politikë është e lejuar çdo gjë, edhe
mjetet jo morale, vetëm të arrihen qëllime të caktuara, që as qëllimi nuk
është i detyruar të jetë i moralshëm”. Makijaveli llogaritej si idelog i unitetit
kombëtar për bashkimin e trojeve të ndara të Italisë së atëhershme. Tomas
Hobs (1588- 169) duke i dhënë mendimet për ndasitë që ndodhin në mes
njerëzve, për mosmarrëveshjet, konfliktet dhe luftërat krijohet rrethana e
luftës njeri kundër tjetrit. Është mase i njohur konstatitimi i tij ku thot se
“njeriu kundër njeriut është ujk”. 175 Për zanafillën e konflikteve
mosmarrëveshje vlenë të përmendet edhe Zhan Zhak Rusos (1712 -1778), ku
thot se “Në gjendjen natyrore njeriu është i pa prishur, por me uzurpimin e
tokës dhe çfaqjen e pronës private paraqitet pabarazia dhe përçarja në mes
njerëzve”. 176
Për luftërat si dukuri shoqërore janë hapur dilema edhe në
orjentimet e ndryshme teorike në sociologji, duke filluar prej Ogist Kontit
(1798-1857), Emil Dyrkemit (1858-1917), Maks Veberit (1864-1920),
Talkot Parsons (1902-1979) etj. “Maks Veberi dhe sociolog të tjerë, nuk i
arsyetojnë luftërat, theksojnë se me shtrirjen e konflikteve shoqërore,
egziston përçarje e thellë e interesave, që në një pikë mund të shndërrohen
në konflikte aktive, mandej shoqërinë e shohin si të përshkuar me përçarje,
tensione, konfrontime dhe me përplot tensione. Edhe sistemet më stabile
përbëjnë apo mund të kenë një ekuilibër të vështirë të grupimeve
antogoniste.” 177
175 Tomas Hobs, Leviathan, Kultura, faqe. 108, Beograd, 1961
176
Ante Fiamengo, (Preardhja e luftrave) Bazat e sociologjisë së përgji-thshme, Prishtinë, 1984
177 A. Giddens, Sociology, Polity Press, 1990, faqe 703-706
151