udhezues historia 6-7-8.indd - Albas

Libër mësuesi për tekstet 

Historia 6-7-8 

Përgatitur nga: 

Menduh Dërguti 

Dritan Reça 

Botime shkollore Albas

Botues: 

Latif AJRULLAI 

Rita PETRO 

Redaktore: 

Jorina KRYEZIU 

Redaktore letrare: 

Vasilika DINI 

Arti grafik: 

Gjergji KOLLUMBI 

© Albas, Tiranë 2008 

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara 

Shtëpia Botuese Albas 

Në Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Construction”, zyra nr. 2 

Tel/Fax: ++ 355 4 2379184 

e-mail: albas_tr@yahoo.com 

Në Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105 

Tel: 044 344047 

e-mail: albas_te@yahoo.com 

Në Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47 

Tel: 038 5457139 

e-mail: albas_pr@yahoo.com

Libër mësuesi për tekstin “Historia 6-7-8” 

Hyrje 

Mësimdhënia dhe të nxënit janë procese komplekse, të vështira, por që të japin kënaqësi 

të veçanta. Këtë e provon çdo mësues, të cilët pas një pune të lodhshme, shohin tek arritjet e 

nxënësve frytet e këtij mundi. Por, siç theksuam, të nxënit është një proces kompleks, ku një rol 

të rëndësishëm luajnë metodat dhe teknikat që përdoren në klasë nga mësuesi/ja. 

Në këtë libër, jemi munduar të ofrojmë disa rrugë të tjera në zhvillimin dhe organizimin e 

orës mësimore, ku në qendër te jetë nxënësi, si individ, por dhe klasa në tërësi. Këto metoda 

ose teknika, të cilat kanë gjetur zbatim në librin e mësuesit/es, përmbajnë në vetvete elemente 

psikologjike, sociale dhe didaktike, që shfrytëzojnë sa më mirë energjitë psikologjike dhe 

sociale të çdo nxënësi. Këto krijojnë një klimë harmonike në klasë dhe e tërheqin nxënësin në 

mënyrë të natyrshme në mësim. 

Jemi munduar të paraqesim metodat dhe teknikat më bashkëkohore të instituteve kërkimore 

perëndimore në fushën e mësimdhënies.Disa nga medotat dhe teknikat e përdorura në këtë 

tekst janë: 

1. Parashikim me terma paraprakë 

2. Stuhi mendimesh 

3. Tryeza e rrumbullakët 

4. Turi i galerisë 

5. Ruaje fjalën e fundit për mua 

6. Lapsat në mes 

7. Ndërrimi i vendeve 

8. Shkrim i lirë 

9. Një rri, tre ikin 

10. Pyet sërish 

11. Më fol 

12. Rrjeta e merimangës 

13. Ditari dypjesësh 

14. INSERT etj. 

Si strukturë e organizimit të mësimit është përdorur ERR-ja (Evokimi, Realizimi i kuptimit 

dhe Reflektimi). Ky libër është sugjerues, i hartuar nga modele dhe përvoja mësuesish, pasi 

çdo mësues gëzon në mënyrë të padiskutueshme “lirinë e tij akademike”. Jemi përpjekur 

që mësuesit t’ia afrojmë si mundësi, pra ai/ajo ta përdorë këtë udhëzues atje ku e ndien të 

nevojshme. 

Jemi të hapur dhe presim vërejtje dhe sugjerime nga të gjithë ata që do ta përdorin këtë tekst 

për përmirësimin e tij të mëtejshëm.


Historia 

6

Libër mësuesi për tekstin “Historia 6-7-8”






10


Kreu I 

PARAHISTORIA 

Mësimi 1 

Tema: Çfarë studion Historia? 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: 

• Të shpjegojë ç’kupton me termin histori. 

• Të renditë tri burimet e historisë. 

• Të argumentojë shprehjen “Historia, mësuese e jetës”. 

Metoda ERR Metoda e teknika Koha 1 

Evokimi 

Stuhi mendimesh 

Realizimi i kuptimit Bashkëbisedim, Kllaster 

Reflektimi 

Pesëvargësh 

Mjetet: veshje të vjetra, sende të së kaluarës (monedha të vjetra), fotografi (mësuesi/ja sjell 

? 

disa fotografi për të shpjeguar kuptimin e togfjalëshave e kaluar e afërt, e kaluar e largët, e kaluar 

shumë e largët. 

Koncepte kryesore: shpikja e shkrimit, shpikja e alfabetit, busulla, e kaluara, e sotmja. 

? 

? 

Zhvillimi i mësimit 

Evokimi: Stuhi mendimesh. 

Hapi I. Mësuesi/ja shtron pyetjen para nxënësve: 

- Ç’ju vjen në mendje nga fjala histori? Nxënësit japin sugjerimet e tyre. Mësuesi/ja shkruan në tabelë çdo 

fjalë që i afrohet më tepër këtij termi. 

e kaluar 

shekuj 

Histori 

e bukur 

zhvillim 

gjyshi 

Realizimi i kuptimit: Bashkëbisedim, Kllaster. 

Hapi I. Nxënësit lexojnë pjesën e parë të mësimit. Mësuesi/ja shkruan përsëri fjalën histori në tabelë. 

Për tìu ardhur në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja krijon një lidhje me shembullin e parë, pastaj i lë ata të 

plotësojnë. 

Shpikja e alfabetit 

E kaluara 

Histori 

shembulli i mësuesit/es 

Shpikja e rrotës 

Mësuese e jetës 

Shpikja e shkrimit 

1 Koha nuk është plotësuar për arsye që mësuesi ta organizojë subjektivisht orën e mësimit. 

11


Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët e mësipërme jep kuptimin shkencor të termit histori. 

“Historia është lënda që do të na tregojë si ishte jeta në të kaluarën dhe si ka ndryshuar ajo deri në ditët 

tona”. 

Në këtë rast, mësuesi/ja mund të vendosë ose të shkruajë në tabelë, ose tì nxisë nxënësit të nënvizojnë 

në libër çështjet kryesore. 

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë pjesën e dytë të mësimit, ai/ajo gjatë kësaj kohe 

shkruan në dërrasë të zezë: 

e kaluar – histori – e tashme 

Pasi nxënësit mbarojnë, mësuesi/ja u kërkon atyre edhe një herë të thonë se ç’kuptojnë me termin histori. 

Mësuesi/ja shtron pyetjen para nxënësve: 

- Kush na vjen në ndihmë për njohjen e së kaluarës? 

Pasi shtron këtë pyetje, mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën burime dhe kërkon nga nxënësit të tregojnë 

çfarë burimesh përdor historia. 

Shkrimore Burime Lëndore 

- të shkruarën në mure 

- vizatime 

gojore 

- këngë 

- vjersha 

- monedha 

- vizatime 

- flamuj 

- kështjella 

Mësuesi/ja mund të bashkojë dy skemat. 

Shkrimore 

Gojore 

Lëndore 

Burimet 

e kaluar histori e tashme 

Reflektimi: Pesëvargësh. 

Histori 

e largët, 

e bukur 

të njeh, të shpjegon, të mëson 

Historia është mësuesja e jetës. 

Jeta 

12


Hapi I. Të gjitha këto, mësuesi/ja i shkruan në dërrasë të zezë dhe nuk i fshin, pastaj kalon në shpjegimin 

e fjalorit dhe në kontrollin e njohurive. 

Arkeologu - specialisti që merret me gërmime dhe studime arkeologjike, është ai që na mundëson 

burimet e historisë. 

Kontrolli i njohurive: 

Hapi II. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen: 

- Çfarë tregon historia? Nxënësit lexojë në libër dhe japin përgjigje. 

- Pse historia është quajtur mësuese e jetës? (Tregon të kaluarën dhe na mëson si të sillemi për 

të ardhmen.) 

- Cilat janë burimet e historisë? 

Mësuesi/ja tregon në tabelë burimet dhe ngre një nxënës tì lexojë ato me zë të lartë. 

Arsyeto: E kaluara është e afërt, e largët dhe shumë e largët. 

Mësuesi/ja përdor në këtë rast disa fotografi vetjake që nga mosha më e vogël e deri në kohën më të afërt. 

Çdo fotografi krahasohet me pamjen aktuale. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 4 në faqen 5, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Si llogaritet koha në histori? 


• Të përcaktojë si ndahet koha në histori. 

• Të dallojë qartë termat që lidhen me historinë. 

• Të kryejë veprimet për llogaritjen e kohës. 

Mjetet: 

orë, termometër, bosht numerik. 

Koncepte kryesore: shekull, dekadë, lindja e Krishtit, para lindjes së Krishtit (pr.k.), pas lindjes 

së Krishtit (ps.k.), {para erës së re (p.e.r.), pas erës së re (e.r.)}. 

Metoda ERR Metoda e teknika Koha 

Evokimi 

Bashkëbisedim 

Realizimi i kuptimit Harta e mendjes 

Reflektimi 

Punë individuale 


Evokimi: Bashkëbisedim. 

Mësuesi/ja kërkon të dijë nga nxënësit se sa është ora, se në cilin vit, muaj dhe stinë jemi. Pasi ka marrë 

përgjigje nga nxënësit, mësuesi/ja shpjegon se këtë orë mësimi do të flasë për kohën historike dhe si 

matet ajo. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë pjesën e parë në libër. 

Realizimi i kuptimit: Harta e mendjes. 

Hapi I. Gjatë kohës që nxënësit lexojnë mësimin, mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën kohë. 

Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

13


Si ndahet koha në histori? 

Nxënësit përgjigjen: para lindjes së Krishtit dhe pas lindjes së Krishtit. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë: 

Para lindjes së Krishtit 

Koha 

historike 

Pas lindjes së Krishtit 

Mësuesi/ja merr mendimet e nxënësve: 

- Si emërtohet ndryshe koha historike? 

Nxënësit përgjigjen: para erës sonë dhe pas erës sonë ose para erës së re dhe pas erës së re, të dyja 

këto emërtime mësuesi/ja i shkruan në tabelë. Gjatë kësaj kohe, mësuesi/ja në cep të dërrasës së zezë 

vizaton një “termometër”, por për të shpjeguar vitin 1 (lindjen e Krishtit). 

30 

20 

10 

Pas Krishtit 

Viti 1 

10 

20 Para Krishtit 

30 

- Cila periudhë quhet para lindjes së Krishtit dhe pas lindjes së Krishtit? 

Mësuesi/ja bën shpjegimet përkatëse, më pas pyet: 

- A ka ndonjë mënyrë tjetër për matjen e kohës? 

Nxënësit reflektojnë duke nxjerrë në pah njohuritë që morën gjatë orës së mësimit. 

Mësuesi/ja pasi ka marrë përgjigjen për kohën historike, u drejton pyetje nxënësve, duke iu 

rikthyer edhe një herë fillimit të mësimit. 

Pra, mësuesi/ja pyet: 

- Në cilin vit jemi? 

Nxënësit përgjigjen, pra kalohet në marrëdhëniet pyetje-përgjigje. 

Mësuesi/ja: Sa muaj ka viti? 

Nxënësi: Viti ka 12 muaj. 

Mësuesi/ja: Sa javë ka muaji? 

Nxënësi: Muaji ka 4 javë. 

Mësuesi/ja: Sa ditë ka një vit? 

Nxënësi: Viti ka 365 ditë. 

Mësuesi/ja: Sa ditë ka java? 

Nxënësi: Java ka 7 ditë. 

Mësuesi/ja: Sa vite ka një dekadë? 

Nxënësi: Një dekadë ka 10 vjet. 

Mësuesi/ja: Sa vite ka 1 shekull? 

14


Nxënësi: Një shekull ka 100 vjet. 

Mësuesi/ja: Sa vite ka 1 mijëvjeçar? 

Nxënësi: Një mijëvjeçar ka 1000 vjet. 

Të tëra këto mësuesi/ja i shkruan në tabelë, në mënyrë që nxënësit tì kenë më të qarta këto koncepte. 

Hapi III. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë pjesën e tretë të mësimit, e cila flet për ndarjen e 

historisë në parahistori dhe histori. 

Mësuesi/ja shpjegon se ç`kuptojmë me këto dy ndarje të mëdha dhe e kompleton tërë skemën dhe 

shpjegimin e mësimit. 

Kjo skemë gjatë kësaj ore mësimore nuk duhet të fshihet. Megjithatë, mësuesi/ja duhet të lërë hapësirë 

dhe për një skemë tjetër, në të cilën do të realizojë reflektimin, për t’ia konkretizuar sa më qartë nxënësit 

kohën historike dhe matjen e saj. 

Para lindjes së Krishtit 

Epoka e gurit Parahistori 

Zbulimi i metaleve 

dhe shkrimi 

Histori 

Koha 

Pas lindjes së Krishtit 

Vit 

Shekull 

Dekada 

Mijëvjeçar 

Reflektimi: Punë individuale. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin fletoret dhe të shkruajnë atë që do të realizohet në tabelë. 

1 101 201 301 401 501 601 

Shek. I 

100 200 300 400 500 600 700 

701 801 901 1001 1101 1201 1301 

Shek. XI Shek. XII Shek. XIII 

800 800 1000 1100 1200 1300 1400 

1401 1501 1601 1701 1801 1901 2001 

Shek. XX 

Shek. XXI 

1500 1600 1700 1800 1900 2000 2101 

1. Në të majtë sipër shkruhet viti 1. 

2. Në të djathtë poshtë shkruhet viti i fundit i shekullit. 

3. Në mes shekulli. 

Mësuesi/ja jep një datë, ndërsa nxënësit me laps ngjyrosin kuadratin dhe japin shekullin. 

Kjo tabelë i jep hapësirën mësuesit/es të shpjegojë faktin se vitet zvogëlohen nga lindja e parë e njeriut 

dhe deri në vitin 1, kur është lindja e Krishtit, ndërsa pas lindjes së Krishtit vitet rriten. 

Në fund, mësuesi/ja drejton pyetjet e librit për të parë se sa e kanë përvetësuar nxënësit këtë orë mësimi. 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 3, në faqen 5, te Fletorja e punës. 

15


? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Njerëzit e parë dhe përhapja e tyre 


• Të dallojë ku (vendin) dhe kur (kohën) u shfaqën njerëzit e parë. 

• Të shpjegojë evoluimin nga njeriu i parë deri te homosapiensi. 

• Të tregojë duke hamendësuar stilin e jetës së njeriut primitiv që nga përdorimi i veglave të 

punës, armëve të gjahut, deri te përdorimi i zjarrit. 

Mjetet: teksti, hartë (nëse mësuesi/ja ka mundësi), pamje të njeriut primitiv dhe të veglave të punës. 

Koncepte kryesore: homosapiens, Afrika Lindore, endacak, mbledhës, gjuetar, vegla pune. 

Evokimi 


Realizimi i kuptimit 


Më fol 

Reflektimi 

Rrjeta e merimangës 

? 



Në këtë mësim, mësuesi/ja i kërkon nxënësit të flasë se si e imagjinon ai njeriun e parë. Pasi mbledh 

informacionet e para nga nxënësit ai/ajo thotë: 

- Si mendoni, a ka pasur njeriu i parë këtë pamje që kemi ne sot? 

Të gjitha shprehjet e nxënësve mësuesi/ja i shkruan në tabelë. 

Realizimi i kuptimit: Më fol. 

Mësuesi/ja bën gati një fletë për çdo nxënës, ku shkruan fazat më të rëndësishme, në të cilat do të kalojë 

mësimi. Ai/ajo u kërkon nxënësve të mbyllin sytë dhe në shpinat e tyre ngjit pjesët e shkëputura. 

16 

Hapi I. Njeriu i parë lindi 4-5 milionë vjet më parë, fillimisht jetoi në Afrikën Lindore, sepse klima ishte e 

ngrohtë dhe e favorshme për të jetuar. 

Hapi II. Njeriu primitiv ngjante më shumë me majmunin, por kishte një trup të madh, ballë të pjerrët dhe 

ecte drejt. 

Hapi III. Gjatë miliona viteve, njeriu i parë, që quhet homosapiens, u përsos gradualisht dhe mori pamjen 

e njeriut të sotëm. 

Hapi IV. Homosapiensit iu drejtua trupi dhe përmirësoi ecjen, iu zmadhua truri, zhvilloi të folurën dhe 

përdori veglat e punës. 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve këto pyetje: 

- Si jetonin njerëzit e lashtë? (Jetonin në grupe dhe endeshin nga njëri vend në tjetrin.) 

- Me çfarë ushqeheshin njerëzit e lashtë? (Ushqeheshin duke mbledhur fruta të egra, bimë të 

freskëta dhe me peshq.) 

- Me çfarë ishin të ndërtuara veglat e para? (Ato ishin të thjeshta, të ndërtuara prej guri, kocke dhe 

druri) 

- Kush përmend disa nga veglat e para? (Çomange, grep, harpun prej kocke, sëpatë guri etj.) 

- A e kishin frikë zjarrin? (Po, e kishin frikë atë.) 

- Kur e zbuluan zjarrin? (700 mijë vjet pr.k.) 

- Për çfarë e përdorën njerëzit zjarrin? (Për tù mbrojtur nga të ftohtit, nga kafshët, për ushqim etj.)


- Si e zbuluan zjarrin? (Duke fërkuar dy copa guri.) 

Nxënësve iu thuhet të mbajnë mend atë që shoku i tyre lexon në fletën që mban nxënësi në kurriz. Mbasi 

thonë këtë fazë i kërkohet të dalin para klasës, kjo mund të bëhet në dy mënyra: 

1. I kërkohet nxënësit që lexon pjesën e përcaktuar ta thotë atë. 

2. Nxënësi që e dëgjoi ta thotë përsëri. 

Reflektimi: Rrjeta e merimangës. 

Nxënësit dalin para klasës. I pari mban një top peri, pasi thotë shprehjen që ishte vendosur në shpinë ia 

kalon numrit 2 e kështu me radhë. 


- Ku jetonin njerëzit e parë? (Në Afrikën Lindore.) 

- Si ishte pamja e njeriut primitiv? (Ai i ngjante majmunit, ballin e kishte të pjerrët, mjekrën të dalë 

dhe ishte i kërrusur.) 

- Cilat ishin ndryshimet që pësoi njeriu gjatë evolucionit? (Trupi iu drejtua, ecja drejt, zhvillimi i 

duarve, zhvilloi të folurën, mjekra iu drejtua, zhvillimi i të folurit.) 

- Cilat ishin materialet me të cilat u ndërtuan veglat e para? (Veglat e para ishin prej kocke, druri 

dhe guri.) 

- Pse jeta u zhvillua në Afrikën Lindore? (Sepse atje ishte ngrohtë dhe kishte lumenj.) 

- Çfarë i detyroi njerëzit të lëviznin? (Mungesa e ushqimit.) 

- Ç’përdorte njeriu primitiv për të vrarë kafshët? 

Këtu mësuesi/ja mund të shpjegojë filmin për fëmijë “Periudha e akullnajave 1”, ku tregohet 

vrasja e mamuthëve. 

- Cili qe përfitimi i njerëzve prej zjarrit? (I shpëtoi nga të ftohtit, nga kafshët, për veglat e punës, si 

dhe për gatim.) 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 3, në faqen 7, te Fletorja e punës. 

? 

17


? 

? 

? 

? 

Evokimi 

Kreu II 

QYTETËRIMET E LUMENJVE 

Mësimi 6 

Tema: Qytetërimet e hershme në luginën e Nilit 


• Të tregojë ku u zhvilluan qytetërimet e lashta. 

• Të listojë veprimtaritë kryesore të egjiptianëve. 

• Të argumentojë shprehjen “Egjipti, dhuratë e Nilit”. 

Mjetet: teksti, hartë, figura mbi Egjiptin e lashtë, (tempuj, piramida). 

Koncepte kryesore: Nil, Tigër, Eufrat, Ind, Huang-he, Jance, qytetërim, gjysmëhënë, oazë gjigante, 

lym, shaduf, arkeolog, tempull, shtresa. 



Reflektimi 


Parashikimi me terma paraprakë 

INSERT 

Lapsa në mes 

Evokimi: Parashikimi me terma paraprakë. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë termat themelorë që kanë të bëjnë me mësimin. 

Lumi Nil Qytetërim Egjipt 

Mësuesi/ja u thotë nxënësve të lidhin këta terma me njëri – tjetrin dhe të parashikojnë se çfarë mund të 

mësojnë sot. Mësuesi/ja nxit nxënësit që tù përgjigjen këtyre pyetjeve: 

- Ishte i gjatë lumi Nil? 

- A ishte e madhe lugina e lumit Nil? 

- Çfarë klime mendoni ju se kishte atje? 

- A ishte Egjipti një shtet i madh dhe i zhvilluar? 

Realizimi kuptimit: INSERT. 

Gjatë kohës që nxënësit lexojnë mësimin, mësuesi/ja ndërton tabelën e INSERT-it në dërrasë të zezë. 

Mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e saj. 

Mësuesi/ja bën shpjegimin e simboleve: 

Kolona me shenjën Informacioni i ditur. 

Kolona me shenjën + Informacioni i ri. 

Kolona me shenjën - Informacionin e dinin ndryshe. 

Kolona me shenjën ? Informacionin që duan të dinë. 

18


√ + - ? 

Nil 

Shkrimi 

Bujqësia 

Arti 

Shkenca 

Feja 

Luginat 

e 

lumenjve: 

- Nil 

- Tigër 

- Eufrat 

- Ind 

- Huang-he 

Lindën qytetërimet 

Lugina Nil ---- (qytetërimi egjiptian). 

Luginat e lumenjve Tigër dhe Eufrat 

(u zhvillua qytetërimi sumer, në 

Mesopotami). 

Lugina e lumit Ind (qytetërimi 

indian). 

Lugina e lumit Huang-he (qytetërimi kinez). 

Qytetërimi: 

- Lindi shkrimi 

- Feja 

- Lindën qytetet e 

para 

- Shkenca 

- Arti 

Artin (në lashtësi) 

Shkencën (në 

lashtësi) 

Fenë 

Gjysmëhëna 

(pjellore) 

Nili derdhet në 

Mesdhe. Ai formon 

deltë (kur lumi 

derdhet në det 

formon deltë). 

Lugina e Nilit dukej 

si oazë e madhe. 

Bujqësia (proces) 

Ndërtime 

Nil: qytetërimi egjiptian, që kufizohej 

nga dy shkretëtira, ajo e Libisë dhe 

Arabisë. 

Merreshin me Bujqësi. 

Ndërtuan sistemin e ujitjes 

artificiale. 

Veprimet 

ekonomike: 

- ndërtues 

- rritjen e kuajve 

- punonin metal 

- U ndërtuan qytete, 

si: Memfis,Teba, 

Giza; 

- Ndërtesat ishin me 

tulla të pjekura dhe 

mbuloheshin me 

kashtë. 

- Popullsia qytetare 

filloi të ndahej në 

shtresa. 

- Tempujt 

ndërtoheshin në 

qendër të qyteteve. 

Proces natyror 

Proces i veprimit njerëzor 

Lym 

Shaduf 

Sistemi i tokës 

bujqësore 

Shtresa 

Tempujt: 

Ndërtesa kushtuar 

perëndive 

Reflektim: Lapsat në mes. 

Nxënësit marrin nga një laps dhe shkojnë drejt tryezës së mësuesit/es ose te banka e parë. Ai/ajo u thotë 

një fjalë ose fjali dhe e lë lapsin. Kjo mundëson që nxënësit të praktikohen me fjalët kyç të mësimit. 

? 


19


? 

? 

? 

? 

Mësimi 7 

Tema: Qytetërimi i hershëm në Mesopotami 


• Të tregojë veçoritë natyrore të territorit të Mesopotamisë dhe popullsitë që jetuan në këtë 

vend. 

• Të renditë veçoritë ekonomike dhe kulturore të akadëve dhe sumerëve. 

• Të krahasojë qytetërimin egjiptian me atë sumer. 

Mjetet: 

Evokimi 



Reflektimi 

hartë (ku tregohet Mesopotamia), dy lapsa (një të kuq dhe një blu), hartë memece. 

Koncepte kryesore: vend midis dy lumenjve, sumerët, akadët, bujqësia, tregtia, qytet-shtet. 



Ditari dypjesësh 

Punë praktike 


Hapi I. Mësuesi/ja, duke pasur parasysh se një orë më parë u fol për qytetërimet e lashta u drejton 

nxënësve këtë pyetje: 

- Ku lindën këto qytetërime? (Në luginat e lumenjve.) 

Hapi II. - Pse në luginën e lumenjve? - Çfarë i ofronte ky vend njerëzve? 

Nxënësit përgjigjen: ujë, ushqim (peshq), klima ishte e ngrohtë, toka afër lumenjve ishte pjellore. 

Nisur nga ky informacion fillestar, mësuesi/ja informon nxënësit se sot do të flasim për një qytetërim, i cili 

ashtu si ai i Egjiptit, që u zhvillua në lumin Nil, edhe qytetërimi në Mesopotami u zhvillua midis dy lumenjve 

(Tigër dhe Eufrat). 

Realizimi i kuptimit: Ditari dypjesësh. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën në dy pjesë. 

Figura, fjalia 

Komenti 

1. Vend midis dy lumenjve, Tigër dhe Eufrat. 

Mesopotamia e Ulët, në Jug. 

I. 

Mesopotamia 

2. Ndahej në tri zona: 

Mesopotamia e Mesme, në Qendër. 

Mesopotamia e Lartë, në Veri. 

II. 

Lumenjtë Tigër dhe Eufrat 

1. Ndihmuan në zhvillimin e bujqësisë. 

2. Zhvilluan rrugët ujore (shërbyen si rrugë ujore). 

20


III. 

IV. 

V. 

Popullsia 

Lulëzimi i Sumerisë 

Qytetet 

Mesopotamia në mijëvjeçarin IV banohej nga këta 

popuj: 

Sumerët, të cilët erdhën nga Perëndimi dhe u vendosën në 

Mesopotaminë e Mesme. 

Akadët, të cilët erdhën nga deti dhe u vendosën në 

Mesopotaminë e Ulët. 

Ishin popuj paqësorë. 

1. U zhvillua bujqësia (ujitja artificiale, toka punohej me 

parmendë, pra tërhiqej nga kafshët). 

2. Merreshin me peshkim dhe tregti. 

Mungesa e drurit, metalit sigurohej nga shkëmbimi i 

mallrave, poçari, endje, ndërtim. 

Merreshin me peshkim dhe tregti. 

1. Zhvillimi i bujqësisë dhe tregtisë çoi në lindjen e 

qyteteve. 

2. Në qendër të qytetit ndodheshin ndërtesa e 

sundimtarit dhe tempujt. 

3. U formuan qytet-shtetet. 

4. Më të përmendur ishin Ur dhe Uruk etj. 

Reflektimi: Punë praktike. 

Hapi I. Mësuesi/ja shpërndan te nxënësit hartat memece dhe kërkon nga ata të emërojnë lumenjtë dhe 

të ngjyrosin hartën duke shpërndarë ngjyra brenda hapësirës së dy lumenjve. Pasi ata i ngjyrosin të dy 

lumenjtë tregojnë në hartë se ku shtrihet Mesopotamia. 

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve ta ndajnë në tri pjesë Mesopotaminë (e Ulët, e Mesme dhe e 

Lartë). 

Hapi III. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të vendosin dy popujt: akadët dhe sumerët (tì vendosin në hartën 

memece). 

Hapi IV. Duke parë librin, nxënësit duhet të shkruajnë qytetet kryesore, si dhe të thonë me se merreshin 

sumerët (bujqësi dhe tregti). 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 3, 4 në faqen 11, te Fletorja e punës. 

21


? 

? 

? 

? 

Mësimi 8 

Tema: India e vjetër 


• Të tregojë në hartë ku shtrihej India e vjetër. 

• Të renditë veprimtaritë kryesore me të cilat merreshin indianët. 

• Të arsyetojë pse bujqësia ishte e zhvilluar. 

Mjetet: 

teksti, hartë. 

Koncepte kryesore: Penxhap, Indi, magazina bujqësore, gjetje arkeologjike, Mohenxho - Daro, Harapa. 


Evokimi 

Shpjegimi 

Realizimi i kuptimit Leximi i drejtuar 

Reflektimi 

Kontrolli i njohurive 


Evokimi: Shpjegimi. 

Mësuesi/ja bën një hyrje për të shpjeguar temën e mësimit të ri, e cila shkruhet në dërrasën e zezë. 

Udhëzohen nxënësit që të lexojnë me vëmendje mësimin. 

Realizimi i kuptimit: Leximi i drejtuar. 

Pasi nxënësit kanë lexuar mësimin e ditës, mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë togfjalëshin India e 

vjetër. 

Hapi I. Nëpërmjet bashkëbisedimit, mësuesi/ja plotëson këtë skemë: 

lugina e lumit Ind 

Ndërtuan qytete 

pa godina të larta 

India e Vjetër 

Panxhap 

(pesë lumenjtë) 

U zhvilluan 

rezervat 

Bujqësia 

Tregtia 

Zejtaria 

metali 

sistemi 

i ujitjes 

pambuku 

guri 

balta 

druri 

endje 

Zbulimet arkeologjike: Mohenxho Daro dhe Harapa 

22 

Hapi II. Mësuesi/ja drejton pyetjet: 

- Si mendoni qytetërimi indian ka pasur të njëjtin faktor gjeografik si ai egjiptian dhe mesopotam? 

- A është zhvilluar pranë ndonjë lugine lumore?

? 


Nxënësit: Po, qytetërimi indian ka pasur të njëjtin faktor gjeografik, si ai egjiptian dhe mesopotam, sepse 

edhe ai lindi pranë luginës së lumit Ind. 

Mësuesi/ja: Përse zona quhet Penxhap? (Lumi Ind kishte pesë degë) 

Populli që jetonte në Veri i quante pesë lumenjtë, Penxhap. 

Mësuesi/ja: Duke qenë se qytetërimi lindi pranë luginës së lumenjve, cilat ishin veprimtaritë kryesore? 

Nxënësit: Veprimtaritë kryesore ishin: bujqësia, tregtia, artizanati. Artizanët ishin ndërtues, gdhendës të 

gurit, punues të metaleve, përdorën fijet e pambukut. 

Mësuesi/ja: Çfarë provash keni për të vërtetuar këto që thoni? 

Nxënësit: Kemi të dhëna arkeologjike, si: punime prej guri dhe metali, vegla pune ose objekte të 

ndryshme. 

Bujqësia: 

Ndërtues 

Kultivonin bimën e pambukut 

Sistemi i ujitjes me kanalizime (njihnin ujitjen artificiale). 

Ndërtesa të mëdha ku mbahej gruri, gjithashtu banja dhe kanale ujitëse. 

Mësuesi/ja: Nëse bujqësia ishte ekonomia kryesore, vendi ishte fushor, atëherë duke ditur se metalet 

gjenden në male, ku i gjenin ata? Si mendoni ju? Nxënësit: Indianët i siguronin me anë të tregtisë. Pra, 

përveçse merreshin me tregti, ishin edhe artizanë. 

Mësuesi/ja: Çfarë tregtonin? 

Nxënësit: Tregtonin prodhime bujqësore dhe metale. 

Mësuesi/ja: A u ndërtuan njëlloj qytetet si në Egjipt dhe Mesopotami? 

Nxënësit: Po. 

Mësuesi/ja: Çfarë provash keni për këtë? 

Nxënësit: Të dhënat arkeologjike na tregojnë për ekzistencën e qyteteve, si: Mohenxho – Daro, 

Harapa. 

Mësuesi/ja: A ishin këto qytete njëlloj si ato egjiptiane, me tempuj të lartë kushtuar perëndive dhe 

sundimtarëve? 

Nxënësit: Jo, nuk kishte ndërtime të tilla, qyteti ishte i rrethuar me mure, ndërtesat ishin të sheshta, 

kishte sistem kullimi dhe kanalizimi, këto i vërtetojnë zbulimet arkeologjike. 

Me anë të këtyre pyetjeve, mësuesi/ja u kërkon nxënësve jo vetëm riprodhimin e tekstit, por dhe të 

vendosin faktet me bazë të të dhënave të historisë, domethënë të burimeve arkeologjike. 

Reflektimi: Kontrolli i njohurive. 

Gjatë reflektimit, mësuesi/ja mund të bëjë kontrollin e njohurive me anë të pyetjeve të mesimit duke u 

mbështetur në skemën përmbledhëse të ndërtuar në dërrasë të zezë. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 3, 4 në faqen13, te Fletorja e punës. 

23


? 

? 

? 

? 

Mësimi 9 

Tema: Kina në mijëvjeçarin IV – III pr.k. 


• Të tregojë veçoritë e Kinës së lashtë. 

• Të renditë veprimtaritë kryesore të kinezëve të lashtë. 

Mjetet: 

Evokimi 



Reflektimi 

teksti, harta. 

Koncepte kryesore: izolim, mëndafsh, oriz. 


(Kuic) Quiz 

Punë në grup 

Punë individuale 

Evokimi: Quiz. 

Nisur nga fakti që mësimi në fjalë është në vija të përgjithshme si mësimi i kaluar mësuesi/ja si evokim 

mund të bëjë një quiz për gjetjen e mësimit të ditës ose mund tù kërkojë nxënësve të sjellin kuriozitete rreth 

Kinës, si p.sh.: 

- Muri i Madh kinez 

- Lojërat olimpike 

- Ariu Panda 

Ky quiz mund të realizohet edhe me figura. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve t’i lexojnë përpara klasës këto informacione. 

Në rast se dëshiron të bëjë një quiz: 

Mësuesi/ja vizaton në dërrasën e zezë rrathët olimpikë dhe drejton pyetjen: 

- Çfarë iu kujtojnë këta rrathë? (Lojërat olimpike.) 

- Ku u zhvilluan lojërat e fundit olimpike? (Në Kinë.) 

- Ku rritet ariu Panda? (Në Kinë.) 

- Cili vend ka popullsinë më të madhe në botë? (Kina.) 

Mësuesi/ja organizon marrëdhëniet pyetje-përgjigje deri sa nxënësit ta gjejnë që mësimi i ditës ka të bëjë 

me Kinën. 

Realizimi i kuptimit: Punë në grup. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe, kjo për faktin se mësimi në përmbajtje është i njëjtë me atë të 

mësimeve paraardhëse. 

Grupi I. Pozita gjeografike. 

Grupi II. Veprimtaritë kryesore. 

Grupi III. Lloji i ndërtesave. 

24

? 


Reflektimi: Punë individuale. 

Mësuesi/ja bën një përsëritje në vija të përgjithshme për katër qytetërimet në: Egjipt, Mesopotami, Indinë 

dhe Kinën e vjetër, duke u nisur nga këto tri elemente: 

1. Pozita gjeografike lugina e lumenjve 

2. Veprimtaritë kryesore bujqësi, tregti, artizanat 

3. Stili i jetesës. 


? 

? ? 

? 

Mësimi 10 

Tema: Banorët e lashtë të Ballkanit 

Kreu III 

BANORËT E LASHTË TË BALLKANIT 


• Të ilustrojë në hartë ku shtrihen pellazgët, ilirët, trakët, maqedonasit. 

• Të rendisë zakonet kryesore të ilirëve. 

• Të argumentojë të dhënat historike që dëshmojnë për ekzistencën e popullit ilir. 

• Të argumentojë kontributin e ilirëve në qytetërimin evropian. 

Mjetet: 

teksti, hartë, ngjyra, hartë memece. 

Koncepte kryesore: epoka e gurit, pellazgët, palafite, pellazgjishtja, shtrirja e ilirëve, Liburna, 

qytetërimi helen, trak dhe maqedonas, koloni. 


Evokimi 

Diskutim 

Realizimi i kuptimit Shkrim i lirë 

Reflektimi 

Bisedim 


Evokim: Diskutim. 

Hapi I. Nisur nga tema e mësimit, mësuesi/ja e shtron si diskutim çështjen e banorëve të lashtë në 

Gadishullin Ballkanik. 

Mësuesi/ja shtron pyetjen: 

- Si mendoni ju, cilët janë paraardhësit tanë? 

Për t’u ardhur në ndihmë, mësuesi/ja mund t’u tregojë nxënësve një monedhë 20-lekëshe, ku në njërën 

anë është shtypur një anije ilire “Liburna”. 

- A tregon kjo që ne jemi pasardhës të ilirëve? 

Nxënësit japin mendimet e tyre. 

25


Realizimi i kuptimit: Shkrim i lirë. 

Mësuesi/ja duhet ta ndajë këtë fazë mësimore në tri etapa. 

Hapi I. Mësuesi/ja fillimisht u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin. Përpara se të kërkojë që nxënësit të 

fillojnë punë, skicon linjat në të cilat nxënësit do të ecin. 

1. Shtrirja gjeografike, koha, popullsia fqinje. 

2. Të dhënat historike që tregojnë për ekzistencën e tyre. 

3. Zakonet kryesore: mënyra e jetesës (veshje, zakone, banimi), ekonomia kryesore (peshkim, 

detari, bujqësi) dhe organizimi politik. 

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që fillimisht të punojnë me hartën memece, ndërkohë shtron 

pyetjen: - Cili ka qenë populli i parë që ka banuar në Ballkan? 

Nxënësit të pajisur me hartë memece ngjyrosin me një ngjyrë Gadishullin Ballkanik, ku sipër shkruajnë: 

I. Pellazgët (u përcaktua shtrirja gjeografike) 

II. Epoka e gurit (u përcaktua koha, periudha historike) 

Nxënësit duke ngjyrosur hartën memece arrijnë 

të krijojnë një lidhje popullsi – pozicion 

gjeografik. 

III. Burimet 

1) vendbanimet e hershme, si: shpella, 

palafite etj. 

2) veglat prej guri, briri, kocke 

3) krijuan një kulturë vizatime 

Në këtë rast, mësuesi/ja ndërhyn duke u shpjeguar nxënësve që në shpella janë gjetur vizatime të 

kafshëve të ndryshme). 

Gjuha shqipe rrjedh nga ilirishtja rrjedh nga pellazgjishtja. (Problemi sot është i diskutueshëm.) 

Hapi III. Mësuesi/ja udhëheq përsëri duke shtruar pyetje: 

- Kush janë pasardhësit e ilirëve? 

Nxënësit: Pasardhësit e ilirëve janë shqiptarët. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të nxjerrin hartën memece dhe tani duke vështruar figurën në tekst të 

ngjyrosin me ngjyra territoret ku shtriheshin ilirët, trakët, maqedonasit dhe helenët. 

Fillimisht nxënësit bëjnë lidhjen popullsi – shtrirje 

gjeografike. 

Ilirët, pozicioni gjeografik: në Veri – lumenjtë Sava 

dha Drava, në Jug – Gjiri i Ambrakisë. 

26


Ilirët 

I. Prejardhja. 

Mendohet se janë: - janë pasardhës të pellazgëve 

- u formuan si popullsi në mijëvjeçarin II-I p.e.r. 

- krijuan shtete 

II. Burimet. 

Nuk kemi dokumente të shkruara: 

- ndërtimi i vendbanimeve 

- vegla prej guri, hekuri, kocke etj. 

Në fund, mësuesi/ja mund të ndërhyjë: Nëse nuk kemi dokumente të shkruara nga e dimë që ka 

ekzistuar populli ilir? (Nga populli fqinj.) 

III. Mënyra e jetesës. 

1. Jetonin në fise. 

2. Shtëpitë i ndërtonin në kodra, me gurë të mëdhenj të pagdhendur ose me ledhe dheu. (Paraqitet para 

nxënësve një pamje ilir.) 

3. Ndërtues anijesh: Liburna. Mësuesi/ja tregon monedhën ku është vizatuar anija Liburna. 

4. Kanë qenë lundërtarë të zotë. 

5. Janë dalluar për trimëri. 

6. Kanë qenë punues armësh, orendi shtëpiake, zbukurime për femra etj. 


- Cilat janë veçoritë e popujve të tjerë? 

Trakët 

Nxënësit e kanë ngjyrosur pjesën ku shtriheshin trakët. 

- Ata shtriheshin në lindje të Gadishullit Ballkanik, territori quhej Traki. 

- Gjuha trake ishte e afërt me ilirishten. 

- Në shekullin V krijuan mbretërinë e parë. 

Maqedonasit 

- Territori quhej Maqedoni 

- Popullsia ishte një përzierje ilire-trake-helene. 

- Në shekullin V formuan shtetin, i cili arriti lulëzimin me Aleksandrin e Madh të Maqedonisë. 

Helenët 

- Jetonin në jug të Gadishullit Ballkanik dhe në ishujt e detit Jon dhe Egje. 

- Erdhën nga veriu. 

- Në Mijëvjeçarin I formuan shtetin e tyre. 

- Krijuan koloni. 

Të gjitha këto mësuesi/ja i shkruan në dërrasën e zezë, ndërkohë nxënësit i shkruajnë në fletore. 

Reflektimi: Bisedim. 

Secili nxënës shkëput sipas dëshirës një pjesë mësimi dhe bisedon me shokun e bankës pozitën 

gjeografike, popujt që jetonin në Ballkan, si edhe karakteristika të ndryshme të mësimit. Konceptet që 

thuhen përpara klasës krijojnë atmosferë të këndshme për një përvetësim sa më të mirë të lëndës. 

? 


27


? 

? 

? 

? 

Mësimi 11 

Tema: Shteti i Egjiptit të vjetër 

Kreu IV 

LINDJA E QYTETËRIMEVE TË REJA 


• Të tregojë përbërjen e shoqërisë në Egjiptin e vjetër. 

• Të shpjegojë mbretëritë në Egjiptin e lashtë. 

• Të argumentojë rolin e fesë në organizimin e jetës. 

• Të analizojë nivelin e lartë të zhvillimit të egjiptianëve të lashtë. 

Mjetet: 

hartë, figura të Egjiptit të lashtë, si: figura të shkrimit, të lumit Nil, të piramidave, të deveve etj. 

Koncepte kryesore: faraon, priftërinj, nëpunës, shkrues, elitë, skllevër, piramidë, të privilegjuar, 

mumie, hieroglif, papirus, kult, sarkofag. 


Evokimi 

Parashikimi me terma paraprakë, 


Realizimi i kuptimit Struktura piramidale 

Reflektimi 

Punë individuale, diskutim i lirë 


Evokimi: Parashikimi me terma paraprakë, Stuhi mendimesh. 

Hapi I. Mësuesi/ja vendos në dërrasën e zezë një ndër figurat dhe kërkon nga nxënësit të gjejnë se për 

cilin shtet bëhet fjalë. 

deve hieroglifë mumie piramidë lumi Nil 

Pas çdo figure të vendosur në dërrasën e zezë, mësuesi/ja drejton pyetjen: se për cilin shtet bëhet fjalë. 

Hapi II. Pasi nxënësit gjejnë shtetin në fjalë (pra, Egjiptin), mësuesi/ja drejton pyetjen: çfarë kujtoni nga 

mësimet e mëparshme për këtë shtet? 

Faraon 

2 shkretëtira 

(mësuesi/ja ilustron në hartë) 

Egjipti 

Shaduf 

Bujqësia 

Teba 

Lugina e Nilit 

28


Pasi mësuesi/ja bëri lojën për gjetjen e shtetit në fjalë, zhvillohet një stuhi mendimesh ku nxënësit kujtojnë 

të dhënat kryesore mbi Egjiptin. 

Realizimi i kuptimit: Struktura piramidale. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën e zezë në katër kolona. Pasi 

nxënësit mbarojnë mësimin, mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e strukturës. 

Organizimi 

shtetëror 

Mësuesi/ja 

drejton pyetjet: 

- Kur daton 

shteti i vjetër 

Egjiptian? 

Cili ishte 

themeluesi? 

Daton më 

3200 pr.k. nga 

faraoni Mene. 

Ishte monarki. 

(përcaktohet viti 

dhe sundimtari). 

- Sa mbretëri 

kanë sunduar? 

Kanë sunduar tri 

mbretëri: 

a) Mbretëria e 

Vjetër 

b) Mbretëria e 

Mesme 

c) Mbretëria e 

Re 

- Kush ishte 

sundimtari më i 

suksesshëm? 

Tutmezi III 

(Nga Egjipti → 

Eufrat), që shtriu 

territoret Egjipt 

– Eufrat 

? 

Struktura shoqërore Besimi Arti dhe 

struktura 

Për të ilustruar strukturën shtetërore, figura 

në libër e paraqet mjaft mirë. Mësuesi/ja e 

vizaton si strukturë, por për plotësimin e saj 

thërret për çdo shtesë një nxënës nga klasa. 

Zoti 

= 

Faraon 

Nobilët 

luftëtarët 

Priftërinjtë 

Besimi,Shkenca 

Shkruesit 

Nëpunësit 

Zejtarë 

Tregtarë 

Fshatarë 

Muratorë 

Skllevër 

Elita 

Populli 

Çdo nxënës që ngrihet plotëson piramidën, 

njëkohësisht shpjegon edhe termin. 

Në këtë kolonë 

mësuesi/ja vendos 2- 

3 figura në lidhje me 

besimin. 

Piramidë 

Mësuesi/ja plotëson: 

Varret e faraonëve 

jeta vazhdon edhe 

pas vdekjes (ushqim, 

veshje, armë). 

Mumie 

Balsamosja 

Figurë kulturore 

Ra (perëndia e diellit) 

Geb (perëndia e 

tokës) 

Perënditë ishin me 

kokë kafshe. 

- Egjiptianët besonin 

në shumë zota. 

U zhvilluan: 

matematika 

inxhinieria 

arkitektura 

Shkrimi: 

hieroglif 

papirus 

Reflektimi: Punë individuale, diskutim i lirë. 

Nisur nga skena e plotësuar në dërrasën e zezë, nxënësit kontrollojnë njohuritë duke zhvilluar pyetjet 

e tekstit. Pasi ushtrohen me pyetje, mësuesi/ja fillimisht shpjegon se gurët për në vendin e ndërtimit 

transportoheshin nëpërmjet Nilit kur ai fryhej. 

- Si u ndërtuan piramidat? 

Mësuesi/ja mund të shpjegojë se çfarë janë mumiet dhe çfarë është procesi i mumifikimit. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 4, 5 në faqet 15-16-17, te Fletorja e punës. 

29


? 

? 

? 

? 

Mësimi 12 

Tema: Lindja, lulëzimi dhe rënia e mbretërisë së Babilonisë 


• Të identifikojë shtetet që lindën në Mesopotami. 

• Të renditë veçoritë e jetës në Babiloni (besim, shkencë, organizata shoqërore). 

• Të analizojë përmbajtjen e Kodit të Hamurabit. 

Mjetet: hartë, figura të kopshteve të varura të Semiramidës, figura mbi ligjet e Hamurabit. 

Koncepte kryesore: Hamurabi, kod, Sumeri, Urë, Niniva, Asiri, Asamble, besim politeist, Marduk, 

kuneiform. 

Evokimi 



Reflektimi 



Tryeza e rrumbullakët 

Rrjeti i diskutimit 


Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë emrat e dy lumenjve, Tigër e Eufrat dhe u kërkon nxënësve të 

thonë ide që lidhen me këta emra: 

lulëzoi qytetërimi babilonas 

ndërtuan qytete 

Tigër dhe Eufrat 

Babiloni 

u zhvillua tregtia 

u zhvillua bujqësia 

u zhvillua zejtaria 

Realizimi i kuptimit: Tryeza e rrumbullakët. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe, kështu ai/ajo u thotë nxënësve të numërojnë nga 1-5, pasi e gjithë 

klasa e bën këtë, mësuesi/ja udhëzon njëshat të mblidhen bashkë, të njëjtën gjë bën për dyshat e deri te 

pesat (sigurisht, që një gjë e tillë do të krijojë pak zhurmë në klasë), por kjo do të ndihmojë që nxënësit 

të ndërveprojnë me nxënës të niveleve të ndryshme në klasë. 

Kjo metodë kërkon një letër, ku nxënësi shkruan një fjali ose ide të rëndësishme mbi mësimin. 

Grupi I. Tiparet e shoqërisë në Mesopotami 

Grupi II. Lulëzimi i mbretërisë së Babilonisë 

Grupi III. Mbretëria e Asirisë 

Grupi IV. Besimi 

Grupi V. Kultura 

30


Hapi I. Pasi mësuesi/ja e ndan klasën në pesë grupe udhëzon nxënësit të fillojnë punën. Kështu grupi 1 

është i përbërë prej pesë nxënësish. Pasi një nxënës shkruan fjalinë ose idenë, e palos fletën si 

fizarmonikë dhe ia kalon shokut tjetër. Pasi grupi e mbaron punën ajo lexohet nga përfaqësuesi i klasës. 

Mësuesi/ja mund t’i shkruajë ato në dërrasë të zezë, si dhe t’i shtojë ose t’i heqë ato. 

P.sh.: Tiparet e shoqërisë në Mesopotami: 

1. Qytetërimi në Mesopotami fillon me sumerët. 

2. Shoqëria në Mesopotami ishte e përbërë në shtresa, ashtu si në Egjipt. 

3. Ndryshe nga Egjipti, ndarja e shoqërisë në Mesopotami nuk ishte e mbyllur. 

4. Mbreti nderohej si përfaqësues i Zotit dhe jo si Zot (Egjipt). 

5. Pranë mbretit qëndronte një këshill (Asambleja). 

Hapi II. Pasi njëri nxënës e mbaron fjalinë e parë, ai ia kalon shokut tjetër dhe kështu me radhë në formë 

tryeze të rrumbullakët. 

1 

Për të zgjedhur nxënësin që do t’i lexojë, mësuesi/ja 

5 

për ta bërë sa më të këndshme mund të hedhë një zar 

2 

(me përjashtim të gjashtës). Cili numër bie, ai nxënës 

lexon fletën. 

4 

3 

Hapi III. Ndërkohë që nxënësi lexon, mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë vetëm termat kryesorë. 

Grupi I. 

Tiparet e shoqërisë 

- Qytetërimi lindi me sumerët. 

- Shoqëria ishte e ndarë në shtresa. 

- Shtresat nuk ishin të mbyllura. 

- Mbreti ishte përfaqësues i 

Zotit, por jo Zoti. 

Grupi II. Grupi III. Grupi IV. 

Këtë gjë mësuesi/ja e realizon për çdo grup. 

Reflektimi: Rrjeti i diskutimit. 

Nisur nga rëndësia që përmban Kodi i Hamurabit për Mesopotaminë, mësuesi/ja e shtron për diskutim. 

Për ta bërë më interesante, ai/ajo mund ta vendosë kodin një herë në antikitet dhe një herë në kohën 

moderne. Mësuesi/ja shtron pyetjen: 

- A ishin ligjet e Hamurabit të drejta për çdo kohë dhe për çdo grup të shoqërisë? 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve ta vendosin veten në periudhën në fjalë. Ai/ajo edhe mund të përcaktojë 

disa nxënës në bazë të shtresave të shoqërisë. 

PO 

A ishin ligjet e Hamurabit të drejta 

për çdo grup të shoqërisë? 

JO 

Përfundimi: ____________________________________________________________ 

31


PO 

A mund të zbatohen këto ligje 

në kohën e sotme? 

JO 

Përfundimi: _______________________________________________________ 

Pra, pyetja duhet të jetë e hapur, në mënyrë që përgjigjja të fillojë me Po ose Jo. 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 4, 5, 7, 10 në faqen 17, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 13 

Tema: Mbretëria persiane (Irani i sotëm) 


• Të tregojë territoret në të cilat lindi mbretëria perse. 

• Të listojë veçoritë e shoqërisë dhe kulturës persiane. 

• Të analizojë reformat e Darit. 

Mjetet: 

teksti, hartë. 

Koncepte kryesore: medët, persët, Ormuzi (Perëndia e së Mirës), Arimani (Perëndia e së Keqes), 

Zarathustra, Avesta (lexim), Perandoria I në botë, sistemi rrugor, “sytë dhe veshët” e Darit. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim, rrjet diskutimi 

Shkrim i lirë 


Evokimi: Shpjegim, rrjet diskutimi. 

Nisur nga veçoritë e mësimit, mësuesi/ja shpjegon se sot do të flasim për një mbretëri, e cila ndryshe nga 

qytetërimet e tjera, nuk lindi dhe nuk u zhvillua rreth ndonjë lugine lumore. Kjo është mbretëria persiane. 

Në këtë fazë mund të realizohet edhe rrjeti i diskutimit: 

PO 

JO 

A mund të ketë pasur ndonjë qytetërim që 

nuk ka lindur rreth ndonjë lugine lumore? 

Përfundimi: _______________________________________________________ 

Realizimi i kuptimit: Shkrim i lirë. 

Mësuesi/ja urdhëron nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën në pesë shtylla dhe kërkon 

nga nxënësit që të bëjnë të njëjtën gjë në fletoret e tyre. Më tej, ai/ajo plotëson tabelën. 

32

? 


Pozitat gjeografike dhe 

popullsia 

Organizata shoqërore 

dhe besimi 

Formimi i 

shtetit pers 

Reformat e 

Darit 

Arti dhe 

kultura 

Kolona e parë plotësohet nga mësuesi/ja për t’iu ardhur në ndihmë nxënësve. 

Pasi nxënësit mbarojnë me plotësimin e kolonave të tjera në fletoren e tyre, mësuesi/ja plotëson tabelën 

në dërrasën e zezë. 


Rrjeta e merimangës mund të udhëhiqet edhe nga mësuesi/ja. 

P.sh.: ai/ajo thotë: organizim shoqëror dhe i jep topin e spangos një nxënësi, të cilit nëse nuk i kujtohet 

gjë, mësuesi/ja e orienton duke parë tabelën, në veçanti kolonën e organizimit shoqëror. 

nuk ekzistonin shtresa 

marrëdhënie 

të mira 

nuk ishin 

të ashpër 

Kambizi 

Organizimet 

shoqërore 

Rrafshnalta e Iranit 

Pozicioni gjeografik 

Kiri 

Mbretrërit 

Persia 

Popullsia 

medë 

persë 

Dari 

Besimi 

dy perëndi 

libri fetar 

Arimani 

Arest 

profet 

Zarathusra 

Ormuzi 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 në faqen 20; ushtrimet 2, 4 në faqen 21, te Fletorja e punës. 

33


34 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 14 

Tema: Shteti në Indi dhe në Kinë 

Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: 

• Të dallojë veçoritë e kulturës dhe shoqërisë indiane e kineze. 

• Të tregojë tiparet e përbashkëta midis budizmit dhe konfucianizmit. 

• Të krahasojë organizatat shtetërore të Indisë me ato të Kinës. 

• Të përcaktojë organizimin shoqëror të Indisë me atë të Egjiptit. 

• Të përcaktojë rrugën që ndoqi shteti në Kinë. 

• Të gjykojë rreth Murit Kinez e të nxjerrë rezultatet historike. 

Mjete: 

teksti, pamje nga Muri Kinez. 

Koncepte kryesore: raxha, kasta, induizmi, budizmi, dinastia, Muri i Madh Kinez, Brahma, Vishnu. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Studim në dyshe 

Reflektimi 

Diagrami i venit 



Mësuesi/ja pyet nxënësit: 

- A ju kujtohet në mësimet e mëparshme, kur kemi folur që qytetërimet e para lindën rreth ... 

Këtu mësuesi/ja ndërpret fjalinë për t’ua lënë nxënësve të japin përgjigjen. 

Nxënësit: Qytetërimet e para lindën rreth luginave lumore. 

Mësuesi/ja: Kush mì tregon këto qytetërime? (P.sh., lugina e Nilit → lindi qytetërimi egjiptian) 

Nxënësi: lugina e lumenjve Tigër e Eufrat → lindi qytetërimi mesopotam 

lugina e lumit Ind → lindi qytetërimi indian 

lugina e lumit Huang-he → lindi qytetërimi kinez 

Të tëra këto të shkruhen në dërrasën e zezë, në mënyrë që nxënësi tì ketë më të qarta këto qytetërime. 

Realizimi i kuptimit: Studim në dyshe. 

Të mbahet klasa nga dy nxënës. Ky është një moment shumë i rëndësishëm në mënyrën e organizimit të 

kësaj ore mësimore. Nxënësit e tjerë dëgjojnë me vëmendje, por mund të japin edhe sugjerime. 

Hapi I. Puno: të dy nxënësit lexojnë mësimin e ditës. 

Hapi II. Kupto: të dy përpiqen ta kuptojnë atë. 

Në këtë rast kuptimi mund të jetë një rikujtim i pjesës që lexon. 

Hapi III. - Mësoi tjetrit: një partner merr rolin e mësuesit/es. 

Në këtë rast, mësuesi/ja për t’i ardhur në ndihmë nxënësit, që merr rolin e tij, e orienton atë nëpërmjet 

realizimit të katër hapave: 

1. Përcakto pozitën gjeografike të shtetit në fjalë. 

2. Trego formacionet shtetërore. Përgjigju pyetjeve: 

a) Si lindi shteti në Indi? 

b) Kur u formuan formacionet e para shtetërore (koha)? 

c) Kush e drejtonte vendin (si quhej)? 

3. Organizimi shoqëror, argumento tiparet e shoqërisë. 

4. Besimi fetar.

? 


Hapi IV. Jep mendim: Nxënësit e dëgjojnë “mësuesin/en”, sugjerojnë nëse harrohet ndonjë gjë. Në këtë 

etapë mund të ndërhyjë mësuesi/ja, nëse nxënësi-mësues ka harruar të thotë diçka të rëndësishme. 

Hapi V. Shkëmbe: Të dy nxënësit thonë pjesën e mësimit dhe realizojnë pyetjet ndaj njëri-tjetrit. 

Mësuesi/ja ngre dy dyshe para klasës për të realizuar dhe shpjeguar mësimin. 

Reflektimi: Diagrami i Venit. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë tri rrathë dhe shkruan qytetërimi egjiptian, qytetërimi mesopotam, 

qytetërimi indian dhe ai kinez. Me këtë rast, mësuesi/ja bën një përsëritje të mësimeve të mëparshme. Ai/ajo 

u drejton pyetjen nxënësve: 

- Çfarë të përbashkëtash kanë këto qytetërime? 

Qytetërimi 

mesopotam 

Qytetërimi egjiptian 

Qytetërimi indian 

dhe kinez 

1. Lindën dhe u zhvilluan rreth luginave të lumenjve. 

2. Veprimtaria e parë ekonomike qe bujqësia. 

3. Formuan organizime shtetërore. 

4. Ndarja e shoqërisë në kasta ose shtresa. 

5. Zbuluan dhe përdorën shkrimin. 

6. Besonin. 

Në fund, mësuesi/ja mund të tregojë dallimet e të përbashkëtat që kanë këto qytetërime mes tyre. 

Egjipt → Faraon 

Mesopotami → Mbret 

Kinë → Perandor 

Indi → Raxha 

Faraoni → Zoti 

Mbreti → përfaqësues i Zotit 

Perandori → nuk kishte lidhje me fenë 

Raxhai → nuk kishte lidhje me fenë 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 3, 4 në faqen 22, te Fletorja e punës. 

35


? 

? 

? 

? 

Mësimi 15 

Tema: Qytetërimi i Kretës dhe i Mikenës 

Evokimi 



Reflektimi 


Punë në grupe 

Turi i galerisë 

kryeqytet Athina 

KREU V 

GREQIA E VJETËR 


• Të tregojë elementet e kulturës minoike. 

• Të renditë popujt që populluan Greqinë. 

• Të përshkruajë elementet e kulturës mikenase. 

• Të krahasojë kulturën minoike me atë mikenase. 

Mjetet: teksti, hartë, figura të marra nga interneti, Fletoria e punës. 

Koncepte kryesore: Knos, Minos, labirint, kultura minoike, dyndja e fiseve, popullsi helene, 

Helodë, Greqi, jonët, dorët, akejtë, Homeri, “Iliada”, “Odisea”, Kali i Drunjtë, kultura mikenase, dyndja dore, 

kultura e parë evropiane. 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Greqia dhe pret sugjerime nga nxënësit. Mësuesi/ja kërkon 

nga ata të thonë çdo gjë që ka lidhje me këtë shtet. 

dete të bukura 

kam bërë pushimet 

fqinj me Shqipërinë 

Greqia 

vend shumë i bukur 

lufta e Trojës 

fruta të mira 

Realizimi i kuptimit: Punë në grupe. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe me nga 4-5 nxënës. Ai/ajo urdhëron nxënësit të numërojnë nga 

1-5. Pasi klasa mbaron, mësuesi/ja urdhëron të gjithë njëshat të mblidhen bashkë, të njëjtën gjë bën edhe 

për dyshat e deri te pesat. Pasi e ndan klasën në grupe, cakton detyrat. Meqenëse i gjithë kapitulli flet 

për Greqinë, mësuesi/ja mund të krijojë dhe një arkiv me punët e nxënësve. 

Grupi I. 

Mësuesi/ja i jep grupit të parë një detyrë të caktuar, atë e shoqëron dhe me figurat përkatëse. 

36


Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të shikojnë pamjen e pallatit të Minosit, te teksti në faqen 35. Ata duhet të 

merren me anën arkitekturore të pallatit, si dhe të thonë pse u quajt “Labirinti i Minosit”. 

Pasi nxënësit marrin detyrën, fillojnë punën mbi fletët e bardha, në të cilat do të shpjegojnë: 

1) Periudhën historike (mijëvjeçari III) 

2) Zhvillimin ekonomik dhe ndërtimet (ishin madhështore dhe zbukuroheshin me lule, kafshë e skena 

gjuetie, qytetet nuk kishin mure). 

3) Kulturën (Shkrimi qe me hieroglifë, kultura minoike, kulturë paraevropiane). 

Grupi II. Nxënësit e këtij grupi punojnë me hartën memece që ndodhet te Fletorja e punës, faqe 24. 

Ata vizatojnë me ngjyra fiset: jonë, etolë dhe akejë. Çdo fis i përket një ngjyre. 

Mësuesi/ja thekson se këto fise së bashku me pellazgët formuan popullin helen. 

Nxënësit ngjyrosin me këto ngjyra, p.sh.: 

me të kuqe Athinën qendra e akejve 

me blu Mikenën qendra e jonëve 

me ngjyrë të kuqe Kretën e pushtuar nga akejtë 

me blu Azinë e Vogël të pushtuar nga jonët 

Grupi III. Ky grup merret me kulturën mikenase dhe ardhjen e dorëve. 

Gjithashtu duhet të tregojnë se përse në qytetin e Mikenës muret quheshin ciklopike. Nxënësit shpjegojnë 

se këto mure quhen të tilla, sepse mendohet që janë ndërtuar nga ciklopët. Gjithashtu ky grup duhet të 

paraqesë në hartë ardhjen e fiseve dorë nga Epiri në Peloponez, Greqinë e Mesme dhe Mikenë. Ata punonin 

hekurin, ndërsa akejtë bronzin. Gjithashtu të argumentojnë se çfarë konkluzionesh nxjerrin nga ky fakt (armët 

i kishin më të mira, ishin më përpara se dorët). 

Grupi IV. Do të tregojë luftën e Trojës. 

Mësuesi/ja u jep nxënësve përmbajtjen e luftës së Trojës. Kjo luftë ilustrohet me figura. Ai/ajo mund të 

shfrytëzojnë edhe pamjen e Kalit të Drunjë që është në tekst. 

Të gjitha punët e nxënësve vendosen në një tabak të bardhë. 

Reflektimi: Turi i galerisë. 

Punimet e nxënësve ngjiten në tabakun e bardhë nga vetë ata. Reflektimi mund të bëhet nga mësuesi/ja, 

por mund të realizohet edhe nga një nxënës, i cili merr rolin e një ciceroni, pra u shpjegon mësimin nxënësve 

të tjerë (ose mësuesi/ja mund të zgjedhë dy nxënës). 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 3, 6 në faqet 23-24-25, te Fletorja e punës. 

? 

37


? 

? 

? 

? 

Mësimi 16 

Tema: Qytet-shtetet greke dhe kolonitë e tyre 


• Të tregojë si e përfytyron polisin grek. 

• Të shpjegojë ç’kupton me termin koloni. 

• Të renditë tri arsyet që çuan në krijimin e kolonive. 

• Të argumentojë organizimin e qytet-shteteve greke. 

Mjetet: 

figura të Akropolit, hartë memece. 

Koncepte kryesore: polis, Akropl, mobil, demos, skllav, emigrim, Agora. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Hartë e mendjes, Strukturë piramidale 

Reflektimi 

Diskutim 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë katër fjalë: 

Athinë---------Akropol--------- Polis ---------Koloni 

Nxiten nxënësit me anë të pyetjeve se çfarë lidhjeje mund të kenë këto fjalë me mësimin e ditës. 

P.sh.: Athina: A ishte Athina një qytet i rëndësishëm në Greqinë e lashtë? 

Akropol: - A e ka vizituar ndonjë prej jush Akropolin? 

Polis: - A e dini se çfarë është polisi? 

Koloni: - Ç`dini për kolonitë në Greqinë e lashtë? 

Nëse ndonjëri prej nxënësve e ka vizituar këtë vend antik, mësuesi/ja nxit me pyetje: 

- Çfarë lidhjeje mund të ketë Akropoli me polisin? 

- Po kolonitë mund të kenë lidhje me polisin? 

Pra, mësuesi/ja mundohet të përcjellë në klasë idetë kryesore të mësimit nëpërmjet pyetjeve. 

38 

Realizimi i kuptimit: Harta e mendjes, Strukturë piramidale. 

Mësuesi/ja në këtë fazë të mësimit përdor Strukturën piramidale. Ai/ajo udhëzon nxënësit ta lexojnë pjesën 

e parë të tekstit, ndërkohë realizon në dërrasë të zezë strukturën. Në pjesën e parë, nëse është e mundur, 

mësuesi/ja mund të përdorë dhe materiale nga Encarta 2 2008, ku pasqyrohen në strukturë tri dimensione në 

organizimin e një qytet-shteti (polisi). 

Hapi I. 

Polis - qytet-shtet 

Pozita gjeografike: 

1. Afër detit, por i kufizuar nga pengesa natyrore. 

2. Krijuan shumë shtete të vogla. 

3. Ishin të pavarur nga njëri-tjetri dhe luftonin kundra tyre. 

4. Nuk u bashkuan, por krijuan aleanca. 

2 

Encarta – Enciklopedi në CD.


Organizimi i brendshëm: 

1. Qyteti ishte i rrethuar me mure. 

2. Qendra më e lartë ishte Akropoli. 

3. Agora ishte qendra e qytetit (tregtare dhe politike). 

4. Çdo polis kishte ligjet e veta: popullsia ishte e ndarë në: - Nobil 

- Demos 

zejtarë 

fshatarë 

tregtarë 

artizanë 

Përdorimi i një projektori mbi organizimin dhe pamjen e qyteteve të lashta greke do të krijonte një lidhje 

më të ngushtë midis nxënësve dhe mësimit. 

Hapi II. Në pjesën e dytë, mësuesi/ja përdor hartën e mendjes ose kllasterin. Ai/ajo shkruan në tabelë 

fjalën koloni dhe kërkon nga nxënësit të tregojnë kohën dhe arsyet që çuan në krijimin e kolonive. 

Rritja e 

popullsisë 

VIII – VI pr.e.s 

Shkëmbimi 

i mallrave 

Arsyet Koloni Koha 

(nglulime) 

Luftërat midis 

kolonive 

Hapi III. Mësuesi/ja drejton pyetjen tjetër: 

- Ku u përhapën këto koloni? 

Në këtë moment, mësuesi/ja udhëzon nxënësit që duke lexuar tekstin të plotësojnë figurën në libër. 

Sicili 

Nicë 

Marsejë 

Deti Mesdhe 

Korfuz 

Jon 

Koloni 

përhapja 

Afrika Veriore 

Deti i Zi 

Hapi IV. Mësuesi/ja vazhdon me plotësimin e skemës. 

Si ishin të organizuara këto koloni? 

Koloni 

dy shtresa 

nobilët dhe demos 

organizimi kolonial 

Polisi 

(qytet-shteti) 

Akropol 

Agora 

përqendrimi në qytete 

39


Pasi mësuesi/ja plotëson skemën, kontrollon nëse nxënësit e kanë mbaruar. 

Reflektimi: Diskutim. 

Hapi I. Mësuesi/ja diskuton me nxënësit kolonitë e krijuara në territoret shqiptare. Ai/ajo bisedon me 

nxënësit (të cilët e kanë vizituar) dhe kërkon që kujtimet e tyre t’ua tregojnë dhe shokëve të klasës. 

Hapi II. Diskutohet me nxënësit shprehja: “Grekët qëndronin si bretkosat në brigjet e një pellgu”. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 3, 4 në faqet 25-26, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 17 

Tema: Athina dhe Sparta, qytete rivale 


• Të tregojë organizimin e qytet-shteteve të Athinës dhe Spartës. 

• Të arsyetojë rëndësinë e reformave të Solonit dhe Klistenit. 

• Të krahasojë dy sistemet qeverisëse të Athinës dhe Spartës. 

Mjetet: teksti, figura, harta, Fletorja e punës. 

Koncepte kryesore: të lirë, skllevër, aristokrat, demos, monarki, republikë, arhondët, republikë 

ushtarake, republikë demokratike, republikë oligarkike, iliotë. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Konkretizimi i njohurive të 

nxënësve me hartën 

Reflektimi 




Mësuesi/ja bën një paralelizëm të organizimit të shoqërisë në kohën tonë dhe sistemit qeverisës së 

vendit. 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: 

- Si zgjidhen funksionarët e lartë të shtetit (për shembull: deputetët, kryeministri etj.)? 

- A kishte drejtues në antikitet, nëse po, si zgjidheshin ata? 

Realizimi i kuptimit: Konkretizimi i njohurive të nxënësve me hartën. 

Nisur nga volumi i madh i informacionit, mësuesi/ja e ndan klasën në dy pjesë. 

Nxënësit lexojnë mësimin për 10-15 minuta, ndërkohë mësuesi/ja bën gati skemat për realizimin e tij. 

Ai/ajo realizon çdo etapë të mësimit mbi bazën e katër skemave. 


Mësuesi/ja pas shpjegimit të mësimit u drejton pyetje nxënësve: 

40


PO 

JO 

A është demokracia e Klistenit e njëjtë 

me atë të kohës së sotme? 

Përfundimi: ______________________________________________________ 

PO 

JO 

A ka demokracia e kohëve të sotme 

ato elemente të asaj të Klistenit? 

Përfundimi: ______________________________________________________ 

Mësuesi/ja plotëson edhe skemën e popullsisë në Athinë. 

Popullsia e Athinës 

ndahej 

Të lirë 

Jo të lirë 

Aristokracia 

Demosi 

Skllevërit 

Mbledhja popullore 

zgjedh 

{Të pasurzejtarë, tregtarë, fshatarë 

të përjashtuar 

Skllevërit 

gratë 

të huajt 

Nëntë 

Arhondët 

Këshilli i 

Drejtësisë 

zgjidhen nga 

Aristokratët 

41


Reformat e Solonit 

Ushtria 

Taksat 

Qeverisja e Athinës 

drejtues të 

ushtrisë 

taksa më të larta 

pronarët 

e mëdhenj 

9 arhondët 

Këshilli i 

Drejtësisë 

kalorës 

taksa më të ulëta 

pronarët 

e mesëm 

këmbësorë të 

armatosur rëndë 

taksa të vogla 

pronarët 

e vegjël 

këmbësorë të 

armatosur lehtë 

pa taksa 

qytetarët 

pa pronë 


Reformat e Klistenit 


merrnin pjesë 

popullata e lirë 

pronarët e mëdhenj 

pronarët e mesëm 

pronarët e vegjël 

zgjedh 

të lirë, por pa pronë 

Këshilli i Drejtësisë 

Nëntë arhondët 

42

? 


Qeverisje oligarkike 

Dy mbretër 

pushtet i kufizuar 

Pesë mbikëqyrës 

1 vit 

Zgjedhin 

Këshilli i Pleqve 

28 anëtarë, mbi 60 vjeç 

Zgjedhin 


Tri shtesat e popullsisë 

në Spartë 

mbi 30 vjeç 

Spartanë 

Periekë 

Iliotë 

Merreshin me ushtrinë 

Tregtarë dhe 

artizanë 

Skllevër, por mbanin 

një pjesë të prodhimit 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 3, 4, 6 në faqen 27-28, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

Mësimi 18 

Tema: Lufta greko-persiane 


• Të zbulojë shkaqet e luftërave greko-persiane. 

• Të përshkruajë betejat kryesore. 

• Të analizojë si arriti Athina të realizonte hegjemoninë në tërë Greqinë. 

Mjetet: 

teksti, hartë, hartë memece. 

Koncepte kryesore: Milet, Athinë, Spartë, Maratona, Termopile, Salaminë, Lidhja Detare ose Lidhja 

e Delosit, Kserksi, Dari, Miltiadhi, Leonidha, Themistokliu. 


Evokimi 

Shpjegim 

Realizimi i kuptimit INSERT 

Reflektimi 

Kontrolli i njohurive, diskutim 

43


? 


Evokimi: Shpjegim. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit, ndërkohë u shpërndan nxënësve hartat 

memece. Ai/ajo orienton nxënësit që në mësimin e sotëm do të kalojmë në tri faza: 

1. Shkaqet e luftës. 

2. Betejat kryesore. 

3. Përfundimet e luftës. 

Mësuesi/ja i shkruan në dërrasën e zezë, në mënyrë që nxënësi të jetë më i qartë. 

Realizimi i kuptimit: INSERT. 

Hapi I. Nisur nga fakti që mësimi ka të bëjë me dy vende të njohura për nxënësit: Athinën koloniste dhe 

Persinë, mësuesi/ja përdor metodën e INSERT-it për zhvillimin e mësimit. 

Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, pasi ata mbarojnë së lexuari, bëhet shpjegimi i 

tabelës: 

Kolona me shenjën Informacioni i ditur. 

Kolona me shenjën + Informacioni i ri. 

Kolona me shenjën - Informacionin e dinin ndryshe. 

Kolona me shenjën ? Informacionin që duan të dinë. 

- Kolonitë në Azinë e 

Vogël. 

- Qytet-shtetet mbanin 

lidhje me Athinën. 

- Persia nën drejtimin 

e Darit arriti shtrirjen 

më të madhe. 

- Na kanë dëgjuar për 

Maratonën. 

- Beteja e Termopileve 

(nxënësit kanë parë 

filmin “300 spartanët”). 

+ - ? 

- U pushtuan nga Persia dhe u 

ngarkuan me taksa. 

- Shpërthyen kryengritje: 

Milet 

↓ ↓ 

Athina Sparta 

- Beteja I: Persi-Athinë ishte ajo e 

Maratonës 

Persi-Athinë 

Dari - Miltiadhi 

Përfundon me fitoren e Athinasve 

më 490 pr.k. 

- Beteja II: Më 480 pr.k. 

Beteja e Termopileve 

Ushtria perse udhëhiqej nga 

Kserksi. 

Ushtria athinase nga spartani 

Leonidha. 

- Beteja III: Beteja e Salaminës, 

Themistokliu mundi flotën perse. 

Më 477 pr.k.→ Lidhja e Delosit: 

a) Flotë dhe arkë të përbashkët. 

b) Anëtarët e lidhjes ishin të 

barabartë. 

c) Athina u bë drejtuese. 

Maratona si garë lidhet 

me rrugëtimin e një 

ushtari që dërgoi lajmin e 

fitores në Athinë. 

Të 300-tët e Leonidhës 

(ushtarët). 

Pse Athina dhe jo Sparta 

u bë drejtuese e Lidhjes 

së Delosit ose Lidhjes 

Detare? 

44


Gjatë plotësimit të skemës së INSERT-it, mësuesi/ja duhet t’u kërkojë nxënësve të plotësojnë hartën 

memece. 

Hapi I. Plotësimi i hartës memece është mjaft i 

rëndësishëm kur zhvillohet nga nxënësit, pasi ata 

lokalizojnë emrin e vjetër me territorin, duke bërë 

një mësim dhe kujtesë mjaft praktike. 

Hapi II. Plotësimi i hartës memece dhe 

plotësimi i skemës së INSERT-it ecin paralelisht. 

Në pjesën e parë nxënësi njihet me kolonitë në 

Azinë e Vogël dhe ngjyros me ngjyra të ndryshme 

Maqedoninë, Trakinë, Athinën, Spartën dhe 

Persinë. Të gjitha këto nxënësi i shkruan në 

hartën memece duke vështruar figurën e librit. 

Hapi III. Ekspeditat ushtarake. 

Nxënësit njihen me betejat kryesore, pra ata njihen fillimisht me rrugët e persëve drejt Greqisë, qytet ku 

zhvilluan betejat udhëheqësit e tyre. Shiko hartën te Historia 6, faqe 43. 

Hapi IV. Pra, plotësimi i hartës memece nga nxënësit, plotësohet gjatë INSERT-it nga mësuesi/ja. 

Reflektimi: Kontrolli i njohurive, diskutim. 

Mësuesi/ja drejton dy pyetje për diskutim. 

1. Pse Athina ishte qytet-shteti i parë që ndihmoi qytetin e Miletit? 

2. Pse Athina u bë qytet-shteti drejtues i Lidhjes së Delosit? 

Pra, duke realizuar këto dy pyetje, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të gjejnë lidhjet Athinë-koloni dhe 

me pyetjen e dytë kërkohet që nxënësit të zbulojnë se Lidhja Detare nën drejtimin e athinasve i dha fund 

synimeve perse për pushtetin e tri kontinenteve: Azi, Afrikë, Evropë. 

? 

Detyrë Shtëpie. Nxënësit duhet të plotësojnë një hartë memece, duke u ushtruar për të mbajtur 

mend territoret më të rëndësishme të Greqisë, por edhe betejat kryesore. 

? 

? 

? 

Mësimi 19 

Tema: Lulëzimi i Athinës dhe epoka e Perikliut 


• Të tregojë si u bë Athina qytet-shteti më i pasur i Greqisë. 

• Të shpjegojë reformat e Perikliut. 

• Të argumentojë shprehjen epoka e Perikliut. 

Mjetet: figura nga interneti të Perikliut. 

Koncepte kryesore: Athina qendër e botës greke, reformat e Perikliut, lulëzimi i artit. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Stuhi mendimesh 

Reflektimi 


45


? 



Mësuesi/ja bisedon me nxënësit mbi ndërtesat e bukura, që sot janë një ndër bukuritë e Greqisë, si dhe 

një ndër arsyet e ardhjes së turistëve në këtë vend. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit, nëse ndonjëri ka qenë 

në Athinë dhe e ka vizatuar atë, të shprehë përshtypjet që u ka lënë ky shtet. 

Realizimi i kuptimit: Stuhi mendimesh. 

Mësues/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë shkruan në dërrasën e zezë emrin e 

Perikliut, pasi nxënësit mbarojnë, kërkohen ide për këtë figurë historike. 

Hapi shkolla 

Zhvilloi tregtinë 

Shpërndau rrogat 

Perikliu 

Përmirësoi jetesën 

Qeverisi vendin 

për 30 vjet 

Zhvilloi disa reforma 

U zhvillua porti 

i Pireut 

Mure të 

larta 

Goditi privilegjet e aristokratëve 

U zhvillua kultura 

Të gjitha këto ide jepen nga nxënësit duke lehtësuar punën e mësuesit/es, por dhe duke i ndihmuar ata 

në përvetësimin e lëndës brenda orës mësimore. 

Reflektimi: Bashkëbisedim. 

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të argumentojnë shprehjen epoka e Perikliut. 

Jepet për diskutim pyetja: 

- Pse vendosja e pagave për nëpunësit shënon një zhvillim të mëtejshëm të demokracisë? 

? 


? 

? 

? 

Mësimi 20 

Tema: Lufta e Peloponezit dhe rënia e Athinës 


• Të zbulojë shkaqet e luftës së Peloponezit. 

• Të përshkruajë fazat e luftës. 

• Të argumentojë pasojat e luftës. 

Mjete: teksti, harta. 

Koncepte kryesore: Lidhja e Peloponezit, Lidhja e Delosit, Megara, Korinti, Perikliu. 


Evokimi 

Parashikim me terma paraprakë 

Realizimi i kuptimit Ditari dypjesësh 

Reflektimi 

Lapsat në mes 

46

? 


Evokimi: Parashikim me terma paraprakë. 

Mësuesi/ja shkruan në tabelë katër fjalë që kanë lidhje me mësimin e ditës. 

Lidhja e Delosit Lidhja e Peloponezit Athinë Spartë 


Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët, nxit nxënësit me pyetje: 

1. Çfarë lidhjeje mund të kenë këto fjalë me njëra-tjetrën? 

2. Si mendoni, ç’rol ka Athina? Po Sparta? 

3. Çfarë iu kujton Lidhja e Delosit? 

4. Me kë shtet lidhet ajo? 

5. Po Sparta a krijoi Lidhje si ajo e Delosit? 

Pasi mësuesi/ja realizon një sërë pyetjesh, për të krijuar atmosferën e duhur, kërkon nga nxënësit të 

lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën në dy pjesë për të zbatuar metodën ditari dypjesësh. 


Në të këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja organizon ditarin dypjesësh. 

Figura, Fjali 

Athina 

Komenti 

1. Arriti lulëzim të madh nën drejtimin e Perikliut. 

2. Fuqi e madhe detare. 

3. Udhëheqëse e Lidhjes së Delosit. 

Sparta 

Shkaku i luftës 

1. Lidhja e Peloponezit. 

2. Forca ushtarake tokësore. 

3. Nuk e shihte me sy të mirë zhvillimin e Athinës. 

Konflikti mes dy qyteteve: Megara Korinti 

↓ 

↓ 

Athinë Spartë 

Koha 

Territori ku u zhvillua 

Përshkruaj luftën 

Pasojat e luftës 

Për 27 vjet 

431-404 pr.k. 

1. Tokë dhe det 

2. Greqi, Azi, Sicili 

Beteja I qe ajo e Atikës, ku Perikliu urdhëroi popullsinë të strehohej nën muret e 

Athinës, pasi forca ushtarake tokësore e Spartës qe më e madhe dhe më e fortë se 

ajo e Athinës. 

Më 404 pr.k. Sparta ndërtoi një flotë të fortë, e cila arriti të mposhtë flotën athinase. 

Shkatërrimi i Athinës 

Dobësimi ekonomik 

Dobësimi ushtarak 

Varfëri 

Përçarje 

Reflektimi: Lapsat në mes. 

Nisur nga mësimi i ditës, nxënësit marrin një ide dhe e paraqesin atë duke lënë një laps te tavolina e 

mësuesit/es. Nxënësit mund të thonë një fjali ose fjalë. Gjithmonë duke u nisur nga tabela e shkruar, e cila 

është e plotësuar në dërrasën e zezë. 

47


Pasi nxënësit e realizojnë, mësuesi/ja duhet të fiksojë ata nxënës, të cilët me idetë e tyre treguan fazat e 

mësimit. Mësuesi/ja ngre një laps për nxënësin që e ka sjellë, p.sh.: ai ka thënë shkaqet e luftës e kështu me 

radhë. 

? 


? 

? 

? 

? 

Mësimi 21 

Tema: Besimi dhe kultura te grekët e vjetër 


• Të tregojë se besimi i grekëve qe një vazhdim i besimit të qyteteve të lashta. 

• Të shpjegojë si lindi mitologjia. 

• Të renditë veçoritë e arkitekturës greke. 

• Të analizojë ndikimin e kulturës greke në qytetet perëndimore. 

Mjetet: teksti, figura të marra nga interneti. 

Koncepte kryesore: politeizmi grek, mali i Olimpit, Orakull, miti, mitologji, kolonat dorike, kolonat 

jonike dhe korintike, tragjedia, komedia, teatri, historia, shkencat, lojërat olimpike. 

Evokimi 



Reflektimi 


Punë e drejtuar 



Evokimi: Punë e drejtuar. 

Realizimi i këtij mësimi duhet të zhvillohet nga vetë nxënësit. Për ta zhvilluar sa më mirë, mësuesi/ja 

mund t’u lërë atyre një afat kohor prej 10 ditësh. Nxënësit në këtë mësim kthehen në protagonistët kryesorë 

të kërkimit të informacionit (më e pakta, nëse përdorin vetëm librin në sistemimin e ideve kryesore). 


Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe me nga pesë nxënës dhe cakton detyrat. 

Grupi I. Besimi dhe kultura te grekët e vjetër. 

Mësuesi/ja në këtë rast i lë të lirë nxënësit që të jenë vetë ata për të kualifikuar informacionin nëse duhet 

paraqitur ose jo. Në rast të kundërt, mësuesi/ja mund t’i ndihmojë grupet vetëm në linja përgjithësuese. 

- Si i përfytyronin grekët perënditë? 

- Cilat ishin perënditë kryesore? (Nxënësit duhet t’i rendisin ato me figura) 

- Ç’kuptojmë me fjalën mite? 

Grupi II. Arkitektura, skulptura, arti. 

Nxënësit paraqesin me figura stilet e arkitekturës dhe skulpturës në Greqinë e lashtë. 

Grupi III. Letërsia, teatri dhe shkenca. 

Nxënësit të tregojnë si u zhvilluan lojërat e para olimpike, si u organizuan ato dhe cilat ishin lojërat kryesore. 

48 


Punët e tyre nxënësit i paraqesin para klasës, në formën e një Turi galerie. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 4, 6 në faqet 31-32-33, te Fletorja e punës. 

?


Teste sugjeruese për klasat VI, VII, VIII. 

Testet e paraqitura në këtë botim janë të mbështetura në tekstet e Historisë dhe Fletoret e punës të klasave 

VI, VII, VIII, me autorë Menduh Derguti dhe Tomi Treska. Ato nuk janë aplikime të detyruara për mësuesit, por 

kanë vlera sugjeruese dhe orientuese. Mësuesit, sipas kërkesave dhe objektivave që kanë vënë për çdo temë 

e kapitull dhe nivelit të nxënësve, mund të ndërtojnë teste me përmbajtje që i përshtaten veçorive të klasave të 

tyre. Ne kemi për qëllim t’u ofrojmë modele, por në asnjë mënyrë të kufizojmë veprimtarinë e lirinë akademike të 

mësuesve në vlerësimin e njohurive të nxënësve. 

Në testet e klasave VI-VII, dymbëdhjetë kërkesat e para (1-12) janë të nxjerra kryesisht nga Fletoret e 

Punës, ndërsa dy kërkesat e fundit (13-14) të cilësuara Arsyeto janë të mbështetura në tekstet mësimore 

Historia 6, 7. 

Në testet për klasën VIII, dymbëdhjetë kërkesat e para (1-12) janë nxjerrë nga detyrat që shoqërojnë çdo temë 

të mësimit, duke përfshirë edhe rubrikën Arsyeto, ndërsa dy kërkesat e fundit (13-14) zakonisht lidhen me Punën 

me hartën, që ka bërë nxënësi gjatë gjithë vitit. Këto kërkesa janë të mbështetura në Fletoren e punës 8 me titull 

“Ndërto atlasin”. E kemi parë të arsyeshme vendosjen e rubrikës Punë me hartën për çdo test të klasës së VIII, 

sepse kemi vlerësuar dobinë që sjell lidhja ndërlëndore, si një element i domosdoshëm për konsolidimin e dijeve 

të fituara nga nxënësit. 

Vlerësimin e testeve e kemi mbështetur në pikë. Çdo test ka 14 kërkesa të vlerësuara në mënyrë të diferencuar 

sipas vështirësive, të cilat së bashku përbëjnë 40 pikë. Sipas pikëve që merr nxënësi kemi detajuar vlerësimet 

sipas niveleve: i ulët me notat 5- 6; i mesëm me notat 7- 8; i lartë me notat 9-10. Me pikë më të larta janë vlerësuar 

rubrikat Arsyeto dhe Punë me hartën mbasi këto kërkesa shtrojnë përpara nxënësve domosdoshmërinë e një 

gjykimi vetjak, ku vihen në lëvizje procese të ndryshme të të menduarit, si: analiza, krahasimi, veçimi, përgjithësimi, 

gjykimi etj., duke iu shmangur përgjigjeve që kërkojnë të krijuarit e fakteve e riprodhimi i tyre. 

Niveli I ulët I mesëm I lartë 

Pikët 6 – 16 17 – 28 29 – 40 

Vlerësimi 5 – 6 7 – 8 9 – 10 

Testet janë llogaritur me 40 pikë 

Pikët 4 5 6 7 8 9 10 

Nota 0 - 5 6 - 11 12 - 17 18 - 23 23 - 30 31 - 35 36 - 40 

Vlerësimi i kërkesave me pikë të diferencuara e ndihmon mësuesin/en për të përcaktuar qartë tri nivelet e 

vlerësimit. Lidhur me këtë sistem vlerësimi, përsëri theksojmë se u ofrojmë mësuesve vetëm një model apo 

një sugjerim, pa cenuar të drejtën e tyre për të krijuar vetë ata forma të ndryshme vlerësimi, duke iu përmbajtur 

gjithnjë tri niveleve të rekomanduara. 

49


Teste Histori 6 

Testi I 

a. Plotëso tabelën: 

Shekuli Fillon Mbaron 

I e.r 1 

II e.r 101 

III e.r 300 

VII e.r 

I p.e.r 100 

II p.e.r 200 

III p.e.r 201 

VII p.e.r 

X p.e.r 

2. Duke krahasuar vitet 150 pr.k. me 250 ps.k. 

Shëno: a) Cili është viti më i vjetër? _____________________ 

b) Sa larg janë këta vite nga njëri-tjetri? ______________ 

3. Plotëso vendet në hartë: 

4. Plotëso hartën sipas udhëzimit të mëposhtëm: 

a. Shëno vendet nëpër të cilat 

u përhapën njerëzit e parë. 

50


5. Vendos në hartën-skicë: 

emrat e lumenjve, 

shkretëtirën e Arabisë, 

Mesopotaminë e Ulët, 

të Mesme dhe atë të Lartë. 

6. Plotëso skemën: 

Dukuritë që tregojnë 

lindjen e qytetërimeve. 

U zhvilluan 

B 

T 

B 

A 

Sh F A Sh 

7. Plotëso tabelën: 

Si ishte Sumeria? 

Zonë ____________ 

Çfarë bënë sumerët në 

Sumeri? 

Ndërtuan __________ 

Ngritën ____________ 

Thanë _____________ 

Krijuan ____________ 

Sistemuan _________ 

Si u bë Sumeria? 

Territori i __________ 

8. Shëno me √ përgjigjen e saktë dhe me x përgjigjen e gabuar. 

Qytetet në Indinë e lashtë dallohen se: 

Ishin të pakanalizuara. 

Kishin pallate madhështore. 

Ishin të rrethuara me mure. 

Mungonin ndërtesat e mëdha. 

Nuk ishin të rrethuara me mure. 

Kishin sistem kanalesh. 

Mungonin sheshet. 

Kishin sheshe. 

9. Plotëso hartën-skicë. 

Në vend të pikave emërto lumenjtë. 

51



pjesërisht 

drejtohej 

Shtëpia kineze 

përbëhej 

ndërtohej 

11. Plotëso në hartën-skicë banorët që tregojnë numrat: 

1. ______________________ 

2. ______________________ 

3. ______________________ 

4. ______________________ 

12. Plotëso kuadratet që ndodhen në hartën-skicë të mësipërme, në kuadratin e parë të shënohet: 

lumi _______, në kuadratin e dytë të shënohet gjiri ________ . 

13. Arsyeto: Pse njeriu zbuloi më parë bakrin e bronzin, kur hekuri gjendej me shumicë në natyrë? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Sa e vërtetë është shprehja: “Egjipti është dhuratë e Nilit”? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 2 4 2 4 4 2 2 2 4 2 4 4 

52


Testi II 

1. Lidh me shigjetë dhe 

nën çdo shtresë 

të popullsisë vendos 

numrin e lidhjeve: 

2. Shkruaj nga një fjali për shoqërinë e Mesopotamisë duke përdorur fjalët: 

ligj, Niniva, shtresë, mbret, këshill. 

a. ___________________________________ 

b. ___________________________________ 

c. ___________________________________ 

d. ___________________________________ 


Zigurët janë tempuj të ndërtuar me kate njëri mbi tjetrin në formë piramidale. 

Qyteti i Babilonisë u krijua nga mbreti Nabukodonozoro. 

Shkrimi i popujve të Mesopotamisë ishte hieroglif. 

Sumerët shkruanin në pllaka prej argjileje. 

Niniva ishte qyteti kryesor i sumerëve. 

Perëndia kryesore në Mesopotami ishte Marduku. 

4. Të punojmë me hartën: 

Shëno në hartë popujt që jetonin në rrafshnaltën e Iranit. 

Duke u nisur nga qyteti Suza, bashko me një vijë të trashë, të kuqe rrugën 

e shënuar me dy pika. Ti ke shënuar____________________________________. 

Duke u nisur nga qyteti Suza, bashko pikat që kanë shenjën “x”. Përdor ngjyrën 

e gjelbër. Ti ke ndërtuar ____________________________________________. 

Trego se çfarë shpreh harta e krijuar nga ti? 

53



Shtetet 

EGJIPTI 

MESOPOTAMIA 

PERSIA 

Ishin të 

ndarë në 

shtresa 

Shtresat 

ishin të 

mbyllura 

Ishte 

luginë 

lumore 

Ishte 

rrafshnaltë 

6. Lidh me shigjetë: 

Induizmi 

Gjërat e gjalla pas vdekjes ringjallen. 

Budizmi 

Vlerësonte cilësitë morale, si: dashuria, besnikëria, drejtësia, besimi etj. 

Konfucianizmi Njeriu në jetë duhet të punojë, të jetë i ndershëm e të mos ketë vese. 


Mbretëria në Kretë u formua në shekullin XXX pr.k. 

Qendra kryesore e kësaj mbretërie ishte qyteti Fes. 

Mbreti i kësaj mbretërie ishte Minosi. 

Labirinti u ndërtua nga Minosi. 

Qytetërimi në Kretë u quajt “kultura e Mikenës”. 

Kultura minoike u zhvillua pas asaj greke. 

Kultura minoike ishte kultura e parë evropiane që ndikoi në kulturën greke. 

Kultura minoike u zhvillua në shekujt III-II pr.k. 

Pallatet në Kretë ishin me kolona, sallone, të zbukuruara me piktura lulesh, kafshësh etj. 

Qytetet i rrethonin me mure. 

A 

B 

8. Plotëso tabelat A e B (shëno me shenjën “+” përgjigjet e sakta). 

Pyetje Skllevër Iliotë Periekë 

Përbënin pjesën më të 

madhe të popullsisë. 

Nuk kishin të drejta,shiteshin 

e bliheshin. 

Nuk kishin pronë. 

Ishin të lirë. 

Pyetje Athina Sparta 

I kushtonin rëndësi edukimit fizik e ushtarak. 

I kushtonin rëndësi artit e kuturës. 

Shërbenin në ushtri nga mosha 20 deri 60 vjeç. 

Qyteti ishte i rrethuar me mure. 

Buqësia ishte dega kryesore e ekonomisë. 

Kishte ushtri të fuqishme tokësore. 

Kishte flote të fuqishme. 

Kishte sundim republikan. 

Sundon oligarkia. 

54


9. Plotëso fjalitë duke përmendur reformat e Perikliut. 

a. Vendosi ______________________________________________________________________ 

b. Shpërndau ____________________________________________________________________ 

c. Vuri në qarkullim _______________________________________________________________ 

d. Zhvilloi _______________________________________________________________________ 

f. Gjallëroi _______________________________________________________________________ 

10. Shëno llojet e kolonave që përdornin grekët për ndërtime: 

11. Ngjyros me ngjyrë të verdhë kulturën greke dhe me jeshile kulturën lindore. Me çfarë ngjyre do 

ta ngjyrosësh kulturën helenistike? Argumento mendimin tënd. 

Kultura lindore 

Kutura greke 

Kultura helenistike 

12. Arsyeto: Çfarë frenojnë ligjet e shkruara? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

13. Arsyeto: Cili është ndryshimi ndërmjet të drejtës së votës që kemi ne sot dhe asaj që ekzistonte 

në Athinë në kohën e Solonit e më pas , në atë të Klistenit? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Si mendon ti, a i dhanë zhvillim shkencës dhe artit pushtimet e Aleksandrit? Pse? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 4 4 2 3 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 

55


Testi III 

1. Përgjigjju kërkesave: 

- Cilat janë dy datat që shprehin themelimin e Romës? ____ , ____ . 

- Çfarë ka marrë sot Roma nga legjenda? ____________________ . 

- Çfarë tregon ajo? ______________________________________ . 

2. Plotëso skemat a, b, c, d: 

a. Përbërja e popullatës 

1 P___________________ 

2 PI__________________ 

b. Organet e monarkisë dhe detyrat e monarkut 

Kryetari i 

____________ 

3 S___________________ 

c. Organet e republikës 

Kryekomandant i 

______________ 

M ____________ 

Kryetari i 

____________ 

S ____________ 

A __________________ 

P __________________ 

A ______________________ 

P ______________________ 

Mernin pjesë 

P ___________________ 

Mernin pjesë 

PI___________________ 

P ______________________ 

PI______________________ 

d. Republika (pas fitores së plebejve) 

A ___________________ 

P ___________________ 

Mernin pjesë 

P ___________________ 

PI___________________ 

56


3. Plotëso tabelën krahasuese. Përdor shenjën “+”. 

Shtetet 

Kishte flotë 

të fuqishme 

Kishte ushtri të 

fortë tokësore 

Kishte koloni 

në Sicili 

Zotëronte 

Mesdheun 

Synonte pushtimin 

e Sicilisë 

Krijoi flotë 

të re 

Roma 

Kartagjena 

4. Beteja e Kanës. Skema paraqet dy fazat e luftës. Në këtë betejë shkëlqen talenti ushtarak i 

Hanibalit. Përpiqu të kuptosh mençurinë e tij, e cila u siguroi fitoren kartagjenasve. Studio skemat dhe 

trego taktikën që përdori Hanibali në betejën e Kanës. 

5. Nënvizo përgjigjen e saktë: 

Bashkimi i territoreve dhe i popujve të ndryshëm në Perandorinë Romake u bë 

me anë të: 

a. marrëveshjes 

b. në mënyrë paqësore 

6. Plotëso fjalët që mungojnë: 

Cezari shembi _______________________ dhe u shpall________________, e më pas ______________ 

___________________. 


c. dhunës 

d. aleancave 

Perandori ose Augusti 

Mbledh e drejton 

S___________________ 

Komandon 

U___________________ 

Harton e shpall 

L___________________ 

8. Plotëso tabelën dhe shëno me “+” përgjigjen e saktë: 

Perandorët Origjinë ilire Ndau perandorinë në 4 pjesë Mbrojti fenë Kristiane Ndau perandorinë 

në dy pjesë 

Diokleciani 

Kostandini 

Teodosi 

57


9. Lidh me shigjetë alternativën e saktë: 

Shpella ku lindi Jezu Krishti ishte 

Kodra ku u kryqëzua Jezu Krishti ishte 

Vendi ku besohej në një Zot ishte 

Ishte Biri i Zotit 

Gjoni 

Jezu Krishti 

Maria 

Juda 

Betlehemi 

Kalvari 

Palestina 

Vendi ku lindi Jezu Krishti 

Ishte nëna e Jezu Krishtit 

Lajmëroi ardhjen e Jezu Krishtit 

Do të shpëtonte njerëzimin nga mjerimi 

10. Në hartën-skicë vendos numrat 

që tregojnë ku jetojnë fiset ilire. 

1. Dalmatët 

2. Ardianët 

3. Taulantët 

4. Dardanët 

5. Albanët 

6. Kaonët 

7. Dhespotët 

8. Molosët 

11. Bëj lidhjet e sakta: 

Shteti i ardianëve 

Mbretëria Dardane 

Shteti i Epirit 

Molosët 

Agroni 

Albani 

Shkodra 

Thesprotët 

Genti 

Teuta 

Kosova 

Kaonët 

Albanët 


Shtetet Ilire Mbretërit U krijua në shekullin: Luftoi kundër U pushtua më: 

Shteti i parë Ilir 

Mbretëria Dardane 

13. Arsyeto: Me cilin krahasohet sot në vendin tonë “Tribuni i popullit”? 

Cila ishte dhe është detyra e tij kryesore? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Si mendon ti, kur lindi korrupsioni në Perandorinë Romake? 

Po te ne sot? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 3 4 2 3 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 

58


Testi IV 

1. Në tekstin e mëposhtëm plotëso vendet bosh: 

Perandoria Romake e Lindjes, me kryeqytet __________________, vazhdoi të ekzistojë edhe _________ 

________ vjet/shekuj. 

2. Vendos shkronjat në tabelën e kohës: 

A. Në vitin 395 Perandoria Romake ndahet në dy pjesë. 

B. Në vitin 476 merr fund Perandoria Romake e Perëndimit. 

A 

B 

Viti 

300 350 400 450 500 


Perandoria Romake e Lindjes kishte si kryeqytet Romën. 

Kostandinopoja në fillim ishte quajtur Bizant. 

Justiniani ishte një ndër perandorët e shquar të Perandorisë Bizantine. 

Justiniani ishte kundër ringjalljes së Perandorisë Romake. 

Justiniani e forcoi shtetin e tij. 

Ligjet e Justinianit kanë lënë gjurmë edhe sot. 

4. Plotëso skemën duke përdorur fjalët: portrete fetare, pallate, kisha, 

mozaikë, piktura: 

Në qendrat e banuara u ndërtuan: 

Ata u zbukuruan me: 

Kjo tregon për zhvillimin e 

5. Plotëso dialogun “Behari dhe Shpendi”: 

Shpendi: - Unë kam si profet Jezu Krishtin e jam _________________. 

Behari: - Unë kam si profet Muhamedin e jam ___________________. 

Shpendi: - Libri i shenjtë për ne është ______________. 

Behari: - Ndërsa libri ynë i shenjtë është ______________. 

Shpendi: - Libri ynë i shenjtë thotë se ekziston vetëm një _______. 

Behari: - Edhe në librin tonë të shenjtë thuhet se ekziston vetëm një _______. 

Shpendi: - Aty thuhet se pas vdekjes shpirti shkon në _______________. 

Behari: - Edhe në librin tonë të shenjtë thuhet se pas vdekjes shpirti shkon në _______________. 

Shpendi: - Ne besojmë në jetën e ____________. 

Behari: - Edhe ne besojmë në jetën e ____________. 

Shpendi: - Pas vdekjes shpirti ___________ për fajet dhe të mirat që kemi bërë. 

Behari: - Kështu thuhet se edhe në _______________. 

Të dy në të njëjtën kohë: - Paskemi shumë gjëra të përbashkëta! 

Ata qeshën, shtrënguan duart dhe u përqafuan. 

59



Meka 

Medina 

622 

632 

Muhamedi fillon të shpallë fenë e re. 

Arabët përhapën fenë e re në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Jugut. 

Shënon fillimin e islamit. 

Muhamedi largohet nga Meka dhe vendoset në një qytet tjetër. 

7. Shëno me √ përgjigjen e saktë dhe me x përgjigjen e gabuar. Kalifi ishte: 

Sundimtar 

Tregtar 

Udhëheqës fetar 

Shkencëtar 

8. Plotëso tabelën. Shëno sukseset që arritën arabët në fushat e dijes: 

9. Rretho alternativën e saktë: 

I. Karli i Madh trashëgoi mbretërinë e Frankëve në vitin: 

a. 700 b. 760 c. 768 d. 800 

II. Karli i Madh përkrahu: 

a. Papën b. longobardët c. arabët 

III. Papa i Romës kishte: 

a. ushtri të fuqishme b. autoritet c. përkrahjen e sundimtarëve 

IV. Papa e kurorëzoi Karlin e Madh me titullin Perandor në vitin: 

a. 768 b. 800 c. 850 

V. Karli i Madh ndërtoi: 

a. rrugë b. kisha c. porte d. manastire 


Vikingët merreshin me: 

___________________ ___________________ ___________________ 

11. Shëno me “V” alternativën e saktë: 

Bujkrobi: 

Feudali: 

Fshatari i lirë: 

___ Pronar toke. 

___ Punon tokën e një pronari. 

___ Nuk merr të gjithë frytin e punës. 

___ Punon disa ditë falas për pronarin. 

___ Zotëron pak tokë. 

___ Punon tokën e tij. 

___ Është pronar i madh toke. 

___ Tokën e punon me bujkrobër. 

___ Nuk zotëron tokë. 

___ Punon tokën e tij. 

___ Ka pak tokë. 

___ Punon për vete e jo për të tjerët. 

60



Perandori gjerman Henriku IV kundërshtoi shpalljen e Papës Gregori VII. 

Papa Gregori VII shpalli të rrëzuar nga froni Henrikun IV. 

Henriku IV menjëherë iu përul Papës. 

Më 25. 01. 1077 Henriku IV rifilloi konfliktin me Papën. 

Henriku IV dhe Papa Gregori VII e zgjidhën konfliktin. 

Konflikti mes papëve e perandorëve u zgjidh me Marrëveshjen e Vormsit. 

Pas konfliktit, Kisha katolike i forcoi pozitat e saj. 

13. Arsyeto: Pse të pasurit e Mekës nuk i pëlqyen mësimet e Muhamedit? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Pse Karli i Madh u lidh në aleancë me Papën e Romës? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 2 2 6 2 2 6 4 2 2 2 3 3 

61


Testi V 


Në fillim të mesjetës zejtarit kishin dyqanet dhe tregun e tyre. 

Zejtarët nuk ishin shkëputur nga punët bujqësore. 

Zejtari në periudhën e punëve bujqësore gjendej duke punuar në fshat. 

Zejtarët në dyqanet e tyre punonin sipas porosive. 

Shkëmbimi i mallrave bëhej pranë manastireve dhe kështjellave feudale. 

2. Plotëso tabelën duke vendosur “Po” ose “Jo”: 

Zejtarët 

Para shekullit XI 

Pas shekullit XI 

Ishte zejtaria 

e ndarë nga 

buqësia? 

Ishin zejtarët 

shitës? 

Ishin 

profesionet e 

ndara 

A prodhonin 

zejtarët më shumë 

se porositë? 

3. Plotëso pikat “a” e “b”: 

a. Bashkimet e zejtarëve të të njëjtit profesion krijuan _________________. 

Këto caktonin _____________ ______________ ________________. 

b. Punishtja e zejtarit: 

Drejtohej nga __________________ 

Zejtari zotëronte ________________ 

Ai pajtonte në punishte _______________ 

4. Plotëso tabelën “Lindja e qyteteve”: 

U formuan 

pranë: 

U formuan 

në 

shekullin 

U bënë 

qendra të 

mëdha 

Lindën më 

herët në: 

Qytete të 

përmendura 

ishin: 

Ndërtuan 

flota 

tregtare: 

Qytetet 

lindën në 

pronat e: 

Qytetet 

paguanin: 

Çfarë 

zhvilluan 

qytetet? 


Sarafi ishte: 

tregtar 

artizan 

lundërtar 

këmbyes monedhash 

62

6. Plotëso duke përdorur fjalët: feudal, feud, bujkrob, punë angari, detyrim 

në natyrë, feudalizëm: 


• Në shekujt XI-XIII në Evropë u vendos: ___________________ 

• E mori emrin nga pronarët e mëdhenj të tokave që quheshin: _____________ 

• Prona e feudalit quhej: ____________ 

• Detyrimet e bujkrobit ndaj feudalit ishin: ____________ 

• Feudi punohej nga:_______________ 

7. Shiko me kujdes pamjen e një feudali në mesjetë dhe vendos numrin 

përkatës te lista shpjeguese. 

1 2 3 4 

5 6 

Lista shpjeguese e pamjes së feudalit: 

Prona e feudalit: 

- parcela që punoheshin me punë angari 

- mulliri 

- kështjella 

- kopshti 

Prona që u jepeshin bujkrobërve: 

- kopshti i bujkrobit 

- parcelat 

8. Plotëso fjalitë: 

• Luftërat mes feudalëve, nga njëra anë, dhe mes feudalëve dhe mbretit, nga ana tjetër, nxitën _________ 

_____________. 

• Varësia e bujkrobit ndaj feudalit, e kalorësit ndaj baronit dhe me radhë ndaj kontit, dukës, mbretit quhej 

___________________. 

• Shkëmbimi i prodhimeve u zëvendësua me _________________. 

• Një pjesë të detyrimeve ndaj feudalit, fshatari filloi ta shlyente me të holla. Kjo u quajt _______________ 

• Renta në të holla e lidhi fshatarin me _______________________. 

• Pronarët e rinj të tokave punonin pronat e tyre me punëtorët që u quajtën ______________. 

• Paga në të holla që merrte argati quhej ____________________. 


“Kryqëzatat sollën rrjedhoja të rëndësishme për Evropën. Evropianët u njohën me ___________________ 

___. Kryqtarët sollën në Evropë shumë kultura të panjohura deri atëherë si _____________________. Kultura 

e Lindjes u bë shtysë për ____________________. 


Lufta 100-vjeçare 

Filloi Mbaroi Zgjati Pretendonte fronin mbretëror 

të Francës 

Mbrojtës i Orleanit 1431 1453 

63


11. Lidh me shigjetë alternativat e sakta: 

a) Perandori i Gjermanisë 

Frederik Barbarosa pushtoi: 

Italinë e Jugut 

Suedinë 

Rusinë 

Italinë e Veriut 

b) Në krye të luftës për 

çlirimin e vendit u vu: 

Roma 

Milano 

Venecia 

Firencia 

c) Qytetet italiane fituan 

lirinë në vitin: 

1100 

1170 

1176 

1200 

d) Dinastia Shtaufen u 

zëvendësua nga dinastia: 

bavareze 

boheme 

habsburge 

hohenzolere 

12. Plotëso vendet bosh duke përdorur fjalët: ambasador, dozha, senat, Këshill i Madh: 

Në krye të Republikës së Venedikut qëndronte ___________________. Ai formonte_________________. 

Organi më i lartë ligjvënës ishte _________________. Përfaqësuesit e Venedikut në vende të tjera quheshin 

_________________. 

13. Arsyeto: Me kë mund të krahasohen sot esnafët? Argumento mendimin tënd. 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Pse me forcimin e pushtetit mbretëror kufizohet vetëqeverisja e qyteteve? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 4 4 2 4 2 2 2 2 4 2 4 4 

64


Testi VI 

1. Shih me kujdes hartën e mëposhtme: 

Kërkesa: Bashko të gjitha pikat me atë të një 

vije të kuqe të trashë. Ti ke formuar Perandorinë 

Mongole. Shih vendet që përfshin kjo perandori 

dhe shkruaji ato: ___________, ____________, 

_____________, ____________. 

2. Vendos shkronjat në tabelën e kohës: 

A. Në vitin 1180 Timuxhini filloi tù printe fiseve mongole. 

B. Në vitin 1206 Timuxhini emërohet Xhengis Han. 

C. Në vitin 1360 Timurlëngu filloi të ngrinte Perandorinë e Re Mongole. 

A 

B 

C 

VITI 

900 950 1000 1050 1100 1150 1200 1250 1300 1350 1400 

3. Plotëso tabelën: “Pushtimet e osmanëve në Ballkan”. 

Betejat 

Kryesore 

Viti Vendi Udhëheqësi i 

ushtrisë osmane 

Forcat 

kundërshtare 

Rezultati 

Beteja I 

Beteja II 

1453 

4. Shëno se çfarë përfaqësojnë stemat e mëposhtme: 

5. Plotëso në tekstin e mëposhtëm vendet bosh: 

Humanizmi ishte një lëvizje ____________, ____________, _________________. Ajo kundërshtonte 

porositë dhe rregullat ____________. Humanizmi krijoi një kulturë që ishte në kundërshtim ______________ 

___________. 

65


6. Plotëso skemën: Shteti i Arbrit. 

a. “Shtresat e shoqërisë shqiptare në shekujt XI-XII”. b. “Kisha katolike në Shqipëri gjatë shekujve XI-XIV”. 

7. Plotëso tabelën: “Rrethimet e Krujës”: 

Rrethimi i Krujës 

Koha (Viti) 

Sundimtarët që 

udhëhiqnin ushtrinë 

osmane 

Rezultatet 

Rrethimi I 

Rrethimi II 

Rrethimi III 

66



Kuvendi i Parë 

Kombëtar u mbajt në 

qytetin e 

në datë 

Në këtë Kuvend 

u krijuan 

9. Nënvizo alternativën e saktë: 

I. Lëvizja humaniste solli: 

a. zhvillimin e fshatit b. gjallërimin e qyteteve c. oborret feudale 

II. Rilindja lindi në shekujt: 

a. XI-XIII b. XV-XVI c. XIII-XIV 

III. Rilindësit i shkruanin veprat e tyre në gjuhën: 

a. greke b. latine c. kombëtare 

10. Vendos me shigjetë lidhjet e sakta: 

Skulptorët 

Piktorët 

Mendimtarët 

Poetët 

1. ______________________ 

2. ______________________ 

Përdorin bojërat e vajit për tì dhënë gjallëri veprës. 

Studionin trupin e njeriut, muskujt dhe kockat, për ta 

bërë veprën sa më të natyrshme. 

Diskutonin se si duhej qeverisur vendi. 

U këndonin ndjenjave të njeriut. 

11. Jep përgjigje të sakta: 

• Shpiku i pari shtypshkronjën _______________. • Dha idetë për ndërtimin e aeroplanit _____________. 

• Grumbulloi artistë e dijetarë, i nxiti dhe i ndihmoi në punën e tyre: ____________________. 

• Shpikjet kryesore ishin:________________________________________________________________. 

12. Arsyeto: Pse shteti i Stefan Dushanit drejtohej kundër Kishës Katolike? 

___________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

13. Arsyeto: Pse figura e Skënderbeut u vu në qendër të mendimit humanist 

shqiptar? 

___________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Vendos me shigjetë lidhjet e sakta: 

Barleti 

Artioti 

Maruli 

Biçikemi 

Pal Ëngjëlli 

Vëllezërit Gazulli 

Njerëz me dije të gjera e drejtues shkollash. 

Bashkëpunëtor e këshilltar i Skënderbeut. 

Drejtor i një shkolle letrare në Raguzë. 

Njohës i mirë i letërsisë greke dhe romake. 

Filozof (mendimtar) e shkencëtar. 

Është vlerësuar nga Erzami i Roterdamit. 

Hapi shtypshkronjën e parë në Rusi. 

Dijetar, luftëtar, arbëresh i Greqisë. 

Shkroi “Rrethimi i Shkodrës” dhe “Historia e Skënderbeut”. 

Pedagog në Universitetin e Padovës. 

Hapi shkollën e parë humaniste në Rusi. 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 2 2 10 2 2 2 2 2 2 2 4 4 

67


Historia 

7 

68


69


70


71


72


73


74

? 

? 

? 

? 

Evokimi 



Reflektimi 


Puna me grupe 



KREU I 

SHOQËRIA EVROPIANE NË FILLIMET E KOHËS MODERNE 

Mësimi 1 

Tema: Rilindja e vonë evropiane 


• Të përcaktojë atdheun e Rilindjes evropiane dhe kushtet historike të lindjes së saj. 

• Të dallojë veçoritë e pikturës, arkitekturës dhe skulpturës së Rilindjes, si dhe të 

renditë emrat më të njohur të këtyre fushave. 

• Të analizojë veçoritë e humanizmit në krahasim me botën mesjetare. 

Mjetet: figura të Mikelanxhelos dhe Leonardo da Vinçit, figura të pikturave dhe skulpturave të 

kësaj periudhe. 

Koncepte kryesore: 

alkimist, shtypshkronjë. 


jeta qiellore, e përtejme, letërsia humaniste, qytete italiane, tri dimensione, 


Duke u nisur nga fakti që mësimi i parë lidhet me mësimet e fundit të klasës VI, mësuesi/ja mund ta fillojë 

mësimin me një stuhi mendimesh. 

Mësuesi/ja: Nëse iu kujtohet në fund të klasës së gjashtë kemi zhvilluar dy mësime për Rilindjen evropiane, 

por dhe për atë shqiptare. Në këtë moment mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën Rilindje dhe pret sugjerime 

nga nxënësit. 

Mësuesi/ja mund të zgjedhë metodën me terma paraprakë, por dhe me figura. 

Ai/ajo shkruan 4-5 fjali dhe u kërkon nxënësve që t’i lidhin ato duke krijuar ngjarjen ose temën e ditës. 

Rikthim i vlerave 

Arkitektura 

Mikelanxhelo 

Leonardo da Vinçi 

Kisha katolike 

Humanizëm 

qytet italian 

shek. XV - XVI 

humanistë 

Realizimi i kuptimit: Puna me grupe. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe 7-8 grupe, me nga 4 nxënës. (Bazohet në figurat që ka vendosur në 

tabelë). Ai/ajo formon grupe me tre ose katër nxënës dhe secilit grup i drejton nga një pyetje, e cila mund të 

jetë si më poshtë: 

Grupi I. Cilat ishin kushtet në Evropë para Rilindjes? 

Grupi II. Pse shekulli XVI u quajt periudha e Rilindjes ose e Humanizmit? 

75


Grupi III. Cilat ishin tiparet kryesore të Rilindjes? 

Grupi IV. Në cilat qytete lindi kjo lëvizje dhe cilat qytete e përkrahën atë? 

Grupi V. Evidento elementet e pikturës. 

Grupi VI. Evidento elementet e arkitekturës. 

Grupi VII. Evidento elementet e skulpturës. 

Grupi VIII. Evidento elementet e letërsisë. 

Grupi XIX. Evidento elementet e shkencës. 

Gjatë evidentimit nxënësi duhet t’i bashkëngjisë dhe individët. Kjo do të bëhet më vonë. Mësuesi/ja gjatë 

fazës së tretë, pra gjatë Reflektimit do t’i ketë vendosur figurat e personazheve në tabelë. 


Pasi nxënësit kanë mbaruar me leximin dhe zhvillimin e pyetjes. 

Pyetja 1: Cilat ishin kushtet në Evropë para Rilindjes? 

Mund të sillen edhe figura të kishës. 

Nxënësi rreshton, me vëmendjen e mësuesit/es, kushtet dhe i shkruan ato në një tabak të madh letre. 

Pyetja 2: Pse shekulli XVI u quajt periudha e Rilindjes ose e Humanizmit? 

Me figura nga shekulli XVI mësuesi/ja përcakton periudhën. 

Pyetja 3: Cilat ishin tiparet e Rilindjes? 

Në këtë moment mësuesi/ja mund të përdorë dhe figura në lidhje me Greqinë dhe Romën e lashtë, si dhe 

figura të natyrës. 

E njëjta gjë bëhet edhe për pyetjet V-IX. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 4 në faqet 5-6, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Reforma protestante dhe fundi i unitetit fetar në Evropë 


• Të renditë shkaqet që çuan në lindjen e reformave. 

• Të tregojë idetë themelore të Luterit. 

• Të argumentojë ndryshimet midis katolikëve dhe protestantëve. 

• Të analizojë kalimin e Evropës nga uniteti fetar në ndarje fetare. 

Mjetet: Teksti, hartë (nxënësit fokusohen nga mësuesi/ja në vendet gjermane), figura e Martin Luterit. 

Koncepte kryesore: Indulgjenca, tezat luteriane, protestant, princat gjermanë, marrëveshje, kishë 

katolike. 


Evokimi 

Shpjegimi 

Realizimi i kuptimit Shkak - pasojë 

Reflektimi 

Loja me lapsa 

76


? 


Evokimi: Shpjegimi. 

Duke u nisur nga vështirësia e mësimit, mësuesi/ja shkruan në fillim temën në dërrasën e zezë dhe nënvizon 

togfjalëshat reformë protestante dhe unitet fetar. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të fokusohen në këto fjalë, 

pasi ato janë çelësi i mësimit. 

Realizimi i kuptimit: Shkak - pasojë. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin duke nënvizuar dhe shkruajnë në tabelë. 

Reformacion 

Martin Luteri 

Hapi I. Gjatë kohës që nxënësit lexojnë mësimin, mësuesi/ja u kërkon të përqendrohen në dërrasën e zezë 

dhe fillimisht shkruan fjalën Reformë fetare dhe drejton pyetjen: 

- Me çfarë mund ta lidhim pjesën e parë të mësimit? 

Nxënësit përgjigjen. 

- ndryshim 

- indulgjencë 

- pasuritë e mëdha të kishës 

Reformë fetare 

- priftërinjtë nuk interesoheshin 

për çështjet fetare 

- Gjermani rrethanat 


- A mund të ketë lidhje shitja e indulgjencave me reformën fetare? 

Kërkohet shpjegimi i termit indulgjencë. 

{ 

Hapi II. Pasi mësuesi/ja shpjegon termin indulgjencë, reformë dhe reformë fetare u shpjegon nxënësve se 

ishte tërësia e këtyre rrethanave që çoi në reformën fetare. Kështu mësuesi/ja zbërthen çelësin e parë, më 

pas drejton pyetjen: 

- Kush e realizoi reformën fetare? 

Mësuesi/ja vazhdon në plotësimin e skemës dhe u tregon nxënësve se këto quhen rrethana. 

- indulgjencë 

- Gjermani 

- priftërinjtë nuk interesoheshin 

për çështjet fetare 

- Reformë- Martin Luteri- fetar 

- pasuritë e mëdha të kishës 

{ 

Reformë 

fetare 

Martin 

Luteri 

Nxënësit nxiten të tregojnë idetë e Martin Luterit: 

- Kisha duhet të jetë e thjeshtë. 

- Shitja e indulgjencave është e turpshme. 

- Shpirtin nuk e shpëton dot as Papa, 

as prifti, por vetëm feja dhe besimi te Zoti. 

- Priftërinjtë mund të martohen. 

- Përkthyen biblën në gjermanisht. 

Shkak 

Rrethana 

Pasojë 

Ngjarje 

77


Duke u nisur nga fillimi i skemës, mësuesi/ja u drejtohet nxënësve dhe tregon në dërrasë të zezë. 

Rrethanat e para çuan në reformën fetare. 

- Çfarë sollën në Evropën Perëndimore idetë e Martin Luterit? 

- Si mendoni ju? 

Nëse solli një klimë të re, tregoni provat për këtë gjë. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë edhe një 

herë pjesën e tretë. 

- Gjermani 

- Priftërinjtë nuk 

interesoheshin për 

çështjet e fesë 


- Kisha zotëronte 

pushtet dhe pasuri 

Martin Luteri 

të madhe 

- Shitja e indulgjencave 

Tërësia e tyre përben rrethanat (shkakun) për 

Reformat fetare ose shkak, ose pasojë. 

Mësuesi/ja shpjegon termin protestant. 

{ 

{ 

- Kisha do të jetë e thjeshtë. 

- Shitja e indulgjencave ishte 

e turpshme. 

- Shpirtin nga mëkati s’e shpëton 

as Papa, as kisha, as priftërinjtë, 

por besimi te Zoti. 

-Priftërinjtë mund të martoheshin. 

Përkthyen Biblën në gjermanisht. 

ngjarje (pasoja). 

- Kisha luteriane u quajt 

protestante. 

- Princat gjermanë mbështetën 

protestat ndaj Karlit V dhe kishës 

katolike. 

- Idetë e Martin Luterit frymëzuan 

besimtarët e varfër. 

- U zhvilluan shumë kryengritje. 

- Më 1555 u njoh kisha 

protestante. 

Hap III. Mësuesi/ja arrin në përfundimin se Reforma fetare çoi në fundin e unitetit fetar, pasi në Evropë ka 

dy kisha: protestante dhe katolike. 

Reflektimi: Loja me lapsa. 

Nisur nga skema e realizuar më sipër, por edhe në zhvillimin e shprehive të nxënësve mësuesi/ja i kërkon 

secilit nxënës të thotë një element mbi mësimin dhe të vendosë një laps mbi tavolinën e mësuesit/es. Pasi 

nxënësi përfundon, mësuesi/ja thotë se cilit i përket dhe se çfarë sugjerimi dha ai për mësimin. 

Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët: reformë fetare, Martin Luteri dhe Karli V. Nisur nga 

përmbajtja e mësimit, mësuesi/ja duhet të ketë parasysh rregullën në histori: 

shkak - pasojë ose rrethanë - ngjarje. 


– Martin Luteri 

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të tregojnë se me çfarë mund ta lidhin reformën fetare, pasi ata të 

kenë lexuar pjesën e parë. 

- kisha duhet të ishte e thjeshtë 

- peshkopët ishin të pasur 

- shitja e indulgjencave ishte e turpshme 

- priftërinjtë bënin jetë luksoze 

(në momentin kur nxënësit thonë fjalën 

dhe nuk interesoheshin 

indulgjencë, mësuesi/ja të kërkojë 

për jetën fetare 

kuptimin e saj). 

- indulgjencat 

- çdo njeri e fiton besimin nëpërmjet 

shkrimit të shenjtë 

Shkak 

Pasojë 

- priftërinjtë mund të martoheshin 

78 

Rrethana 

Ngjarje 

- princat gjermanë u ndanë në dy grupe: 

katolikë dhe protestantë 

- idetë e Luterit u përkrahën nga princër, bujq, 

punëtorë dhe ata u quajtën protestantë. 

- reformacioni çoi në ndarjen e unitetit fetar 

të Evropës në dy kisha: katolike dhe protestante.

? 


Reformë fetare → Martin Luteri 

Ndryshime në kishë 

Karli V: 

- Kisha katolike 

- Kisha protestante 

Shkak ------- Pasojë 

Shkak --------- Pasojë 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë togfjalëshin besim katolik dhe plotëson: 

Reformë 

Martin Luteri 

Besimi katolik 

Unitet fetar 

Protestant 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: 

- Ç’kuptoni me besim katolik? 

- Kush e realizoi besimin katolik? 

- Cilat ishin arsyet? 

Gjithashtu mësuesi/ja shkruan edhe togfjalëshin reformë protestante dhe unitet fetar, ai/ajo plotëson: 

Reformë 

Protestant 

Unitet fetar 

Indulgjencë 

Reformë protestante 

Një zot 

Dy kisha 

Martin Luteri 

Reformacion 


79


? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Përhapja e protestantizmit 


• Të tregojë në hartë përhapjen e protestantizmit në Evropë. 

• Të përcaktojë mësimet kryesore të kalvinizmit dhe anglikanizmit. 

• Të analizojë lidhjen e kalvinizmit me ekonominë. 

Mjetet: teksti, hartë e Evropës (në të cilën nxënësit të ngjyrosin me të kuqe protestantizmin dhe me 

blu katolicizmin). 

Koncepte kryesore: kishë protestante, kalvinizëm, kishë anglikane, puritanë. 


Evokimi 



Reflektimi 

Punë individuale me hartën 



Mësuesi/ja kërkon të dijë nga nxënësit se si mund të shpërndajmë një fotografi, lajm, ide, besim. Ai/ajo pyet 

nxënësit: 

- Si shpërndaheshin idetë dhe lajmet në atë kohë? 


Gjatë kohës që nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët: protestant dhe 

protestantizëm. 

Hapi I. Mësuesi/ja drejton pyetjen. 

- Në cilin vend u përhap dhe kush qe ideatori i protestantizmit? 

Pasi nxënësit e lexojnë pjesën, tregojnë se vendi i lindjes qe Gjermania, ndërsa ideator Martin Luteri. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë. 

Gjermani 

Protestantizmi 

Martin Luteri 

Hapi II. Mësuesi/ja u drejton edhe një herë pyetjen. 

- A u përhapën idetë e Martin Luterit në vende të tjera? 

Nxënësit: Po, idetë e Martin Luterit u përhapën në: 

Mësuesi/ja plotëson skemën. 

Protestantizmi 

lindi në 

me 

lindi 

Gjermani 

u përhap 

Danimarkë 

Vendet e Ulëta 

Zvicër 

Angli 

80


Hapi III. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Si u përhap protestantizmi? 

Nxënësit përgjigjen: Nga hapja e shtypshkronjës së Gutenbergut dhe botimi i librave. 


Danimarkë 

Vendet 

Skandinave 

Angli 

Protestant 

Gjermani 

Francë 

Zvicër 

Pra, mësuesi/ja thekson se zbulimi i shtypshkronjës dhe botimi i librave çuan në përhapjen e protestantizmit. 

Hapi IV. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Nëse në Gjermani ishte Martin Luteri, po në Zvicër kush e përhapi protestantizmin? 

Mësuesi/ja plotëson skemën: 


Angli Protestant 

Gjermani 

Francë 

Zvicër 

Kalvini, kisha kalviniste dhe besimi u quajt kalvinist. 

1 

Tri idetë e tij: 

2 

3 

Parapërcaktimi i fatit. Familja dhe puna janë të shenjta. Kurse, për të investuar. 

Të njëjtën gjë mësuesi/ja bën edhe për Anglinë. 

Angli 

Kisha anglikane 

Drejtohej 

nga mbreti 

U shkëput nga 

papati (kisha katolike) 

Besimtarët 

ishin protestantë 

quheshin puritanë 

81


Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë: 

Protestantizmi: 

Në Angli quheshin puritanë. 

Në Zvicër quheshin kalvinist. 

Në Gjermani dhe Vendet e Ulëta quheshin protestant. 

Reflektimi: Punë individuale me hartën. 

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të ngjyrosin në hartë me ngjyrë të kuqe vendet ku u përhap protestantizmi, 

dhe me blu vendet, populli i të cilave mbajti besimin katolik, me ngjyrë të gjelbër anglikanët, si dhe të shënojnë si 

quheshin protestantët në Angli dhe Zvicër. 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 5, në faqet 7-8, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Reformacioni katolik 


• Të tregojë qëllimin e kundërreformës. 

• Të përshkruajë rolin e urdhrave fetarë, në veçanti atë të Jezuitëve. 

• Të analizojë vendimet e Koncilit të Trentos. 

Mjete: teksti, figura të marra nga interneti mbi Koncilin e Trentos dhe Urdhrin Jezuit. 

Koncepte kryesore: kundërreforma, urdhra fetarë, Urdhri i Jezuitëve, Koncili i Trentos, korrupsion, 

nderim ndaj Papës e kishës, intolerancë, inkuizicion. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Ndërrimi i vendeve 

Reflektimi 

Shpjegim 



Hapi I. Mësuesi/ja vendos në dërrasë të zezë fillimisht dy figura: atë të Martin Luterit (shiko foton e tij te 

Historia 7, faqe 11) dhe një hartë ku tregohet përhapja e protestantizmit (shiko hartën te Historia 7, faqe 12). 


- Çfarë lidhjeje mund të kenë këto figura me mësimin e ditës? 

Hapi II. Mësuesi/ja shton edhe dy figura të tjera: atë të kishës katolike dhe një me Koncilin e Trentos (shiko 

figurën te Historia 7, faqe 15). 


- Çfarë lidhjeje ka ndërmjet figurave të para dhe të dyta? 

Libri i nxënësit nuk ka pamje të kishës së asaj kohe, prandaj të punohet me 

këtë pamje. 

82


Me figurat e paraqitura në dërrasën e zezë, mësuesi/ja bën një rikujtim të dijeve të mëparshme, pra me anë 

të figurave ai/ajo ndërton strukturën e mësimit. 

Realizimi i kuptimit: Ndërrimi i vendeve. 

Kjo metodë kërkon një punë përgatitore nga mësuesi/ja. Klasa ndahet në grupe dhe shpërndahen fletët e 

përgatitura me elementet e mësimit për secilin grup. 

Kundërreforma ishte një lëvizje e kishës katolike, me qëllimin që të pengonte shtrirjen e protestantizmit 

dhe të riformonte pozitat e kishës katolike. 

Urdhrat fetarë: U formuan për dy arsye: 

1-………… (forcimin e kishës) 2-………… (përhapjen e besimit edhe jashtë Evropës) 

Urdhri i Jezuitëve: 

- Iniciator ishte spanjolli Injac Lojola 

- Anëtarët e Urdhrit Jezuit ishin besnikë ndaj Papës dhe kishës. 

- Urdhri Jezuit hapi shkolla e kolegje në Evropë e jashtë saj (pra, zhvilloi arsimin). 

- Nxori njerëz të kulturuar. 

Koncili i Përgjithshëm i Trentos: 

1. Hartoi programin e kundërreformës. 

2. Vendosi disiplinë të rreptë dhe dënoi korrupsionin. 

3. Priftërinjtë nuk duhet të bënin jetë luksoze. 

4. Papa ishte autoriteti më i lartë i kishës, zëvendësi i Zotit në Tokë. 

5. Besimtari për tù lidhur me Zotin dhe për të shpëtuar shpirtin nuk mjafton të lexojë biblën, por duhet të 

respektojë dhe të nderojë kishën si shtëpinë e zotit. 

6. Një besimtar i vërtetë duhet të nderojë shenjtorët dhe ceremonitë fetare. 

- Kisha shpalli disa libra të ndaluar: 

Kush lexonte libra të tillë quhej heretik. 

- Gjyqi i Inkuizicionit i dënonte heretikët me vdekje. 

- U nxit intoleranca (viktima të intolerancës ishin: Xhordano Bruno dhe Galileo Galilei). 

Pasi çdo grup merr fletën, ku janë shënuar pjesët më të rëndësishme të mësimit, çdo grup përcakton 

përfaqësuesin e tij. Për ta bërë më interesante, mësuesi/ja i kthen fjalët mbrapsht. Tani do të jenë nxënësit ata 

që do të rendisin siç duhet faktet për ta sjellë mësimin në linjën e duhur. Përfaqësuesi i grupit pasi përvetëson 

përmbajtjen lëviz te grupi tjetër. 

Hapi III. Mësuesi/ja për tù ardhur në ndihmë nxënësve shkruan në dërrasën e zezë një pjesë të 

copëzës 1. 

Qëllimi i kundërreformës: Përfaqësuesi i parë grupit I del në dërrasë të zezë dhe ngjit pjesën e parë duke 

e shpjeguar para klasës. Pas leximit të pjesës mësuesi/ja arrin në përfundimet: 

Urdhri fetar: Përfaqësuesi i parë i grupit II. 

Injac Lojola: Përfaqësuesi i parë i grupit III. 

Koncili i Përgjithshëm i Trentos: Përfaqësuesi i grupit IV dhe V. 

Heretik: Përfaqësues i grupit VI. 

Nxënësit me ndihmën e mësuesit/es ndërtojnë strukturën e mësimit. 

Kur përfaqësuesi i grupit I e ngjit pjesën në tabelë, përfaqësuesi i grupit II lexon letrën e përfaqësuesit të 

grupit I, pasi lexon letrën e tij e ngjit në tabelë, kështu veprohet deri në fund. 

83


Reflektimi: Shpjegim. 

Mësuesi/ja përmbledh përfundimin e mësimit. Ai/ajo lidh dhe u shpjegon nxënësve edhe një herë fjalët 

heretik dhe gjyqi i heretikëve. 

? 


? 

? 

? 

? 

Mësimi 5 

Tema: Zbulimet e mëdha gjeografike 


• Të tregojë arsyet pse evropianët kërkuan rrugë të reja. 

• Të përshkruajë udhëtimet e Diazit, Kolombos, De Gamës, Magelanit. 

Mjetet: teksti, hartë (në të cilën nxënësi të vizatojë me ngjyra rrugët e lundërtarëve më të famshëm), 

figura të Magelanit, Diazit, Kolombos, De Gamës, figura të anijeve të këtyre lundërtarëve, glob të botës. 

Koncepte kryesore: zbulim gjeografik, Bota e Re, “Holanda e Re”. 


Evokimi 



Reflektimi 

Punë individuale me hartën memece 


Evokim: Stuhi mendimesh. 

Nisur nga fakti që zbulimet gjeografike u nisën nga deti, mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë nxënësit e 

plotësojnë me ato që u vijnë ndërmend. 

not 

gallatë 

plazh 

Sarandë 

Durrës 

Deti 

pushime 

blu 

qejf 

Sigurisht fjala det në mendjet e fëmijëve ngjall kujtime të gëzuara, sepse ata kujtojnë pushimet verore, çka 

do të ndihmojë mësuesin/es për krijimin e një klime sa më të përshtatshme për zhvillimin e mësimit. 


Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin. 

Gjatë kësaj kohe mësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë. 

84


Figura ose fjala 

Rrugë tregtare -Mësuesi/ja gjen foto të: 

Bartolomeo Diazit dhe të personaliteteve të 

tjera. 

Komenti 

Evropa lidhej me rrugë tregtare me 

Indinë dhe Kinën, nga ku merrte 

mëndafshin kinez dhe erëzat e 

Indisë. 

Këto rrugë u bllokuan nga 

osmanët. 

Hapi I. Mësuesi/ja fillimisht shkruan. 

Hapi II. Vendoset figura e Bartolomeo Diazit. 

Hapi III. Mësuesi/ja vendos me radhë figurën e Kristofor Kolombit, Ameriko Vespuçit, Magelanit, Vasko de 

Gamës. Komenti plotësohet nga nxënësit. 

E rëndësishme është dhe harta. 

Reflektimi: Punë individuale me hartën memece. 

Hapi I. Nxënësit kanë hartën dhe ngjyrat. Fillimisht atyre u kërkohet që të vizatojnë, duke u mbështetur në 

libër, rrugët tregtare që vinin nga India, Kina dhe vendet arabe drejt Evropës. 

Hapi II. Duke vëzhguar hartën në tekst, me ngjyra të ndryshme, nxënësve u kërkohet të vizatojnë rrugët 

detare të lundërtarëve evropianë. Aftësimi me hartën do të bëjë që nxënësit të konkretizojnë më saktë dijet e 

marra. 


- Pse u bë nevojë zbulimi i rrugëve të reja detare e tregtare për evropianët? 

Bllokimi i rrugëve tregtare që vinin nga India, Kina, vendet arabe, si dhe nevoja e madhe e evropianëve për 

lëndët që vinin nga këto vende. 

- Cilët janë emrat e zbuluesve më të përmendur evropianë të kësaj kohe? 

*Bartolomeo Diaz: Kepi i Shpresës së Mirë (Afrika Jugore). 

*Kristofor Kolombi: Haiti dhe Kubë, ai i quajti vendasit indianë, pasi mendoi se zbuloi Indinë. 

*Ameriko Vespuçi. Zbuloi kontinentin amerikan, për nder të zbuluesit mori emrin Amerikë. 

*Vasko de Gama: Ndoqi rrugën e Diazit, kaloi në Afrikën Jugore dhe arriti në Indi. 

*Ferdinando Magelani: U nis drejt skajit më jugor të Amerikës Jugore, u vendos në Filipine, por shokët e tij 

përfunduan ekspeditën. 

- Pse ishte i rëndësishëm viti 1492? Sepse u zbulua një kontinent i ri dhe u bë i mundur udhëtimi mes për 

mes oqeanit Atlantik. 

Për të dhënë përgjigjet e duhura, mësuesi/ja orienton nxënësit që të përdorin globin. 

? 


85


? 

? 

? 

? 

Mësimi 6 

Tema: Pasojat e zbulimeve të mëdha gjeografike 


• Të tregojë cilat shtete pushtuan Botën e Re. 

• Të shpjegojë veçoritë e kulturave që kishin popujt actekë, maja dhe inkë. 

• Të realizojë rrjedhojat e zbulimeve gjeografike në aspektet 

ekonomike-politike-kulturore. 

Mjetet: teksti, harta. 

Koncepte kryesore: koloni, shtet kolonial, rrugë të vjetra, rrugë të reja, shkëmbimi i mallrave, 

actekë, maja, inkë, rendi feudal, skllavopronarët, zezakë, Amerikë Latine. 


Evokimi 

Mësimdhënie e drejtpërdrejtë 


Reflektimi 

Përsëritja 


Evokimi: Mësimdhënie e drejtpërdrejtë. 

Për ta bërë më interesant mësimin, mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë emrin e kryeqytetit të Spanjës, 

Portugalisë, Holandës, Anglisë dhe Francës, ose paraqet ndonjë objekt, i cili lidhet direkt me këto shtete. 

Madrid Londër Paris Amsterdam Lisbonë 

Hapi I. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit: 

Nëse unë ju them Madrid, çfarë iu shkon ndërmend? 

Hapi II. Pasi mësuesi/ja merr përgjigjet e duhura, d.m.th. emrat e shteteve në fjalë, si: Francë, Angli, 

Portugali, Holandë dhe Spanjë, mësuesi/ja drejton një pyetje tjetër: 

- Çfarë lidhjeje mund të ketë midis këtyre shteteve dhe mësimit të ditës? 

Jepen dy mundësi: 1. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të tregojnë rreth këtyre shteteve. 

2. Ose u kërkon të zbulojnë lidhjet duke lexuar mësimin. 

86 

Realizimi kuptimit: Harta e mendjes. 

E rëndësishme është që mësuesi/ja t’ia përgjithësojë gjërat nxënësit. 

Hapi I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin, gjatë kësaj kohe shkruan në tabelë togfjalëshin 

zbulime gjeografike. 

Pas përfundimit mësuesi/ja u drejtohet nxënësve: 

Pasi e lexuat mësimin, cila ishte lidhja midis shteteve që përmendëm dhe mësimit të ditës? 

Nxënësi: Zbulimet gjeografike u realizuan nga këto shtete. 

Mësuesi/ja shkruan emrat e shteteve në dërrasën e zezë. 

Mësuesi/ja saktëson: Ishin këto monarkitë e para që realizuan zbulimet gjeografike. 

Hapi II. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

Pasi i zbuluan këto territore, çfarë veprimesh ndërmorën? 

Gjatë shpjegimit mësuesi/ja ilustron në hartë pushtimin e vendeve evropiane ose u kërkon nxënësve të 

shohin hartën e ilustruar në libër.

Hapi III. Cilët ishin popujt që ranë në kontakt evropian? 

Nxënësit: Evropianët u njohën me popujt e rinj të Amerikës: inkët, actekët, majat. 

Hapi IV. Mësuesi/ja drejton pyetjet: 

- Çfarë ndodhi me rrugët e vjetra? 

- Me çfarë prodhimesh të reja u njohën evropianët, po populli amerikan? 

Hapi V. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Si u sollën evropianët me qytetet e vjetra? 

Kjo është etapa e fundit e hartës së mendjes. 


Reflektimi: Përsëritja. 

Mësuesi/ja ngre në dërrasë të zezë nxënës që përsërisin mësimin e ditës nëpërmjet skemës. 

Meksikë, Amerikë Qendrore 

dhe territoret perëndimore të 

Amerikës Jugore 

Pushtuan territore 

të pasura me ar 

dhe argjend 

Filluan luftën 

me njëra-tjetrën 

Amerika Veriore, Afrikë, Azi 

Spanjë 

Amerika Veriore, Afrikë, Azi 

Hapi II 

Francë 

Angli 

Holandë 

Pushtuan territore 

të pasura me ar 

dhe argjend. 

u realizuan 

Portugali 

Brazilin e sotëm 

Hapi I 

krijuan 

koloni 

perhapën 

krishterimin 

Zbulimet gjeografike 

Hapi V 

Vendet evropiane 

Hapi III 

u njohën në: 

shkatërruan 

qytetet 

vendosën 

rend feudal 

zhdukën 

kulturat e vjetra 

Qytetet Amerikane 

Hapi IV 

Rrugët tregtare 

Inkët Majat Actekët 

Ndryshuan rrugët tregtare. 

Tani ishin rrugët e reja drejt 

Atlantikut. 

krijuan shtet njihnin kalendarin ishin të pasur 

Ranë qytetet, si: 

dhe shkrimin 

Venediku dhe Gjenova. 

Njohën prodhet e reja. 


? 

87


? 

? 

? 

? 

Mësimi 7 

Tema: Anglia bëhet një fuqi e madhe detare 


• Të tregojë disa cilësi të Elizabetës I Tudor. 

• Të përcaktojë cilat qenë kolonitë kryesore të Anglisë në shekullin XVIII. 

• Të analizojë tiparet e zhvillimit të Anglisë nën drejtimin e Elizabetës I Tudor. 

Mjetet: figura të Uilliam Shekspirit dhe të flotës angleze, hartë. 


Evokimi 


epoka elizabetiane, armata e pathyeshme, shoqëria e Indisë Lindore, India, 

Virgjinia. 



Reflektimi 


Harta e mendjes 

Loja me role 


Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë katër emra ose fjalë, të cilat kanë të bëjnë me Anglinë. Pas çdo fjale 

të shkruar, ai/ajo kërkon që nxënësit të gjejnë shtetin që i përmban këto fjalë. 

Mbretëreshë Elizabeta Shoqëri tregtare Uilliam Shekspir Londër 

Pasi nxënësit gjejnë shtetin, mësuesi/ja u tregon se për çfarë do të mësojnë sot. 


Hapi I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin, ndërkohë shkruan në dërrasë emrin e mbretëreshës 

Elizabetë. 

Mësuesi/ja u drejtohet nxënësve: sot do të mësojmë se çfarë masash mori Elizabeta në tri fusha: 

1. Politikën e brendshme 

2. Politikën e jashtme 

3. Kolonitë 

Pasi nxënësit kanë lexuar tërë mësimin, mësuesi/ja u drejton pyetjen: 

- Cilat qenë masat që mori Elizabeta për forcimin e Anglisë? 

Politika 

Elizabeta 

zhvilloi ekonominë 

Londra u bë një port i rëndësishëm 

industri 

blegtori 

shoqëri tregtare 

Hapi II. Nga mësuesi/ja drejtohet kjo pyetje: 

- Cili qe roli i Anglisë në arenën ndërkombëtare? 

88


Shpalli kishën 

Anglikane 

Londra u bë port i rëndësishëm 

U zhvillua industria 

Elizabeta 

U zhvillua blegtoria 

U krijua shoqëria tregtare 

Shtet i fuqishëm detar 

Ndërtoi një flotë të fuqishme dhe 

arriti të mposhtë armatën e 

pathyeshme të Filipit II 

Hapi III. Roli i Elizabetës në koloni: 

Elizabeta 

Shoqëri tregtare 

Kolonitë 

Indisë 

1607 

Virgjinia 

11 të tjera 

Pasi mësuesi/ja realizon shpjegimin e mësimit nxjerr përpara klasës një vajzë, së cilës i jep rolin e 

mbretëreshës Elizabetë, si dhe dy djem, ku njëri do të këtë rolin e komandantit të forcave detare, ndërsa tjetri 

rol të rëndësishëm në zhvillimin e kolonive. 

Reflektimi: Loja me role. 

Pasi të tre të jenë vendosur në qendër të klasës, mësuesi/ja udhëzon t’i drejtojë pyetje mbretëreshës për 

zhvillimin e brendshëm të Anglisë, për rolin e flotës dhe për kolonitë. Nxënësit që luajnë me role ndihmohen 

nga skema në tabelë, por edhe nga mësuesi/ja. Nëpërmjet pyetjeve dhe përgjigjeve të nxënësve bëhet një 

rifreskim i njohurive të marra gjatë orës mësimore. Për tì dhënë një ide nxënësit, mësuesi/ja i drejton pyetje 

nxënësit-mbret. 

- Mbret, mund të na thoni si po ecën ekonomia? 

- Zoti komandant i flotës detare, kush është armiku më i fortë i Anglisë? 

- Mbret, po me kolonitë si po veprohet? 

- Si përfundoi lufta më 1588 me Flotën e Pathyeshme të Filipit II? 

- A është rivendosur kisha anglikane? 

- Cilat degë të ekonomisë po zhvillohen? 

- Kush është kolonia e parë në Amerikë dhe sa të tjera do të ketë? 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 4, në faqet 12-13, te Fletorja e punës. 

89


KREU II 

KONSOLIDIMI I MONARKIVE ABSOLUTE EVROPIANE, NJË EPOKË KONFLIKTESH 

(1500-1789) 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 1 

Tema: Monarkia spanjolle. Fundi i ëndrrës perandorake 


• Të tregojë në hartë shtrirjen e monarkisë të Karlit V, të Ferdinantit dhe Filipit II. 

• Të shpjegojë politikën që ndoqi Filipi II. 

• Të argumentojë shprehjen e Karlit V “Në perandorinë e tij dielli nuk perëndonte kurrë”. 

• Të krahasojë Anglinë dhe Spanjën. 

Mjetet: hartë, hartë memece e Evropës. 

Koncepte kryesore: perandori ndërkoloniale, sundim absolut, politikë ushtarake, kryengritje e 

Vendeve të Ulëta, Republika e Shtatë Provincave të Bashkuara. 


Evokimi 

Shpjegim 

Realizimi i kuptimit Punë me grupe 

Reflektimi 

Punë me hartën+ stuhi mendimesh 



Nisur nga fakti që është mësimi i parë i kapitullit II, mësuesi/ja mund të bëjë një hyrje, si dhe të shpjegojë 

se në këtë kapitull do të flitet për konsolidimin e monarkive absolute evropiane në Francë, Spanjë, Angli dhe 

Rusi. 

Realizimi i kuptimit: Punë me grupe. 

Mësues/ja e ndan klasën në katër grupe me 4-5 vetë. Secili grup duhet të ketë dhe një hartë memece, 

sipas detyrës specifike që cakton mësuesi/ja. 

Grupi I. 

Hapi I. Mësuesi/ja u ngarkon si detyrë nxënësve që të ngjyrosin territoret që sundoheshin nga Karli V. 

Hapi II. Nxënësit duhet të tregonjnë se çfarë titulli mbante Karli V. 

Hapi III. Të shpjegojnë shprehjen: “Në perandorinë e tij dielli nuk perëndon kurrë”. 

Në këtë grup, nxënësit përgatitin hartën e ngjyrosur me territoret që sundoheshin nga Karli V dhe thonë se 

cilat ishin ato. 

Grupi II. 

Të tregojë në hartë ndarjen e perandorisë në dy pjesë dhe tì ngjyrosi ato me ngjyra të ndryshme. 

Grupi III. 

Hapi I. Nxënësit të ngjyrosin hartën ku të tregohen territoret e Filipit II (i biri i Karlit V), të tregojnë shtetet 

që gjenden në hartë. 

90


- Si e konsideronte veten? 

- Çfarë qëndrimi mbajti ndaj kishës katolike 

Hapi II. Nxënësit të tregojnë veçoritë e sundimit të Filipit II: dhe asaj protestante? 

- Qytetet 

- Flota ushtarake 

Grupi IV. 

Hapi I. Nxënësit të përshkruajnë kryengritjet që shpërthyen në mbretërinë e Filipit II, si dhe të tregojnë në 

hartë shtetet që ngritën krye. 

Hapi II. Beteja me anglezët. 

Mësuesi/ja zgjedh nga dy përfaqësues për çdo grup, që të bëjnë prezantimin, të cilët pasi i kanë punuar i 

paraqesin në dërrasën e zezë. 

Mësuesi/ja vendos të parën hartën, ku është ngjyrosur territori që ndodhej nën sundimin e Karlit V (shiko 

hartën te Historia 7, faqe 23). Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të shkruajnë emrat e shteteve, njëri i lexon, 

ndërsa tjetri i shkruan ose i tregon në hartë: 


Italinë Jugore 

Ishullin e Sicilisë dhe Sardenjës 

Afrikën Veriore 

Territoret koloniale. 

Harta duhet ngjyrosur nga nxënësit. 

Mësuesi/ja ndërhyn: 

Përbëhej pra, nga shumë popuj me gjuhë dhe zakone të ndryshme. 

- Si e quante veten Karli V? Perandor i Perandorisë së Shenjtë Romake dhe mbret i Spanjës. 

Pasi grupi I ulet, mësuesi/ja ngre grupin II. 

Nxënësit vendosin hartën ku tregohet ndarja e perandorisë së Karlit V në dy pjesë dhe i drejton grupit II 

pyetjen: 

- Përse Karli V e ndau perandorinë shumëkombëshe në dy pjesë? 

Ishin përmendur më shumë shtete dhe shumë popuj, gjuhë, zakone të ndryshme. 

Për tì ndihmuar tregohet në tabelë pjesa ku shtrihej. 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të tregojnë pjesët e perandorisë. 

- Cilat shtete përfaqësonin dhe kush i drejtonte? 

Mësuesi/ja u tregon nxënësve fotot e Karlit V dhe Filipit II në tekst. 

Mësuesi/ja shpjegon se perandoria më 1556 u nda në dy pjesë, territoret e Lindjes i kishte i vëllai, Ferdinandi. 

Mbretëria spanjolle, Filipi II ishte në Perëndim. 

Grupi III. Nxënësit vendosin hartën, në të cilën tregohen territoret ku sundoi Filipi II, dhe i shoqërojnë në 

tabelë (hartë). Gjatë kësaj kohe nxënësit e tjerë e shoqërojnë me figurat e tekstit. 

Hapi I. Nxënësit të tregojnë territoret e Vendeve të Ulëta, Francës, Italisë, ishullit të Sardenjës dhe Sicilisë, 

Afrikës Veriore dhe kontinentit të Amerikës. 

Hapi II. Mësuesi/ja drejton pyetjet: 

- Çfarë sundimi vendosi Filipi II? (Sundim të plotë absolut, ai mendonte se pushtetin ia kishte dhënë Zoti. 

Pra, në duart e tij përqendrohej i gjithë pushteti.) 

Hapi III. – Cili ishte raporti që kishte Filipi II me besimin katolik? 

Ai ishte katolik i flaktë i Papës. Filipi II kishte si synim që të zhdukte protestantizmin dhe të vendoste 

kishën katolike. Besimtarët protestant i shpalli heretik. Shpalli Gjyqin e Inkuizicionit, në të cilin burgoseshin e 

dënoheshin me vdekje protestantët. 

91


Hapi IV. Filipi II u mohoi të drejtat dhe liritë qyteteve spanjolle që kishin pasur në kohën e Karlit V. Zhvilloi 

flotën, por la pas dore zhvillimin e ekonomisë. 

Hapi V. Flitet për pjesëmarrjen e Filipit II në Lidhjen e Shenjtë. Theu flotën turke në Lepanto më 1571. 

Grupi IV. 

Nxënësit vendosin hartat ku tregohen shtetet, të cilat ngritën krye ndaj Filipit II. Mësuesi/ja drejton 

pyetjen: 

- Cilat ishin shkaqet e shpërthimit të luftës midis Spanjës dhe Vendeve të Ulëta? 

I. Republika e Shtatë Provincave të Bashkuara: 

Siç e theksuam, ndërhyn mësuesi/ja, Filipi II mori masa ndaj besimit protestant, por arsyet e luftës ishin: 

- Vendet e Ulëta ishin protestante. 

3 arsyet e luftës 

{ 

- Vendosi taksa të rënda ndaj qyteteve. 

- Ushtria e dërguar, u soll keq me popullsinë. 

1. Provinca e Jugut (sot Belgjika) nënshkruan paqe me Spanjën. 

2. Provinca e Veriut, u hapën digat dhe përmbytën fushat. 

3. Krijimi i Republikës së Shtatë Provincave të Bashkuara. 

II. Më 1588, Flota e Pathyeshme shkatërrohet nga flota angleze. 

Reflektimi: Stuhi mendimesh. 

Realizohet nga mësuesi, i cili fillon që nga harta e Karlit V e deri te shkatërrimi i flotës angleze. Asgje nuk 

duhet të fshihet nga dërrasa e zezë. 

Hapi I. Nëpërmejet hartës, mësuesi/ja tregon territoret që sundoheshin nga Karli V dhe pastaj nga i biri, 

Filipi II. 

Hapi II. Mësuesi/ja i drejtohet klasës: - Ç`kuptojmë me “sundim absolut”? Nxënësit shprehin mendimet e 

tyre. 

? 


92

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Luftërat fetare 



• Të tregojë egërsinë e luftës në civile. 

• Të dallojë dy veçoritë e luftës që shpërtheu në Evropë. 

• Të analizojë fakte historike që sollën lirinë e besimit protestant (Edikti i Nantës). 

• Të argumentojë se qëndrimet intolerante prodhojnë dhunë. 

Mjete: 

teksti. 


intoleranca fetare, konvertim. 


Paqja e Augsburgut, hygenotë, Nata e Shën Bartolomeut, Edikti i Nantës, 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit INSERT 

Reflektimi 

Punë në dyshe 


Nisur nga fakti që mësimi është një përmbledhje e mësimeve të tjera, por dhe me elemente të reja, 

mësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin ndarje fetare dhe pret sugjerime nga nxënësit. 

Inkuizicion 

Protestant 

Katolik 

Martin Luteri 

Ndarja fetare 

Filipi II 

Kundërreforma 

Reforma fetare 

Urdhri i Jezuitëve 

Mësuesi/ja duhet të kërkojë ose të nxisë nxënësit të thonë sa më shumë terma që lidhen me mësimin e 

ditës. 


Nisur nga fakti se mësimi është një përmbledhje e ideve më themelore të mësimeve të kaluara, por me 

disa elemente të reja, mësuesi/ja përdor metodën INSERT. 

√ + - ? 

Ndarja fetare: protestant, 

katolik, luftë, intolerancë 

fetare. 

Protestant: Angli, 

Francë, Zvicër, Holandë. 

Shkaqet e luftërave ishin: 

intoleranca e kishave, 

intoleranca politike dhe 

ekonomike 

- Konflikt fetar ishin luftëra të brendshme 

ose luftëra civile. 

- Paqja e Augsburgut më 1555, midis 

princave protestant gjerman dhe mbretit 

- Lufta 30- vjeçare. 

protestant (që quheshin Hygenotë) 

- Francëkatolik. 

- Nata e Shën Bartolomeut, Spanjë Filipi II 

(arabët, çifutët). 

- Edikti i Nantës (katolicizmi fe zyrtare, 

hygenotët fituan liri besimi). 

- Lufta Civile 

- Paqja e Augsburgut 

- Lufta 30-vjeçare 

- Masakra e Natës së 

Shën Bartolomeut më 

1572 

- Edikti i Nantës 

- Konvertim 

93


Mësuesi/ja bën shpjegimin e termave ose simboleve, të cilat ai i ka shkruar në dërrasë të zezë, ku shkruan 

edhe informacionin që merr nga nxënësit. 

Reflektimi: Punë në dyshe. 

Nxënësit punojnë ushtrimet në libër duke parë edhe dërrasën e zezë. 

Në fund, mësuesi/ja mund t’u kërkojë nxënësve të bëjnë një krahasim midis vendeve perëndimore 

dhe Shqipërisë. 

Nisur nga fakti që në Shqipëri ka tri besime të ndryshme, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të diskutojnë 

rreth marrëdhënieve mes këtyre feve. 

? 


? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Franca gjatë sundimit të Luigjit XIV 


• Të tregojë figura historike që lidhen me Francën. 

• Të shpjegojë pse Luigji XIV u quajt Mbreti Diell. 

• Të analizojë tiparet e monarkisë absolute. 

Mjetet: teksti, figura të Versajës dhe Risheljesë, Mazarinit dhe Luigjit XIV. 

Koncepte kryesore: monarki absolute, Përfaqësi e Përgjithshme, Versajë. 


Evokimi 



Reflektimi 

Diskutim 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Paris dhe pret nga nxënësit sugjerime të ndryshme. 

Kulla Eifel 

Versajë 

Tre moskëtjerët 

(roman nga Aleksandër Dyma) 

Paris 

Qytet i bukur 

Kryeqyteti i Francës 

Kam qenë me pushime 

Mësuesi/ja shpjegon se mësimi i sotëm ka të bëjë me Francën, si dhe do njihemi me figurat më të 

rëndësishme të këtij vendi. 

94

Figura, fjalia Komenti 

Figura e Henrikut IV 

Figura e Kardinalit Rishelie 



Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën në dy pjesë. Pasi nxënësit 

mbarojnë, mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e tabelës. 

Mbreti Diell 

“Shteti jam unë” 

1. Vinte nga familja e Burbonëve, kjo nënvizohet nga mësuesi/ja. 

2. Siguronte lirinë e besimit (Edikti i Nantës), shton mësuesi/ja. 

3. Mori masa për zhvillimin bujqësor, industrial dhe tregtar. 

Punoi për forcimin e shtetit. 

Vendosi autoritetet e shtetit dhe të mbretit. 

Në provinca zëvendësoi fisnikët me nëpunës shteti. 

Vendosi ligjin dhe rregullën për të gjithë nënshtetasit. 

Mori pjesë në luftën 30-vjeçare dhe rriti autoritetin e Francës. 

Luigji XIV 

Krijoi monarki absolute: 

1. Pushteti buron nga Zoti. 

2. Përqendroi në duart e tij të gjithë pushtetin. 

Nëpunësit emëroheshin prej tij (besnikë). 

Nuk e mblodhi Përfaqësinë e Përgjithshme. 

Njohu katolicizmin si fe zyrtare dhe hodhi poshtë Ediktin e Nantës. 

Shiti titujt e fisnikëve të pabindur borgjezëve të rinj. 

Mësuesi/ja ndërhyn me pyetjen: 

- Me çfarë qëllimi e realizonte këtë? 

1. Rritjen e të ardhurave. 

2. Krijimin e një shtrese të re besnikësh. 

Krijoi një ushtri të plotë dhe të fuqishme. 

Ndërtoi Versajën. 


Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të punojnë ushtrimet 1-3, si dhe të diskutojnë pyetjet 4-5 te rubrika 

Arsyeto. 

Te pyetja e katërt mësuesi/ja fillimisht bën një ndërhyrje. Ai/ajo e kthen vëmendjen e nxënësit te Egjipti i 

lashtë dhe thotë: 

Shteti më i zhvilluar në historinë e lashtë ishte Egjipti, i cili ka lënë ndërtesa të mëdha, pastaj kemi Greqinë 

dhe Romën, të cilat ishin vende të zhvilluara dhe gjithashtu kanë lënë ndërtesa të bukura. Mësuesi/ja mund të 

pyesë nxënësit nëse ndonjë prej tyre ka qenë në Paris, nëse po, mund të tregojë përvojën atje. 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 1, 2, 4, në faqen, te Fletorja e punës. 

95


? 

? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Anglia (1603-1689), një fuqi tregtare dhe monarki kushtetuese 


• Të tregojë rolin e shoqërive tregtare në zhvillimin e Anglisë. 

• Të përshkruajë konfliktin mes mbretit dhe parlamentit. 

• Të analizojë tri format e sundimit në Angli. 

• Të argumentojë elementet e monarkisë kushtetuese. 

Mjetet: hartë, flamuri anglez, teksti. 

Koncepte kryesore: rrugë tregtare, flotë ushtarake, shoqëri tregtare, stjuart, parlament, revolucion, 

monark, kushtetutë, Revolucioni i Lavdishëm, Revolucioni Pa gjak. 


Evokimi 

Diskutim, stuhi mendimesh 

Realizimi i kuptimit Dora e fshehtë 

Reflektimi 

Krahaso 


Evokimi: Diskutim, stuhi mendimesh. 

Hapi I. Mësuesi/ja shtron pyetjen: 

- Cili ishte një ndër vendet që mori pjesë në zbulimet gjeografike dhe që territori i tij ishte një ishull? 

Hapi II. Pasi mësuesi/ja merr përgjigjen, se shteti në fjalë është Anglia, u drejtohet nxënësve nëse ka pasur 

ndonjë prej tyre që e kanë vizituar shtetin në fjalë. Pasi kalon kjo fazë, mësuesi/ja u drejtohet nxënësve. 

Më thoni disa elemente që kanë të bëjnë me Anglinë, që janë përmendur në mësimet e mëparshme. 

Flotë detare e fuqishme 

Koloni 

Puritan 

Anglia 

Shtet kolonial 

Anglikanizëm 

Londër 

Virgjinia 

Monarki 

Për t’u ardhur në ndihmë ai/ajo mund të sugjerojë ndonjë fakt historik ose mund t’u ngacmojë kujtesën duke 

u drejtuar pyetje. 

- P.sh.: Nëse merret rasti i dytë: 

a) A ishte Anglia një shtet që krijoi koloni? 

b) Kush e drejtonte Anglinë? 

c) Po flota detare a ishte e fuqishme? 

d) Çfarë besimi kishin anglezët? 

96 

Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë. 

Për të realizuar këtë teknikë duhet një punë parapërgatitore nga mësuesi/ja. Në sa pjesë ndahet mësimi, në 

aq grupe e ndan edhe klasën. Grupi duhet ta përvetësojë mirë mësimin, pastaj t’ua tregojë shokëve.


Tre faktorët që çuan në zhvillimin e Anglisë: 

1. Flotë e fuqishme, siguronte rrugët tregtare në 

Lindje dhe Perëndim. Ajo thirrej Mbretëresha e Detit. 

Anglia – zhvillimi ekonomik 

2. Shoqëria tregtare: 

Shoqëritë e Moskës – bënin tregti me Moskën 

(lëndë drusore dhe gëzof) 

Shoqëria e Indisë Perëndimore – bënte tregti me 

Amerikën e Veriut 

Shoqëria e Indisë Lindore – Indinë 

3. Vend industrial – tregtar 

Porti më i rëndësishëm ishte ai i Liverpulit 

Grupi I. 

Dinastia Tudor dhe Stjuart: vendosën monarkinë absolute – Jakovi I Stjuart, Karli I (sundimtari I) 

Tri elementet: 

1. Pushteti buron nga Zoti. 

2. Përqendronte pushtetin në duart e një personi. 

3. Shpërndarja e parlamentit (Jakovi I Stjuart). 

Mbreti Karli I thirri parlamentin dhe kërkoi rritje taksash, por një gjë e tillë nuk u pranua, parlamenti dhe 

mbreti hynë në konflikt. Në Londër shpërtheu një kryengritje e madhe, ndërsa në Angli filloi revolucioni. 

Revolucioni 

1642 – 1648 

Parlamenti kundër mbretit 

Oliver Kromuelli kundër mbretit 

30 janar 1649, përmbyset monarkia absolute dhe u vendos republika 

Mësuesi/ja shpjegon termat: monarki absolute dhe republikë. 

Hapi I. Pasi grupet I dhe II kanë mbaruar, mësuesi/ja i drejton pyetje të dy grupeve. 

- Çfarë sundimi do të vendoset në Angli? (I kërkon grupi III të mos përgjigjet) 

Hapi II. Mësuesi/ja sugjeron: 

- Do të vendoset republika, do të vijë përsëri monarkia absolute apo do të vijë një monarki e re me tipare 

të reja? 

Grupi II. 

1649 – 1660, Republika e Oliver Kromuellit 

Hapi I. Rënia e republikës detyroi parlamentin të thërrasë sundimtarin e dinastisë së 

Stjuartëve, me dy sundimtarë të rinj Karli II dhe Jakovi II, ata u përpoqën të : 

1. Rivendosnin në sundim monarkinë absolute. 

2. Nuk vlerësonin parlamentin. 

3. Rivendosën katolicizmin. 

Hapi II. Në vitin1688 parlamenti thërret sundimtarin e Holandës, Vilhelm Oranzhin, i cili në 1689 bëhet 

mbret i Anglisë: Ai njohu pushtin e kufizuar të mbretit, njohu të drejtat e parlamentit. 

Hapi III. Në Angli u vendos monarkia kushtetuese, e cila quhet ndryshe edhe monarkia parlamentare. 

97


Hapi IV. 

Revolucioni i Lavdishëm 

Tudor - Stjuart Oliver Kromuell Stjuart Vilhelm Ornazhi 

{ 

{ 

{ 

{ 

monarki absolute republikë 1649-1660 rivendosën monarkinë absolute monarkinë parlamentare ose 

monarkinë kushtetuese 

Revolucioni i Lavdishëm ose 

Revolucioni i Pa gjak 

Reflektimi: Krahaso. 

Grupi III. 

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të krahasojnë monarkinë absolute me atë kushtetuese. 

? 

? 

Mësimi 5 

Tema: Prusia, një fuqi e re në skenën evropiane 


• Të tregojë rrugët që ndoqi Prusia për t’u bërë një ndër shtetet më të fuqishme të Evropës. 

• Të dallojë pasojat që sollën reformat e Frederikut I dhe II. 

• Të zbërthejë shprehjet për sundimtarët e Prusisë, “Perandor-Ushtar”, Frederiku I, “Perandor 

i Madh”, Frederiku II. 

Mjetet: teksti, hartë, hartë memece. 

Koncepte kryesore: forcimi i shtetit, perandor-ushtar, modernizim i shtetit, Frederiku i Madh, zgjerimi 

i shtetit, detyrat e sundimtarit. 

Evokimi 



Reflektimi 



Ditar trepjesësh 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë këta emra: 

Ushtri Perandor Reformë Fuqi e Re 

98 

Ndërkohë, ai/ajo kërkon nga nxënësit që të gjejnë se çfarë lidhjeje mund të kenë me mësimin e ditës. 

Mësuesi/ja nxit me pyetje: 

- Mos vallë shteti për të cilin po flasim i kushtoi një rëndësi të madhe ushtrisë? 

- Kush pati rol më të madh në fuqizimin e vendit perandorak? 

- Nga kush u realizuan reformat? 

- Cilat shtresa preku reforma? 

- A u kthye Prusia (në sajë të reformave) një fuqi e re evropiane?


Pra, mësuesi/ja duke u drejtuar këto pyetje nxënësve, krijon një atmosferë të përshtatshme për të hyrë në 

mësimin e ditës. 

Realizimi i kuptimit: Ditari trepjesësh. 

Hapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë me hartën memece. Kjo mundëson që nxënësit të krijojnë 

lidhjen territoriale (shtrirjen gjeografike) të Prusisë. Nxënësit orientohen në plotësimin e hartës memece duke 

parë atë të librit. 

Citati, fjala Komenti Hapat 

Prusia 

Perandori 

ushtarake 

Shërbëtor i 

Shtetit 

- Në shek. XVII ishte një shtet i 

vogël i Perandorisë Gjermane dhe 

drejtohej nga një princ i familjes 

së Hohenzolerëve. 

- Në shek. XVII, Frederik Vilhelmi 

mori titullin mbret i Prusisë. 

- Kryeqendra e Prusisë u bë 

Berlini. 

- Frederik Vilhelmi I. 

- I kushtoi një vëmendje të 

madhe organizimit, forcimit dhe 

modernizimit të ushtrisë. 

- Frederiku II ose siç njihet 

ndryshe Frederiku i Madh. 

- Shtet modern 

- Realizoi reforma administrative, 

zhvilloi ekonominë, artin dhe 

kulturën. 

- Shteti duhej të punonte për 

rritjen e mirëqenies së qytetarëve 

të tij. 

- Pushtoi Silezinë dhe Prusinë 

Perëndimore, që iu morën 

Austrisë. 

Hapi II. Nxënësit ndajnë fletoren në dy 

pjesë, në kolonën e parë shkruajnë: 

Prusia, perandori ushtarake dhe shërbëtor 

i shtetit, ndërsa kolona e komentit 

plotësohet nga nxënësi. 

Hapi III. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën 

e zezë togfjalëshin Perandori ushtarake 

dhe i drejtohet klasës, se për cilin perandor 

bëhet fjalë. 

Hapi IV. Mësuesi/ja u drejtohet nxënësve: 

“Për veten e tij thoshte se ishte shërbëtor i 

shtetit” dhe e shkruan në kolonën e parë. 

Mësuesi/ja drejton këto pyetje: 

- Kujt sundimtari i përket? (Frederikut të 

Madh) 

- Çfarë shteti ndërtoi? 

- Çfarë kuptojmë me “ndërtoi një shtet 

modern”? 

- Për çfarë shërbenin këto reforma? 

- A realizoi Frederiku II pushtime? 

Në këtë hap nxënësi ngjyros me ngjyra të 

ndryshme hartën memece dhe shkruan 

emrat e territoreve të pushtuara. 


Mësuesi/ja pasi realizon një përsëritje të shpejtë të ditarit trepjesësh, i drejton klasës një pyetje. Përgjigjja 

e nxënësve duhet të fillojë me po ose jo. 

Hapi I. PO 

JO 

A kanë të përbashkëta në ndërtimin e shtetit 

Anglia, Franca, Gjermania dhe Prusia? 

Përfundimi: _______________________________________________________ 

Hapi II. 

PO 

A kanë ndjekur ato të njëjtën rrugë 

për formimin e shtetit? 

JO 

Përfundimi: _______________________________________________________ 

? 


99


? 

? 

? 

? 

Mësimi 6 

Tema: Rusia, perandori e fuqishme 


• Të tregojë hapat e krijimit të shtetit të pavarur rus. 

• Të shpjegojë zgjerimin e shtetit rus dhe pengesën e tij për zhvillim. 

• Të zbërthejë kuptimin e shprehjeve “Ivani i Tmerrshëm”, “me dorë të hekurt”, “Roma 

e Tretë”. 

• Të argumentojë evropianizimin e Rusisë, nëpërmjet reformave të carit Pjetri i Madh. 

Mjetet: teksti, hartë. 

Koncepte kryesore: sundimi mongol, car, Roma e Tretë, Romanovët, vend i prapambetur, shtet i 

madh, pengesa, evropianizim, shtet modern dhe i fortë, reforma. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim 




Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit, ndërkohë thotë se Rusia shtrihet në dy kontinente 

Azi dhe Evropë, me një territor të madh, me pasuri të mëdha materiale (nëntokësore dhe mbitokësore) dhe me 

kryeqytet Moskën. Pas kësaj hyrjeje të vogël, mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Cilat janë fazat në të cilat ka kaluar shteti rus? 

Fazat e para do t’i mësojmë në këtë kapitull. 


Hapi I. Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe dhe ndan detyrat përkatëse. 

Grupi I. 

Nxënësit renditin në mënyrë kronologjike sundimtarët rusë dhe tregojnë hapat që ndërmorën ata për 

formimin dhe fuqizimin e shtetit rus. 

Ivani III i Madh 

E liroi nga pushtuesit mongolë. 

Bashkoi principatat ruse në një shtet të vetëm. 

U martua me një princeshë bizantine. 

Mori titullin car. 

Grupi II. 

Ky grup ka si detyrë të paraqesë situatën e brendshme dhe të jashtme të Rusisë. 

Ivani i Tmerrshëm 

Zgjeroi dhe forcoi shtetin rus. 

Moska – Roma e Tretë. 

Drejtoi vendin me “dorë të hekurt”. 

Mposhti bujarët. 

100


nuk mblodhi përfaqësinë 

e shtresave 

XVII – Rusia 

Romanovët 

organizuan shtetin: 

zgjodhnin carin 

sunduan si 

mbretër absolut 

kishin përkrahjen e 

kishës katolike dhe ortodokse 

Ekonomia bujqësore: 

vend bujqësor 

fshatari - bujkrob 

i prapambetur 

Politika e jashtme: 

pushtuan Ukrainën 

dhe Siberinë 

Pra, të gjitha këto shkruhen nga nxënësit në tabelë, por si informacion merren nga grupet e nxënësve. 

Romanovët 

Politika e brendshme 

Rusia XVII 

(ekonomia) 

Politika e jashtme 

Grupi III. 

Cili ndërtoi shtetin modern dhe si e kuptojmë atë? (Pjetri I ishte ai që ndërtoi një shtet modern) 

- Arsimimi i të rinjve në universitet. 

- Ekonomia ndihmoi pronarët e manifakturave dhe tregjeve. 

- Krijoi shtetin sipas modelit suedez (senat dhe ministri). 

- Ndërtoi një flotë të fuqishme dhe ushtri të fortë. 

- Hapi shkolla. 

- Vendosi sjellje evropiane në administratë. 

- Zhvilloi luftëra territoriale. 

Shtet modern 

Politika e 

brendshme 

Politika e 

jashtme 

Arsimimi i të rinjve në 

universitetet evropiane 

Arsimi 

mjekësore 

Hapja e shkollave ushtarake 

lundrimtare 

Ekonomia Ndihmoi pronarët e 

manifakturave dhe tregjeve 

Organizimi i 

brendshëm i shtetit 

Ndihmoi në ndërtimin e 

kantierës detare 

Politikë pushtuese 

Nxori Rusinë 

në detin baltik 

Administrata 

evropiane 

Model suedez 

(1 senat dhe 9 ministri) 

flotë dhe 

ushtri të fortë 

101


Reflektimi: Rrjeta e Merimangës. 

Mësuesi/ja ngre nxënësit të thonë nga një ide të rëndësishme mbi mësimin. 

Kështu krijohet një rreth i madh me nxënësit. 

Nxënësit që i përkisnin të njëjtit grup nuk duhet të jenë afër njëri-tjetrit. Nxënësi i parë mban një top (spango), 

pasi thotë një ide ose figurë të rëndësishme të mësimit ia kalon një nxënësi tjetër (ky nuk duhet të jetë i të njëjtit 

grup). Kështu formohet një rrjetë merimange. Nga nxënësit hidhen idetë kryesore. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 7 

Tema: Zhvillimi i artit dhe i kulturës gjatë shekullit XVII 


• Të përcaktojë personalitetet e shkencës, letërsisë dhe artit në shekullin XVII. 

• Të dallojë elementet e stilit barok në arkitekturë, pikturë dhe muzikë. 

• Të nënvizojë elementet negative të shoqërisë së vjetër dhe moralin e shoqërisë së re. 

• Të argumentojë se në shekullin XVII u rritën njohuritë mbi natyrën. 

Mjete: teksti. 

Koncepte kryesore: natyra, metoda eksperimentale, përparimi i shkencës, shoqëri e re, stili barok. 


Evokimi 

Punë kërkimore 

Realizimi i kuptimit Punë në grupe 

Reflektimi 



Evokimi: Punë kërkimore. 

Mësuesi/ja në realizimin e shpjegimit të këtij mësimi mund t’ia kalojë nxënësit. Kështu nxitet puna kërkimore 

te nxënësit mbi materialin, duke i ndihmuar ata të përvetësojnë më shpejt informacionin. 


Mësuesi/ja duhet të krijojë një hapësirë kohore që nxënësit të kenë mundësi të përgatiten. 

Hapi I. Mësuesi/ja cakton një nxënës, i cili do të bëjë një “reklamë” të punëve të shokëve. Ky informacion 

mund të përgatitet nga mësuesi/ja. Mjaftojnë 2-3 fjali për çdo grup. Nxënësi lexon informacionin e përgatitur 

nga mësuesi/ja, përpara se grupi të paraqesë punën e tij. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe: 

Grupi I. Përparimi i shkencës. 

Përbëhet nga tre nxënës. 

Nxënësi i parë bën një përmbledhje të përparimit të shkencës. 

Nxënësi i dytë merr informacion nga interneti për Galileo Galileun dhe e shoqëron me fotografitë e tij. 

Nxënësi i tretë merr informacion nga interneti për Isak Njutonin dhe e shoqëron me fotografitë e tij. 

I gjithë informacioni pasqyrohet në një tabak të madh letre për të dhënë idenë e një departamenti të 

shkencës. 

102


Grupi II. Letërsia. 

Përbëhet nga katër nxënës. Mësuesi/ja drejton grupin. 

Nxënësi i parë bën një përmbledhje të informacionit të librit. 

Nxënësi i dytë merr informacione për Molierin. 

Nxënësi i tretë merr informacione për Servantesin. 

Nxënësi i katërt merr informacione për Shekspirin. 

Grupi III. Arti. 

Përbëhet nga katër nxënës. 

Nxënësi i parë bën një përmbledhje të mësimit. 

Nxënësi i dytë merr informacione për stilin barok, ilustruar me fotografi. 

Nxënësi i tretë merr informacione dhe sjell piktura të tjera. 

Nxënësi i katërt flet për artin e shekullit XVII, përkatësisht për: pikturën, arkitekturën dhe muzikën. 


Të gjitha këto paraqiten nga nxënësit në formën e një galerie pikture (figurash), pastaj punimet që janë 

realizuar më mirë mund të vendosen në këndin e historisë. 

? 

? 

? 

? 

KREU III 

NDRYSHIMET NË JETËN EKONOMIKE E SHOQËRORE NË SHEKUJT XVII-XVIII 

Mësimi 1 

Tema: Revolucioni i Parë Industrial 


• Të kuptojë thelbin e Revolucionit Industrial duke shpjeguar pse u quajt kështu. 

• Të dallojë fabrikën nga punishtja artizanale. 

• Të argumentojë si u rrit prodhimi i cohës (pëlhurës). 

• Të dallojë procesin e prodhimit të cohës dhe të shpjegojë nevojën e rritjes së prodhimit. 

Mjete: teksti, tablo: punishte e zejtarit dhe fabrikë. 

Koncepte kryesore: coha, çikriku fluturues, makina Xhenni, fabrika, forca e ujit, forca e avullit, motori 

me avull, avullorja, Revolucioni Industrial. 

Evokimi 




Reflektimi 


Studim në dyshe 



Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë togfjalëshin Revolucioni Industrial dhe kërkon nga nxënësit 

të shprehin idetë e tyre: 

Revolucion 

- Çfarë do të thotë Revolucion Industrial? Makina Revolucioni Industrial 

Punëtorë 

Industri 

Pasi mësuesi/ja merr sugjerime nga klasa mund të orientojë nxënësit me anë të disa pyetjeve. 

103


Hapi II. 

- A mund të ketë lidhje me shpikjen e makinerive? 

- A zëvendësoi Revolucioni Industrial punën e dorës me makineri? 

- Cilat ishin forcat e reja që zbuloi njeriu? 

Pra, pasi mësuesi/ja nxit nxënësit, krijon një atmosferë për zhvillimin e mësimit të ri dhe i udhëzon ata të 

lexojnë mësimin e ditës. 


Mësuesi/ja formon grupe dyshe me nxënësit, kjo metodë lejon që ata të punojnë pa ndihmën e 

mësuesit/es, por kjo veprimtari duhet të kalojë në pesë etapa: 

o Etapa I. Puno – të dy lexojnë mësimin. 

o Etapa II. Kupto – të dy nxënësit të kuptojnë mësimin. 

o Etapa III. Mëso tjetrin – një nxënës merr rolin e mësuesit/es. 

Në këtë fazë, mësuesi/ja mund të ndërhyjë duke ndihmuar nxënësin nëpërmjet veprimit shkak – pasojë ose 

ngjarje – rrjedhojë. 

Nxënësi-mësues: Sot do të flasim për Revolucionin Industrial. 

Kolonitë 

Angli 

lesh 

pambuk 

endje 

tjerrje 

cohë 

kërkohej 

në Evropë 

e lirë 

shumë e mirë 

{ 

Rritja e prodhimit - rritja e fitimit 

1. Shpikja e çikrikut (me dyfishin) 2. Makina Xhenni (pasoja)(me tetëfishin) 

{ 

104 

u shfrytëzua forca e ujit 

dhe e avullit 

Hapi II. Forca: forca e ujit dhe e avullit. 

Ndërtuan fabrika nga forca e ujit, por pati një problem, sepse u ndërtuan pranë lumenjve. Xhejms Vati 

ndërtoi makinën me avull, pati dy përdorime: një anije dhe një tren. 

Hapat III – IV. 

- Pse u quajt revolucion? (Sepse shpikjet sollën ndryshimin e jetesës së njeriut.) 

- Pse u quajt industrial? (Sepse ndodhi në industri, ai zëvendësoi punën e dorës me forcën e ujit dhe të 

avullit). 

o Etapa IV. Tjetri që dëgjon mësuesin/en jep sugjerimin, i cili mund të kryhet duke bërë pyetje, që të 

ndihmojnë në zbërthimin e mësimit. 

o Etapa V. Nxënësit shkëmbejnë informacione me njëri-tjetrin. 

Nxënësi tjetër mund të plotësojë nëse shoku i tij ka harruar ndonjë gjë pa thënë. 


Nxënësit thonë një ide ose një fjalë të rëndësishme për mësimin; mbasi e thonë, lënë një laps në tryezën e 

mësuesit/es.Pasi është mbledhur një numër i konsiderueshëm lapsash, kërkohet nga klasa të thotë se cila qe 

fjala ose ideja e nxënësit që la këtë laps. Sigurisht, që kjo do të kryhet pa zhurmë, por do të ndihmojë nxënësit 

në përvetësimin e ideve kryesore të mësimit. 

? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 2, 4, në faqen 20, te Fletorja e punës.

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Një shoqëri e re, një zhvillim i pandalshëm 



• Të përcaktojë përbërjen e shoqërisë së re. 

• Të përshkruajë jetën e tri shtresave. 

• Të argumentojë nevojën e lindjes së sindikatave. 

• Të argumentojë faktet që shprehin zhvillimin e pandërprerë të shoqërisë pas Revolucionit 

Industrial. 

Mjetet: teksti, figura nga interneti. 

Koncepte kryesore: shoqëri e re, borgjezi, proletar, pronë, kapital, vlerë monetare, pagë punëtore 

me mëditje, shtresë e pasur, shtresë e varfër, kushte të rënda, punë, banim, sindikatë, zhvillim i pandërprerë, 

rrjet hekurudhor, lundrim, energji elektrike. 


Evokimi 

Reportazh 


Reflektimi 

Pema e mendjes 


Evokimi: Reportazh. 

Kjo orë mësimi mund të realizohet shumë mirë nga mësuesi/ja në formën e një “Reportazhi”. Nxënësit 

ndahen në grupe, supozohet sikur ata do të shkojnë në Angli për të kryer një reportazh. 


Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe, të cilat në mënyrë imagjinare do të zhvillojnë një udhëtim në Angli 

për të pasqyruar në gazetën e klasës copëza të organizimit shoqëror dhe karakteristika të tjera. 

Grupi I. 

Ka për detyrë të përcaktojë organizimin shoqëror (tri shtresat shoqërore), si dhe nga cila popullsi përbëhen 

këto shtresa. 

Grupi II. 

Ka për detyrë të përshkruajë mënyrën e jetesës së borgjezisë. 

Grupi III. 

Të përshkruajë mënyrën e jetesës së shtresës punëtore (krijimi i tredunioneve). 

Grupi IV. 

Të analizojë faktorët e zhvillimit të pandërprerë të shoqërisë pas Revolucionit Industrial. 

Raportimi imagjinar do të mundësojë që nxënësit të krijojnë pamjen e asaj kohe. 

Reflektimi: Pema e mendjes. 

105

{ 


Grupi shoqëror 

fabrika tregtarë banakierë 

1 Borgjezia 

zotëronte prona + kapital 

pronarë të 

mëdhenj 

1. Pjesa më e pasur 

2. Ndërtuan shtëpi të bukura 

3. Jetonin dhe visheshin mirë 

{ 

Mënyra e jetesës 

së borgjezisë 

forca ekonomike 

{shoqëri e ekonomi kapitaliste 


Mjekë Inxhinierë Artistë 

2 

Klasa e profesioneve 

të lira 

Mënyra e jetesës 

Emigrantë 


Zejtarë të 

shkatërruar 

Fshatarët e larguar 

nga fshati 

1. Punonin në kushte të vështira, me orar të 

zgjatur, paga të ulëta, pa sigurime nga 

aksidentet ose sëmundjet. 

2. Gratë dhe fëmijët shfrytëzoheshin në miniera 

3 

Proletariati 

3. Lagjet e tyre ishin të pista dhe pa kanalizime 

Pronë e 

vetme 

Rroga 

ishin krahu 

i punës 

Mëditja 

4. Shtëpitë ku jetonin ishin me lagështirë, 

pra burim sëmundjesh 

{ 

{ 

Shtresa punëtore (ekonomia) 

Krijimi i tredunioneve – sindikatave 

Zhvillimi i industrisë - tregtia - komunikacioni - arti 

{ 

Zhvillimi i rrjetit hekurudhor 

Zhvilloi tregtinë 

Transporti njerëzor 

Hodhi bazat e industrisë 

Përurimi i ideve 

? 


106


Teste Historia 7 

Testi I 

1. Plotëso hapësirat boshe: shekujt XV-XVI, njeriu, kultura e lashtë, natyra, periudha, humaniste, 

ndryshim, Rilindja, kisha kristiane. 

Përpara shekullit XIV __________________________ kishte autoritet mbi çdo gjë: mbi shkencën, artin 

dhe jetën e njeriut. Në shekullin XIV shoqëria evropiane pësoi një _____________________, i cili u bë më 

i thellë në _______________. Shkencëtarët dhe mendimtarët e shekullit XIV u quajtën ________________ 

dhe e gjithë kjo periudhë u quajt __________________________. Në themel të kësaj lëvizjeje ishte vendosur 

__________, ______________ dhe ______________ greke e romake. 

2. Shiko tablotë A, B, C dhe shëno përgjigjen e saktë: 

Në tablonë e mësipërme, gjej cilës i mungon perspektiva? _________________ 

Në cilën prej tyre gjendet perspektiva? ________________ 

Në cilën tablo sheh vetëm dy dimensione (gjatësi, gjerësi)? _________ 

Cila tablo ka tri dimensione (gjatësi, gjerësi e thellësi)? _________ 

Përpiqu të gjesh elementet përbërëse në arkitekturën e kishës së paraqitur në tablonë “B” ___________, 

____________, ___________, ____________ dhe ___________. 


Reformacioni 

U shkaktua nga _______________________ 

Lindi në shekullin _____________________ 

U fillua nga ________________________ 

Ai kërkoi Ai shpalli 

_______ _______ 

Në vitin______ 

4. Shëno me “V” (e vërtetë) ato fjali që përputhen me idetë e Kalvinit: 

___ Fatin njeriu e përcakton vetë. 

___ Fati i njeriut është përcaktuar nga Zoti. 

___ Nëse ke pasuri mund të mos punosh. 

___ Puna, ajo është e shenjtë si dhe familja. 

___ Shpenzo paratë që ke për të plotësuar dëshirat e tua. 

___ Unë kursej për të bërë një jetë luksi. 

___ Gjithmonë kurse. 

___ Kursimet përdori për të zgjeruar aktivitetin tënd. 

107


5. Shëno me “Po” e “Jo”: 

A 

Kundërreforma është vepër e: 

___ Protestante 

___ Turqve osmanë 

___ Kishës Katolike 

B 

Djegia e librave dhe dënimi i heretikëve është: 

___ Tolerancë 

___ Intolerancë 

___ Indiferencë 


Viti Emrat e lundërtarëve Vendet që zbuluan 

1485 

Kristofor Kolombi 

Bregun Perëndimor të Afrikës 

1519-1522 Lundroi rreth botës 

7. Qëndrimi dhe politika e Filipit II të Spanjës. Shëno me “V” përgjigjen e saktë dhe me “G” përgjigjen 

e gabuar: 

Ishte tolerant ___ 

Sundonte në mënyrë absolute ___ 

Ishte kundërshtar i Papës ___ 

Përkrahte protestantizmin ___ 

Filipit II i Spanjës Kërkonte vendosjen e katolicizmit kudo ___ 

Protestantët i shpalli heretikë ___ 

Vendosi Gjyqin e Inkuizicionit ___ 

I kushtoi vëmendje zhvillimit të ekonomisë ___ 

Ishte katolik fanatik ___ 

{Forcoi ushtrinë dhe flotën ___ 

8. Plotëso: 

Shkaqet e luftërave fetare 

Luftërat fetare 

sollën si pasojë 

__________________________________________ 

__________________________________________ 

__________________________________________ 

1.____________________ 

2.____________________ 

3.____________________ 

1.____________________ 

1.____________________ 

9. Plotëso alternativat e sakta: 

108 

• ________________ krijoi shtetin e pavarur rus. 

• Shteti i pavarur rus u krijua më ______________. 

• Ivani III ëndërronte krijimin e një perandorie dhe mori emrin ________________. 

• ________________ zgjeroi dhe forcoi shtetin rus. 

• Ivani V mposhti ___________ dhe drejtoi vendin me ________________. Ai thirrej ______________.


10. Lidh me shigjetë: Politika e Luigjit XIV. 

Vendosi në Francë ~ 

Nënshkroi ~ 

Sundoi ~ 

Bënte një jetë ~ 

Nuk e mblodhi ~ 

U quajt ~ 

Ai thoshte ~ 

Anuloi ~ 

Njohu zyrtarisht ~ 

Shiste ~ 

Forcoi ~ 

Krijoi ~ 

Ndërtoi ~ 

~ Edikti i Nantës 

~ 54 vjet 

~ Katolicizmin 

~ “Mbreti Diell” 

~ “Shteti jam unë” 

~ Monarki absolute 

~ Fisnikët e pabindur 

~ Përfaqësinë e përgjithshme 

~ Koloni në Indi e Amerikë 

~ Pallatin e famshëm të Versajës 

~ Ushtrinë e flotën 

~ Tituj 

~ Luksoze 


Politika e ndjekur nga Pjetri I ishte: 

Politika e izolimit 

Politikë e hapur 

Politikë konservatore 

Politikë liberale 

Krijimi i një shteti të fortë sipas modelit lindor 

Krijimi i një shteti modern sipas modelit perëndimor 

Për evropianizimin e Rusisë 

12. Në dialogun e mëposhtëm plotëso korrigjimet që Ani i bën fjalëve të vëllait të saj Gerionit: 

Gerioni: - Më duket se Bahu, Galilei dhe Njutoni kanë qenë shkrimtarë të mëdhenj. 

Ani: - Jo, Gerion. Bahu ka qenë ____________, ndërsa Galilei e Njutoni kanë qenë _______________. 

Gerioni: - Ashtu?! Mirë pra, mos do të thuash se Servantesi dhe Shekspiri nuk kanë qenë shkrimtarë 

francezë që hodhën bazat e komedisë moderne? 

Ani: - Prapë bën gabim. Është e vërtetë që ata ishin shkrimtarë, por Servantesi nuk ishte francez. Ai ishte 

___________, ndërsa Shekspiri ishte ___________. Bazat e komedisë moderne i hodhi ______________. 

Gerioni: - Po Rubensi dhe Rembranti a ishin arkitektë të zotë? 

Ani: - Jo, ata ishin ______________ të famshëm. 

13. Arsyeto: Të japësh lëmoshë është mirë. Ku qëndron veprimi i keq i indulgjencave? Pse ata nuk 

konsideroheshin lëmoshë? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Pse thuhej se në perandorinë e Karlit V dielli nuk perëndonte kurrë? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 2 2 3 3 3 4 2 2 3 4 4 4 

109


Testi II 


Nr. Kërkesa Punishtja e zejtarit Fabrika 

1 Me çfarë punonte? 

2 Me se viheshin në lëvizje (energjia që 

përdorej)? 

3 Sasia e prodhimit 

4 Filloi të zhvillohej 

5 Lindi 

6 Ndryshimet lindën më parë në 


Borgjezia ~ 

Shtresa punëtore ~ 

~ Përbënte pjesën më të madhe të popullsisë 

~ Përbënte pjesën më të pasur të popullsisë 

~ Jetonin në shtëpi të bukura, mes ligjërimit 

~ Punonin në kushte të vështira 

~ Krijuan organizatat e tyre për të mbrojtur interesat 

~ Përbënte pjesën më të vogël të popullsisë 

~ Ishin të interesuar për zhvillimin e arsimit 

~ Mungonin ligjet për mbrojtjen e tyre 


Iluminizmi ishte 

~ Lëvizje fetare e shekullit XV 

~ Veprimtari shkencore e shekullit XIV 

~ Lëvizje teknologjike e shekullit XVI 

~ Lëvizje kulturore e shekullit XVIII 


Përfaqësuesit e 13 kolonive u mblodhën në __________________, më __________. U hartua një dokument 

që u quajt _________________ _____________. Në këtë dokument amerikanët shpallën _______________ 

_________ dhe krijuan _________________. Festa kombëtare e SHBA-së është _____________________ 

________. 

5. Shëno me”V” alternativën e saktë: 

Deficiti i shtetit shkaktohet se: 

____ Hyrjet ishin më të mëdha se shpenzimet? 

____ Hyrjet ishin më të vogla se shpenzimet? 

____ Hyrjet ishin të barabarta me shpenzimet? 

110

6. Trego se kë përfaqësojnë numrat e paraqitur në dy skicat e mëposhtme: 


1, 6 __________________________ 

2, 5 __________________________ 

3 __________________________ 

4, 7 __________________________ 

8 __________________________ 

9 __________________________ 

7. Shëno me “X” kutinë në përkatëse ngjarjet që ndodhën para dhe prapa ekzekutimit të Robespierit: 

Nr. Ngjarjet Para Mbrapa 

1 Ushtritë evropiane hynë në territorin e Francës 

2 Shpërtheu lëvizja kundërrevolucionare 

3 U krijua Komiteti i Shpëtimit publik 

4 U vendos terroi Jakobin 

5 U krijua ushtria popullore revolucionare 

6 U arrit fitorja mbi armiqtë e brendshëm e të jashtëm 

7 U vendos Direktorati 

8 U vendos terrori i bardhë 

8. Shëno alternativën e saktë: 

Ushtria franceze u prit në fillim 

si shpëtimtare, sepse: 

~ Ishte e fortë 

~ Luftonte kishën 

~ Përkrahte protestantët 

~ Godiste privilegjet e feudalëve 

~ Përkrahte të varfrit 

9. Përgjigju kërkesave të mëposhtme: 

Organi që zëvendësoi diktaturën jakobike u quajt ______________________. 

Gjenerali i ri që u emërua në ushtrinë franceze që vepronte në Italinë Veriore quhej _________________ 

_______. 

Masat që mori gjenerali i ri ishin: __________________________________________________________ 

______________________________________________________________________ 

Ushtria austriake dhe italiane u thyen në vitin ___________. 

Me qëllim që të goditej Anglia u organizua fushata në _________________ dhe Napoleoni u shpall _____ 

_____________. 

Në vitin 1804 Napoleoni e shpalli veten _________________________ 

111


10. Vendos datat dhe rendit ngjarjet sipas kronologjisë (radhës): 

Nr. Ngjarjet Data Renditja 

1 Fushat në Rusi 

2 Fushat në Spanjë 

3 Fushat në Egjipt 

4 Fushat në Itali 

5 Fushat në Austri 

6 Fushat në Gjermani 

7 Beteja në Vaterlo 

8 Beteja në Laipsik 

11. Plotëso skemën: Përbërja e popullsisë në Amerikën Latine: 

Metisët 

Pjesa më e madhe gjendet 

↓ 

______________________ 

E _____________________ 

K _____________________ 

I _____________________ 

Z _____________________ 

M _____________________ 

M _____________________ 

Mulatët 

Pjesa më e madhe gjendet 

↓ 

______________________ 

12. Arsyeto: A kishte demagogji në parullat që përdori Napoleoni gjatë fushatave në Evropë? Cilat 

janë ato? Argumento mendimin tënd. 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________ 

13. Arsyeto: Si mendoni ju, si marrin pjesë qytetarët në drejtimin e shtetit? ____________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Nga viti 1781-1794 zbulo tri format e qeverisjes në Francë. Trego ndryshimin mes tyre. 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

____________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 6 2 2 2 2 2 3 2 3 4 4 4 

112


Testi III 

1. Vendos lidhjet e sakta dhe plotëso skemën: 

Lëvizja për liri e pavarësi në 

Amerikën Latine u frymëzua nga: 

Ajo u udhëhoq nga 

↓ 

_______________ 

Në të morën pjesë 

↓ 

________________ 

________________ 

~ Iluminizmi 

~ Protestantizmi 

~ Luteranizmi 

~ Revolucioni francez 

~ Kalvinizmi 

~ Idetë e botës antike 

~ Lufta e popullit amerikan për pavarësi 

~ Luftërat bonapartiste 


Nr. Vendet e çliruara Heroi që drejtoi luftën Shtetet që morën pjesë 

1. Venezuela 

2. Peruja 

3. Argjentina 

4. Kili 

3. Plotëso skemën e mëposhtme dhe fjalitë në “a” dhe “b”: 

__________________ 

__________________ 

Pushtimet e Bonapartit 

sollën këto ndryshime: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

a. Të rimëkëmbet Evropa do të thotë _____________________________. 

Pra, ajo të r________________________. 

b. Periudha e viteve 1815-1830 quhet Epoka e _______________________. 

4. Plotëso tabelën krahasuese: 

Nr. Kërkesat Rilindja Iluminizmi Romantizmi 

1. Koha e lindjes 

2. Vendi i lindjes 

3. Temat e preferuara 

4. Fusha ku u zhvilluan 

5. Figurat e shquara 

113


5. Plotëso tabelën: Rezultatet e revolucioneve të vitit 1830 në Evropë . 

Nr. Vendet ku shpërtheu revolucioni Kërkesat Rezultatet 

1. Francë 

2. Belgjikë 

3. Poloni 

4. Austri 

6. Itali 

6. Plotëso tabelën krahasuese të revolucioneve të viteve 1830 e 1848 në Francë. 

Kërkesat Revolucioni i vitit 1830 Revolucioni i vitit 1848 

Përmbysën 

Vendosën 

7. Plotëso tabelën: Evropa sipas Kongresit të Vjenës: 

Shtetet që mbetën të 

copëtuara 

Perandoritë brenda të cilave 

kishte popuj të shtypur e të 

nënshtruar 

Kërkesa që shtroi 

problemi kombëtar 

1. 1. 1. 

2. 2. 2. 

3. 

Si quhet epoka? 


Kancelari i Prusisë 

____________________ 

Ishte kancelar në vitet 

____________________ 

Rridhte nga shtresa e 

____________________ 

____________________ 

Nr. i shteteve përbërëse___ 

Gjermania përpara 

bashkimit 

Shtetet gjermane 

më të fuqishme 

A _________________ 

P ________________ 

Zotëronte: 

1.________________________ 

2.________________________ 

3.________________________ 

4.________________________ 

5.________________________ 

9. Shkruaj tri masat që mori Bismarku për forcimin e shtetit dhe të pozitës së tij: 

a. Rriti __________________________________________________________ 

b. Pajisi _________________________________________________________ 

c. Forcoi ________________________________________________________ 

114



Romantikët kërkonin: 

Njeriu 

______________ 

Kombi 

______________ 

Nuk pranonin 

__________________ 

Nderonin 

__________________ 

11. Bashko kuadratet me shigjeta në mënyrë që të mund të krijoni fjali të sakta: 

1867 

Ishte mbret i Hungarisë 

Vazhdoi përpjekjet për krijimin e shtetit 

të pavarur 

Bashkësunduese 

Austro-Hungaria 

U bëri lëshim hungarezëve 

Perandori 

Hungaria 

Kishte kushtetutën, parlamentin, 

flamurin e gjuhën e vet zyrtare 

12. Lidh me shigjetë fjalitë e skemës: Dy botë të ndryshme në ekonomi. 

Vendet veriore ~ 

Vendet jugore ~ 

~ Zhvillimi i industrisë e tregtisë 

~ Ekzistenca e plantacioneve 

~ Zhvillimi i skllavërisë zezake 

~ Zhvillimi kryesisht i bujqësisë 

~ Të lidhur me Anglinë 

~ Skllavëria ishte e ndaluar 

~ Ekzistonte krahu i lirë i punës 

~ Kultivohej kryesisht pambuku 

13. Arsyeto: Shumë historianë e kanë quajtur Lidhjen e Shenjtë si “Xhandari i Evropës”. A është i 

drejtë ky përcaktim? 

____________________________________________________________________________________ 

_____________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Cila ishte pozita e skllevërve zezakë në Luftën Civile? 

____________________________________________________________________________________ 

_____________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 6 2 4 4 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 

115


Testi IV 

1. Plotëso tabelën duke treguar se çfarë tregojnë shekujt e vitet për Perandorinë Osmane: 

Shekujt/vitet 

XIV 

XVI 

XVII 

1683 

XVIII 

XIX 

Ngjarjet 

2. Nënvizo alternativat e sakta: 

1. Tregu i Perandorisë Osmane ishte: 

a) I ngushtë 

b) I paralizuar 

c) Fitimprurës 

d) Pa aftësi blerëse 

2. Franca siguroi në Perandorinë Osmane ~ 

a) Tregun 

b) Ushtrinë 

c) Ndërtimet 

d) Bregdetin 

3. Gjermania forcoi influencën në Turqi në vitin: 

a) 1860 

b) 1865 

c) 1870 

d) 1875 

3. Plotëso tabelën: Reformat e Tanzimatit: 

Në arsim Në ushtri Në gjykata Në ekonomi 

1._______________ 1._______________ 

_________________ _________________ 

1._______________ 

_________________ 

1._______________ 

_________________ 

2._______________ 

_________________ 

2._______________ 

_________________ 


116 

a. Popujt e pushtuar të Perandorisë Osmane: 

- Kundërshtuan revolucionin 

- Qëndruan indiferentë 

- Përkrahën revolucionin 

~ Argumento alternativën e zgjedhur.____________________________________________________ 

__________________________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________________________

5. Bëj lidhjet e sakta me shigjetë: Formimi dhe forcimi i shtetit modern grek. 


1814 ~ 

1821 ~ 

1822 ~ 

Ndihmuan revolucionin grek ~ 

1829 ~ 

1830 ~ 

~ u shpall pavarësia e Greqisë 

~ deri në këtë vit vazhdoi lufta 

~ u njoh zyrtarisht pavarësia e Greqisë nga Turqia 

~ u formuan organizata greke “Shoqëria e miqve” 

~ filloi revolucioni në Peloponez 

~ Franca, Anglia, Rusia e Austria 

6. Plotëso vendet bosh: 

_____________________ vendoset si themelues i shtetit modern grek. Ai erdhi në postin e presidentit 

në vitin _______. Ai bëri katër reforma shumë të rëndësishme që ishin: 

a. ______________________________ 

b. ______________________________ 

c. ______________________________ 

d. ______________________________ 

7. Shëno tri tiparet që shprehin lindjen e shtetit të pavarur serb: 

a. ______________________________ 

b. ______________________________ 

c. ______________________________ 

8. Plotëso skemën: Bullgaria provincë e Perandorisë Osmane: 

Bullgaria në shek. XIV u pushtua nga: 

______________________________ 

Ajo administrohej sipas: 

___________________ 

Fusha bullgare furnizonte me: 

________________________ 

I gjithë territori ishte shpallur: 

___________________ 

Në qytetet ishte zhvilluar. 

____________________ 

Feja e bullgarëve ishte: 

___________________ 


Dy ishin probleme të Lëvizjes Kombëtare Bullgare: 

a. _______________________________________ dhe 

b. _______________________________________ 

117



Partitë politike në Rumani ishin: 

_________________________ 

_________________________ 

Ata përfaqësonin: 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

_________________________ 

11. Plotëso: 

Ndërtimi i 

__________________ 

__________________ 

Për forcimin e shtetit autonom 

shqiptar kërkohej: 

Bashkimi i 

__________________ 

__________________ 

Hartimi i 

__________________ 

__________________ 

Ndërtimi i 

__________________ 

__________________ 

Krijimi i 

__________________ 

__________________ 

12. Plotëso emrat e udhëheqësve të Malit të Zi, shëno reformat që bënë ata, si rezultat i të cilave 

lindi një shtet i rregullt malazez: 

Pjetri II Njegosh 

Mori këto masa: 

1. _____________ 

2. _____________ 

3. _____________ 

4. _____________ 

Danilo II 

Bëri këto reforma: 

1. _____________ 

2. _____________ 

3. _____________ 

4. _____________ 

13. Arsyeto: Qëndrimi kontradiktor (përparimtar e reaksionar) i Turqve të Rinj. Argumento mendimin 

tënd. 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Krahaso Rumaninë me Greqinë dhe Bullgarinë. Çfarë elementi të përbashkët kanë ato 

në krijimin e shteteve të tyre të pavarura? ___________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 6 2 4 4 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 

118


Testi V 


I ndryshuan faqen botës pas vitit 1859 

a. Motori me avull 

b. Motori me djegie 

2. Plotëso tabelat A dhe B: 

c. Dinamoja (motori elektrik) 

d. Avullorja 

e hekurudha 

A 

Nr. Viti Zbulimi 

1. 1876 

2. Llamba elektrike 

3. 1895 

4. 1898 

B 

Nr. Zbuluesi Zblulimi 

1. Vëllezërit Rait 

2. Vaksina kundër 

tërbimit 

3. 1895 

3. Shkruaj në vendet bosh shkaqet e rritjes së popullsisë: 

Shkaqet e rritjes së popullsisë 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

4. Shëno arritjet e lëvizjes popullore: 

a. Për orët e punës: _____________________ 

b. Për pensionet e shërbimet: ______________ 

5. Lidh me shigjetë përgjigjet e sakta: 

Vendet ku filloi rendi kushtetues ~ 

Vendet ku forcat e vjetra ishin ende të fuqishme ~ 


c. Për arsimin: ____________________________ 

d. Për mjekimin dhe kualifikimin: ______________ 

~ Ekzistonin privilegjet e sundimtarëve 

~ Demokracia kishte bërë hapa të vegjël 

~ Fitoi demokracia 

~ Parlamentet kontrollonin qeverinë 

~ U rrit pjesëmarrja e qytetarëve në drejtimin e vendit 

~ Nuk respektohej kushtetuta 

~ Austro-Hungaria, Rusia, Turqia 

~ U fuqizuan parlamentet 

~ Ndihej forca e absolutizmit 

~ Parlamentet ishin të dobëta 

~ Vendi drejtohej me kushtetutë, e cila respektohej 

~ SHBA, Angli, Francë 

Janë: 

_______________ 

_______________ 

Sigurojnë: 

_______________ 

_______________ 

Trustet: 

Zotërojnë: 

_______________ 

_______________ 

Caktojnë: 

_______________ 

_______________ 

Shmangin: 

_______________ 

_______________ 

119


7. Plotëso hapësirat bosh dhe skemën: 

Në shekullin XIX, Anglia ishte vendi më ___________________________. Tri ishin shkaqet kryesore: 

Anglia zotëronte ___________________, kishte _________________________ dhe ishte _____________ 

___________ 

Gjatë Epokës Viktoriane u zhvilluan: 

_____________ _____________ _____________ 

8. Plotëso tabelën duke vendosur +: 

Nr. Kërkesa Partia 

Konservatore 

1. Më parë quhej “vigë” 

2. Më parë quheshin “torë” 

3. Drejtoheshin nga: 

4. Mbronin interesat e borgjezisë tregtare 

dhe industriale 

5. Mbronin interesat e pronarëve të 

mëdhenj të tokave 

6. Realizonte reforma demokratike 

7. Mbështeste interesat koloniale 

8. Reformat e tyre sollën përmirësimin e 

vazhdueshëm të jetës 

9. Ndoqën politikën e izolimit “të 

shkëlqyer” 

9. Plotëso tabelën: Zhvillimet politike në France. 

Partia Liberale 

Në 1906 u 

formua 

Nr. Pyetje Perandoria I Perandoria II 

1. Kur u shpall? 

2. Kush ishte perandor? 

3. Kush u përmbys për të ardhur ata 

në pushtet? 

4. Kur u përmbysën? 

5. Më çfarë regjimi u zëvendësuan? 

120 

10. Shkruani reformat që ndërmori Bismarku: 

a. Në ekonomi: 

• Ai krijoi ______________________________ 

• Ai vendosi ___________________________ 

• Ai mori monedhën _____________________ 

• Ai zhvilloi ____________________________ 

• Ai kufizoi ____________________________ 

• Prej tij Gjermania zuri __________________ 

b. Në ushtri: 

• Ai modernizoi ________________________ 

• Ai krijoi _____________________________

c. Në politikën e jashtme: 

• Ai krijoi _____________________________, që synonin ____________________ 

• Ai luajti _____________________________ 

• Ai thirri _____________________________ 

d. Në reformat shoqërore: 

• Ai nxori ____________________________ 

• Doli ligji ____________________________ 

• U vendosën _________________________ 


11. Ndërto skemën: 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

12. Rretho alternativat e sakta: 

Shkaqet e zhvillimit të 

ekonomisë së SHBA-së: 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

_______________ 

1. Rusia ishte: 

a. Vend industrial b. Vend agrar c. Vend agraro-industrial 

2. Fshatarësia ruse ishte: 

a. E lirë b. Gjysmë e lirë 

c. Bujkrobe d. Përbënte gjysmën e popullsisë 

3. Fshatarësia ruse përbënte: 

a. Më pak se gjysmën e popullsisë b. 9/10 e popullsisë 

13. Arsyeto: Punëtori lodhej më shumë kur ishte zot i veglës apo kur u bë shtojcë e saj? Argumento 

mendimin tënd. 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Analizo karikaturën duke treguar ku qëndron ironia e saj. 

____________________________________________________ 

______________________________________________________ 

______________________________________________________ 

______________________________________________________ 

Udhëzim: Ç’përfaqësonte anija, figura impozante e Bismarkut 

dhe figura e zvogëluar e Vilhelmit II 

121


Testi VI 

1. Vendos në vendet bosh fjalët dhe datat që mungojnë: kasta, guvernator, raxha, sipaj, perla, 1613 

dhe 1885. 

• Kurora Britanike e drejtonte vendin me anë të një nëpunësi të emëruar __________________. 

• U krijua qendra e parë tregtare angleze __________________. 

• U zhvillua në Bombei Konferenca Pan-Indiane _________________. 

• Shoqëria indiane ishte e ndarë në shtresa të mbyllura _________________. 

• Princër indianë që drejtonin provincat ___________________. 

• Thirrej nga anglezët për pasuritë që kishte _______________. 

• Indianë që morën pjesë në formimin e ushtrisë të krijuar nga anglezët ___________________. 


Shtresa përparimtare indiane ~ 

3. Rretho alternativat e sakta: 

• Kryengritjet e Boksierëve u drejtua kundër: 

• Kryengritjet e Boksierëve shpërtheu më: 

a. 1890 

b. 1900 

c. 1901 

d. 1902 

~ mohonte kulturën perëndimore 

~ donte të hiqej dorë nga tradita 

~ kërkonte krijimin e shtetit të pavarur indian 

~ vlerësonte kulturën perëndimore 

~ donte të rrëzonte çdo gjë që sollën kolonizatorët 

~ ishte revolucionare 

a. sundimit të perandorit 

b. të huajve 

c. perandorit dhe të huajve 

•• Ajo u shtyp në vitin: 

a. 1890 

b. 1900 

c. 1901 

d. 1902 


Japonezët u detyruan të “hapnin dyert”. Kjo ndodhi në vitin __________. Qeverinë japoneze e detyroi 

__________________. Më pas edhe shtete të tjera nënshkruan me qeverinë japoneze _________________ 

________________ 

___________________________. 


Japonia para reformave 

Ishte vend i prapambetur 

Popullsia ishte analfabete 

Fshatarët ishin të lidhur me pronën 

feudale 

Japonia ishte vend bujqësor 

Si u bë Japonia pas reformave? 

U bë 

U vendos 

Fshatarët fituan 

U ndërtuan __________________ 

U zhvillua ___________________ 

U përhap ___________________ 

122



Nr1 Shtetet koloniale Territoret ku formuan koloni 

1. Holanda 

2. Rusia 

3. Franca 

4. Anglia 

5. Japonia 

7. Plotëso tabelën tributë afrikane duke vendosur +: 

Nr1 Kërkesa Po Jo 

1. Shkëmbenin prodhimet me monedha 

2. Çdo familje kishte pronën e vet 

3. Nuk i njihnin monedhat 

4. Kishin krijuar qytetet e tyre 

5. Prona ishte pasur e tribusë 

8. Plotëso tabelën evropianët në Afrikë duke vendosur +: 

Nr. Kërkesa Shekujt XV-XVIII Shekulli XIX 

1. Evropianët filluan të zbulonin Afrikën 

2. Ata u vendosën në zonat bregdetare 

3. Shkencëtarë, zbulues e misionarë filluan të zbulojnë 

brendinë e Afrikës 

4. Evropianët filluan pushtimet ushtarake të territoreve 

afrikane 

9. Plotëso skemat A, B, C: Arritjet në qytetërimin perëndimor. 

A. Jeta politike mori pamje të re 

U hartuan ________________________ 

U fuqizuan _______________________ 

U kufizua ________________________ 

B. Njerëzit ndiheshin më të lirë 

Flisnin hapur për __________________ 

Filloi lëvizja _______________________ 

Dhe lëvizja feministe në: ____________ 

C. Jeta bëhej më e hapur 

Filloi hapja e ______________________ 

Ai qortonte ________________________ 

Ato u detyruan të bënin ______________ 

123


10. Trego tri elementet themelore të ekonomisë kapitaliste, duke plotësuar skemën: 

Ekonomia kapitaliste mbështetej në: 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 

_____________ 


Feja ~ 

Racizmi ~ 

Evolucioni ~ 

Fosilet ~ 

~ Zhvillimi i ngadalshëm nga niveli më i ulët te më i larti. 

~ Natyra dhe njeriu janë krijuar jo nëpërmjet evolucionit. 

~ Gjurmë të ngurtësuara të gjallesave që kanë jetuar miliona vjet më parë. 

~ Popujt e racat nuk janë të barabartë. Ata ndahen në të aftë e të paaftë. 


Nr. Interesat që ndeshen mes shteteve Shtetet të cilat u 

ndeshen interesat 

1. Forcimi i ndikimit në Ballkan 

2. Pasojat që kishte sjellë lufta Franko – Prusiane 

3. Vendosja për liri e pavarësi 

4. Luftërat për liri dhe pavarësi 

13. Arsyeto: Ç’ndryshim kishte nacionalizimi i shek. XIX me atë të shek. XX? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________ 

14. Arsyeto: Çfarë sjell një shtyp i lirë? A duhet të jetë ai i tillë? ______________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

____________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 3 3 3 2 3 2 2 2 6 2 2 2 4 4 

124


Historia 

8 

125


126


127


128


129


130


131


132


133


? 

? 

? 

? 

KREU I 

BOTA NË FILLIM TË SHEKULLIT XX. LUFTA I BOTËRORE 

Mësimi 1 

Tema: Fuqitë botërore në një baraspeshë të vështirë 


• Të përcaktojë dhe të tregojë kuptimin e shteteve të reja dhe shteteve të vjetra. 

• Të zbërthejë termin baraspeshë e vështirë. 

• Të analizojë veçoritë e Revolucionit II Industrial. 

• Të argumentojë krijimin e blloqeve ushtarake. 

Mjetet: tekst, hartë. 

Koncepte kryesore: shtete të reja, Perandoria Gjermane, mbretëria italiane, Revolucioni i Dytë 

Industrial, baraspeshë, një vend me diell, aleancë ushtarake, Antanta, Aleanca Trepalëshe ose Blloku Qendror. 


Evokimi 

Shpjegim 


Reflektimi 

Kontrolli i njohurive 



Hapi I. Nisur nga fakti që është ora e parë e mësimit, mësuesi/ja bën një përshkrim të përmbledhur të tërë 

lëndës. Informohen nxënësit se periudha që do të studiojnë përfshin fundin e shekullit XIX dhe deri në ditët 

tona. 

Hapi II. Mësuesi/ja përcakton gjashtë etapat kryesore: 

1. Evropa në prag të Luftës I Botërore. 

2. Evropa dhe Lufta I Botërore. 

3. Rrjedhojat e Luftës I Botërore dhe situata e re në Evropë. 

4. Lufta II Botërore. 

5. Krijimi i dy blloqeve politike-ushtarake. 

6. Rrëzimi i komunizmit dhe triumfi i demokracisë. 

Pasi mësuesi/ja bën shpjegimin e lëndës, udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës. 


Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe me nga tre nxënës secili. Çdo grupi i jepen udhëzimet përkatëse. 

Grupi I. Ka për detyrë të ilustrojë në hartë se cilat ishin shtetet kryesore në Evropë para vitit 1870-të dhe 

me sa shtete u shtua harta pas këtij viti. (Të bëhet rikonfigurimi i hartës së Evropës). 

Grupi II. Cilat qenë veçoritë e Revolucionit II Industrial dhe cilat shtete përfshiu ai? 

Grupi III. Tregon pse filloi rivaliteti midis shteteve të reja dhe atyre të vjetra, si dhe jep argumente të 

rivalitetit mes këtyre shteteve. 

Pasi mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe, nxënësit përgatitin pyetjet pasi kanë lexuar mësimin. 

Grupi i parë. Ky grup duhet ta paraqesë detyrën me dy harta krahasuese, ashtu siç është shpjeguar 

në libër. 

Grupi i dytë. Mësuesi/ja mund të realizojë këtë skemë, pasi nxënësit të kenë mbaruar. 

134


Shpikjet 

e reja 

çuan 

Shtete të vjetra 

Revolucioni 

Industrial 

Shtetet e reja 

zhvillimi i 

ekonomisë: 

bujqësisë 

tregtisë 

industrisë 

ndërlidhja 

komunikacioni 

{ 

{ 

zhvillimi i kushteve 

të jetesës 

1. zhvillimi i flotës detare 

2. modernizimi i forcave ushtarake 

Grupi i tretë. Shkruan në dërrasë të zezë dy aleancat dhe shtetet që morën pjesë në to. 


Falë skemave të sakta dhe të thjeshta të ndërtuara në libër, mësuesi/ja udhëzon nxënësit tì plotësojnë ato 

duke i komentuar bashkë me mësuesen/in ose me përfaqësuesin e grupit. 

Në fund, nxënësit argumentojnë shprehjen gjermane: “Të kemi dhe ne një vend me diell”. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Epoka e bukur. Besimi te zhvillimi. Lëvizja qytetare e punëtore 



• Të tregojë ndryshimet që pësoi ekonomia dhe jeta pas vitit 1870-të. 

• Të nënvizojë rëndësinë e lëvizjes qytetare dhe të zbërthejë përmbajtjen e saj. 

• Të argumentojë periudhën pas 1870, si “epokë e bukur dhe plot shpresa për të ardhmen”. 

• Të analizojë organizimin e klasës punëtore në shkallë kombëtare dhe ndërkombëtare. 

Koncepte kryesore: lëvizje qytetare, lëvizje punëtore, sindikata, parti politike, Internacionalja I, 

1 Maji. 


Evokimi 



Reflektimi 

Diskutim 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë këto fjalë: 

zhvillim ekonomik lëvizje qytetare kushtetutë lëvizje punëtore sindikatë 

Pasi mësuesi/ja i shkruan në tabelë kërkon nga nxënësit të bëjnë lidhjen me mësimin e ditës. Për tù ardhur 

në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja nxit me pyetje: 

- Çfarë solli Revolucioni Industrial? (Zhvillimin ekonomik.) 

- Si u pasqyrua zhvillimi ekonomik? (Në përmirësimin e jetës.) 

135


- A mos ka të bëjë zhvillimi ekonomik me rritjen e shpresës për jetë më të mirë? 

- A mos kërkojnë qytetarët dhe punëtorët të drejta dhe liri, që nuk ishin pasqyruar në kushtetutë? 

- Si u organizuan punëtorët? 


Pra, mësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë, ndërkohë udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës. Pasi 

nxënësit lexojnë mësimin, mësuesi/ja i udhëzon ata ta ndajnë fletën në dy pjesë, njëlloj si tabela në dërrasë: 

Fjalë, Fjali 

Zhvillim 

ekonomik 

Lëvizje 

qytetare 

Lëvizje 

feministe 

Emiliana Paker 

Lëvizja 

punëtore 

Komenti 

1. modernizimi 

2. mekanizimi i bujqësisë 

3. ulja e papunësisë dhe varfërisë 

4. zbulimet e reja shkencore 

5. u shtuan rajonet qytetare industriale 

6. u rrit shpresa për një jetë më të mirë në të ardhmen 

{ 

1. Liria e fjalës 

2. Liria e shtypit 

3. Liria e votës 

4. Liria e mbledhjes 

5. Liria e protestës 

6. Liria e arsimimit (pavarësisht nga statusi i individit, 

ngjyra, vlera apo gjinia etj). 

1. barazi me burrat 

2. e drejta e votës 

3. arsimimi 

4. e drejta për të ndjekur profesione të ndryshme 

1. Krijoi në Angli “Bashkimin social e politik të grave”. 

2. Punoi shumë që gratë të fitonin të drejtën e votës. 

Zhvillimi i industrisë qytetare. 

Rritja e numrit të punëtorëve. 

Punëtorët donin më tepër të drejta. 

Shoqatat sipas profesionit: (sindikata) 

1. organizuan greva 

2. organizuan demonstrata 

Ishin kundër shtetit dhe pronarëve 

Qëllimet e demonstratave: 

a) rritja e rrogës 

b) përmirësimi i kushteve të punës dhe të banimit 

c) sigurimi i jetës, arsimimit, si dhe ulja e orarit të 

punës 

Mësuesi/ja te kolona I 

shkruan zhvillimi ekonomik, 

ndërkohë kërkon nga 

nxënësit të përcaktojnë 

këtë term, duke u nisur nga 

të dhënat e mësimit, të cilat 

pasi thuhen nga nxënësit 

pasqyrohen në kolonën II. 

Mësuesi/ja te kolona I 

shkruan lëvizja qytetare 

dhe drejton pyetjen. 

- Cilat qenë të 

drejtat që kërkonte lëvizja 

qytetare? (Të drejtat e 

mohuara nga kushtetuta) 

- Cila qe përmbajtja 

e lëvizjes feministe? 

- Pse rritej vazhdimisht 

numri i punëtorëve? 

- Ç`kërkonin punëtorët? 

- Çìshin sindikatat? 

- Çfarë krijoi bashkimi i 

partive të vendeve të 

ndryshme? 

Partitë politike 

Angli 

Gjermani 

Francë 

Internacionalja I dhe II 

1 Maji – Dita e Punëtorëve 

136


Pra, mësuesi/ja pasi shkruan në kolonën I lëvizja punëtore, u drejton nxënësve pyetje dhe pret prej tyre të 

plotësojnë kolonën II. Në këtë kolonë mësuesi/ja rendit hap pas hapi tiparet e saj që nga organizimet e para e 

deri në organizimin e partive politike të punëtorëve. Falë skemës, nxënësit do ta kenë më të lehtë të mbajnë 

mend faktet kryesore. 


Hapi I. Nxënësit plotësojnë ushtrimet 1-4 të tekstit. 

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të krahasojnë lëvizjen qytetare me atë feministe. 

- Pse lindi nevoja e një lëvizjeje dhe cilat qenë rrugët që ndoqi ajo për tù 

realizuar? 

- A pati si finalizim lëvizja feministe mbajtjen e të drejtave në kushtetutë? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Shkaku, preteksti dhe fillimi i Luftës së Parë Botërore (1914-1918) 


• Të tregojë zonat ku përplaseshin interesat e shteteve të ndryshme. 

• Të ndërtojë një hartë ku të pasqyrohen me ngjyra zonat e konfliktit. 

• Të argumentojë faktin pse shtetet zgjodhën rrugën e militarizimit. 

Mjete: 

hartë, figura të Franc Ferdinandit, libri “Ushtari i mirë Shvejk”. 

Koncepte kryesore: përplasje interesash, aleanca ushtarake, Blloku Qendror, Antanta, zona influence, 

“nëna” dhe “mbrojtësja e shteteve”, nacionalizëm i skajshëm, shovinizëm, patriotizëm. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Punë individuale 

Reflektimi 

Diskutim 



Mësuesi/ja në dërrasën e zezë shkruan Lufta e Madhe, ndërkohë pret sugjerime nga nxënësit. Pra, mësuesi/ 

ja plotëson me ide ose fakte të paraqitura nga nxënësit. 

u zhvillua në Evropë filloi në 1914 zgjati 4 vjet 

solli dëme të mëdha Lufta e Madhe u vranë shumë njerëz 

armatime shkatërrime Franc Ferdinand 

Mësuesi/ja mund të ndihmojë në plotësimin e fjalës duke dhënë ose sugjeruar fakte që kanë të bëjnë me 

mësimin. 

137


Realizimi i kuptimit: Punë individuale. 

Hapi I. Mësuesi/ja shpërndan te nxënësit hartat memece dhe i udhëzon ata të lexojnë pjesën e parë të 

mësimit. Pasi nxënësit mbarojnë së lexuari, mësuesi/ja i udhëzon të plotësojnë hap pas hapi hartën memece, 

duke i bashkëngjitur një ngjyrë një territori, ku interesat përplaseshin. Pasi nxënësit të plotësojnë hartën 

memece, ata ndërkohë krijojnë dhe idenë e blloqeve politiko-ushtarake. 

Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e dytë të mësimit, ku ata do të rendisin shkaqet e 

sakta, të cilat e çuan Evropën në prag lufte dhe më pas në zhvillimin e Luftës I Botërore. Mësuesi/ja shtron 

pyetjen: 

- Cilat ishin problemet që shqetësonin Evropën? 

1. Problemet territoriale brenda Evropës. 

2. Problemet territoriale jashtë Evropës (kolonitë). 

3. Problemet me karakter autonom. 

Hapi III. Mësuesi/ja shtron pyetjen e dytë: 

- Cilat qenë mënyrat që menduan shtetet evropiane për zgjidhjen e këtyre 

problemeve? 

1. probleme territoriale 

brenda Evropës (sfera influencë) 1. militarizimi modernizimi i flotës dhe ushtrisë 

2. probleme me karakter 

kombëtar në “Turqi” A-H 

3. probleme territoriale 

jashtë Evropës (kolonitë) 

{ 

nacionalizmi i skajshëm 

2. propaganda shovinizmi 

mbrojtja e pavarësisë dhe lirisë 

Hapi IV. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të tregojnë ngjarjen, e cila çoi në shpërthimin e Luftës I Botërore, 

si dhe të përcaktojnë datën e fillimit të saj. 


Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që duke u nisur nga dijet e marra në klasë të bëjnë dallime midis patriotizmit, 

nacionalizmit dhe nacionalizmit të skajshëm. 

Kjo do t’i ndihmojë ata të kuptojnë mobilizimin e popujve që bënë qeveritë e interesuara për zgjidhjen e 

problemeve të ndryshme të Evropës nëpërmjet luftës. Nxënësit vlerësojnë dhe analizojnë forcën e nacionalizmit, 

si dhe në çfarë mënyre (pozitive apo negative) u përdor ai. 

? 

Detyrë shtëpie. Kërkesa e dytë në faqen 7, te Fletorja e punës. 

138

? 

? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Zhvillimi i luftës dhe përfundimi i saj 



• Të zbërthejë përmbajtjen e Planit Shlifen (Plani i Luftës Rrufe) duke treguar etapat e planit dhe dështimin 

e tij. 

• Të përcaktojë frontet e luftës që ekzistonin në vitin 1915. 

• Të nënvizojë faktorët që çuan në dështimin e Planit të Luftës Rrufe. 

• Të analizojë karakterin e Traktatit të Fshehtë të Londrës. 

• Të tregojë se ç’lidhje kishte Traktati i Fshehtë i Londrës me vendin tonë. 

Mjetet: teksti, hartë, figura të marra nga interneti që paraqesin pamje të Luftës I Botërore. 

Koncepte kryesore: Plani Shlifen ose Plani i Luftës Rrufe, Fronti Perëndimor, Fronti Lindor, beteja e 

Marnës, llogore, shtet neutral, Traktati i Fshehtë i Londrës, bllokadë detare, vija e frontit, luftë pozicionale. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Parashikim me terma paraprakë 

Reflektimi 

Rrjeti i merimangës 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë Plani Shlife, më pas rendit disa figura të cilat kanë lidhje me 

mësimin. (Këto figura janë: Plani Shlifen, hartë e Evropës, hartë e betejës së Marnës, figura ku tregohen 

llogoret, hartë ku tregohet Italia; të cilat gjenden te libri i nxënësit.) 

Duke vendosur këto figura, mësuesi/ja i ngjit në dërrasën e zezë dhe nxit nxënësit me pyetje. P.sh.: 

- Çfarë lidhjesh mund të ketë Plani Shlifen me mësimin? 

- Çfarë domethënieje ka beteja e Marnës? 

- A kanë të bëjnë llogoret me mënyrën si luftonin në atë kohë? 

- Ç’rol mund të ketë pasur Italia në Luftën I Botërore? 

Pasi mësuesi/ja drejton këto pyetje i udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. 

Realizimi i kuptimit: Parashikim me terma paraprakë. 

Pasi nxënësit kanë lexuar mësimin, mësuesi/ja drejton pyetjen. 

- Ç’lidhje ka Plani Shlifen me mësimin e ditës? 

Hapi I. 

Plani Shlifen 

Plani i Luftës Rrufe dy faza 

Fronti Perëndimor (pushtohet Franca dhe izolohet Anglia) 

Fronti Lindor (sulmohet Rusia dhe më pas Anglia) 

Këto mësuesi/ja i plotëson pasi merr sugjerime nga nxënësit. 

Hapi II. Mësuesi/ja vendos në tabelë hartën e Evropës. 

Ç’lidhje ka harta e Evropës me mësimin? 

Paraqitja e hartës do t’i ndihmojë nxënësit të përcaktojnë dy frontet kryesore dhe vendosjen e trupave 

ushtarake. 

Nxënësit: Dy fronte të luftimeve: Fonti Perëndimor (Franca) dhe Fronti Lindor (Rusia). 

139


Hapi III. Sërish mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Çfarë domethënieje ka beteja e Marnës? 

Mësuesi/ja tregon hartën e betejës së Marnës, e cila ndodhet te teksti i nxënësit. 

Kjo do t’i ndihmojë nxënësit të kuptojnë më qartë mënyrën që zgjodhën gjermanët për të pushtuar Francën 

(fortifikimi i frontit franko-gjerman), (kalimi gjerman nga Belgjika, beteja e Marnës). 

Nxënësit: Beteja e Marnës i dha fund shpresave për një përfundim të shpejtë të luftës, pushtimin e Francës 

dhe dështimin e Luftës Rrufe. 

Hapi IV. Edhe në këtë hap, mësuesi/ja u shpjegon nxënësve figurën e librit, ku paraqiten llogoret e hapura 

në vijën e frontit. Ai/ajo drejton këtë pyetje: 

- Çfarë lidhjeje ka figura (llogoret) me mësimin? 

Kjo do tì ndihmojë nxënësit të kuptojnë se faza e luftës u kalua nga lufta ofensive në llogore, pra në luftë 

pozicionale mbrojtëse. 

Hapi V. Mësuesi/ja vendos në tabelë hartën e Italisë dhe drejton pyetjen: 

- Ç’rol luajti Italia në Luftën I Botërore? 

Kjo do t’i ndihmojë nxënësit, që në radhë të parë, të freskojnë idenë se cilat qenë shtetet që përbënin 

Bllokun Qendror. 

- Pse Italia hezitoi të hyjë në luftë në krah të Austro-Hungarisë dhe 

Gjermanisë? 

- Cila qe përmbajtja e Traktatit të Fshehtë të Londrës dhe hapjes së frontit? 

Pra, mësuesi/ja nëpërmjet hartës realizon tri qëllime të mësimit. 

Blloku 

Qendror 

Itali 

Austro-Hungari 

Gjermani 

nuk u pyet nga Gjermania 

dhe Austro-Hungaria 

Itali, Antanta 

Territoret e 

Austro-Hungarisë 

Shqipërisë 

Fronti Jugor midis Italisë 

dhe Austro-Hungarisë 

Reflektimi: Rrjeti i merimangës. 

Mësuesi/ja e organizon klasën në formë rrethi. Nxënësit mendojnë diçka të rëndësishme mbi mësimin. 

Nxënësi që hedh idenë i drejtohet një shoku tjetër, në mënyrë që të formohet një rrjet idesh. Kështu nxënësit 

hedhin ide të rëndësishme mbi mësimin, pra formohet një rrjet merimange. 

140

? ? ? 

? 

Evokimi 



Reflektimi 





KREU II 

TRAKTATET E PAQES DHE PROBLEMET E PAZGJIDHURA TË PASLUFTËS 

Mësimi 1 

Tema: Konferenca e Paqes dhe krijimi i Lidhjes së Kombeve 


• Të tregojë dy qëndrimet kryesore që u mbajtën në Konferencën e Paqes. 

• Të ilustrojë vendimet e Konferencës së Paqes në hartën politike të Evropës. 

• Të demonstrojë skemën e organizimit të Lidhjes së Kombeve. 

• Të argumentojë se paqja e vendosur nga konferenca qe një “paqe e gabuar dhe 

ndëshkuese”. 

• Të argumentojë vlerat e propozimit amerikan. 

Mjetet: teksti, hartë. 

Koncepte kryesore: shtete fajtore, Konferenca e Paqes, Lidhja e Kombeve, Asambleja e Përgjithshme. 



Mësuesi/ja në dërrasën e zezë shkruan Konferenca e Paqes dhe pret sugjerimet e nxënësve. Për tù 

ardhur në ndihmë atyre ilustrohet me shembuj: p.sh., mësuesi/ja sugjeron se ka pasur konflikt të armatosur. 

Ai/ajo shkruan në tabelë fjalët kyç të mësimit: 

vlerësimi i 

dëmeve 

ndalimi i luftërave 

në të ardhmen 

Konferenca e Paqes 

konflikt i 

armatosur 

vendosja dhe 

forcimi i paqes blloqe 

ushtarake 

të mundur 

dhe fitues 

Mësuesi/ja pyet nxënësit: 

- Cili mund të jetë synimi i një Konferenceje Paqeje? 

Nxënësit përgjigjen: Ndalimi i luftërave në të ardhmen dhe vendosja e paqes. 


Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe, ku çdo grup paraqet një përfaqësues. 

Grupi I. Ka për detyrë të ilustrojë dy qëndrime, që u mbajtën në Konferencën e Paqes në Versajë. Punën 

e grupit të parë mësuesi/ja e ndan në tre hapa. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shohin figurën e Konferencës së Paqes në libër. 

Nxënësit do të shënojnë vendin ku u mbajt Konferenca e Paqes, si dhe shtetet që morën pjesë në të. 

141


Mesuesi/ja u tregon nxënësve foton e presidentit Uillson që ndodhet në libër. 

Nxënësit do të shënojnë qëndrimin që mbajti presidenti amerikan, katërmbëdhjetë pikat e programit të tij, 

si dhe qëndrimin ndaj shteteve që humbën. 

Është mirë që mësuesi/ja të sjellë në klasë flamujt e Francës, Anglisë, Italisë. 

Nxënësit paraqesin qëndrimin e tri shteteve ndaj atyre që humbën. 

Grupi II. Ka për detyrë të tregojë dhe të ilustrojë se cilat qenë vendimet e Konferencës së Paqes dhe si këto 

vendime u ilustruan në hartën politike të Evropës. Ky grup ndahet në tri pjesë. 

Pjesa e parë, nxjerr vendimet e Konferencës së Paqes në Versajë, si p.sh., U shpërbënë tri perandori: 

Gjermane, Austro-hungareze dhe ajo Turke. 

Pjesa e dytë, do merret me krijimin e shteteve të reja, si: Finlanda, Estonia, Lituania, Polonia, 

Çekosllovakia, Austria, Hungaria dhe Jugosllavia. Gjithashtu, ky grup paraqet hartën memece me shtetet 

e reja. 

Pjesa e tretë, flitet për dëmshpërblimet që do të paguanin shtetet e humbura. 

Grupi III. 

Nxënësit nëpërmjet figurës së presidentit Uillson përcaktojnë ideatorin e Lidhjes së Kombeve. Gjithashtu, 

edhe nëpërmjet figurës së Lidhjes së Kombeve paraqesin organet përbërëse dhe mënyrën e organizimit të 

saj: 

1. Asambleja e Përgjithshme (të gjithë anëtarët) 

2. Këshilli Sektori i Përgjithshëm 

Nxënësit përcaktojnë qëllimin e Lidhjes së Kombeve. 

Mësuesi/ja gjithashtu mund të paraqesë para nxënësve edhe figurat e tre flamujve: Rusisë, SHBA-së, 

Gjermanisë. 

Nëpërmjet kësaj figure nxënësit përcaktojnë shtetet, të cilat nuk morën pjesë në Lidhjen e Kombeve. 


Në sajë të numrit të figurave dhe punës së nxënësve është krijuar një formë ekspozite, ku mësuesi/ja bën 

përgjithësimin e mësimit duke filluar që nga dy qëndrimet që mbajtën shtetet fituese ndaj atyre që humbën, 

vendimet e Konferencës së Paqes, ndryshimet në hartën politike të Evropës, si dhe lindjen e Lidhjes së 

Kombeve. 

? 

Detyrë shtëpie. Nxënësit plotësojnë hartën memece: 

Evropa para vendimeve të Konferencës së Paqes dhe Evropa pas Konferencës së Paqes. 

142

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Rrjedhojat e Luftës së Parë Botërore 


• Të pasqyrojë gjendjen e Evropës pas Luftës I Botërore. 

• Të argumentojë pozitën e Evropës si vend importues. 

• Të analizojë grafikun e pasqyruar në libër. 


Evokimi 



Reflektimi 

Stuhi mendimesh, diskutim 

Marrëdhëniet pyetje-përgjigje 



Koncepte kryesore: humbje njerëzore, vështirësi ekonomike, rrënim i qendrave urbane e industriale. 


Evokimi: Stuhi mendimesh, diskutim. 

Nxënësit marrin informacione të ndryshme, kështu që mësuesi/ja e ka më të lehtë të diskutojë se cilat qenë 

pasojat e Luftës së parë botërore. Ai/ajo shtron pyetjet për nxënësit: 

- Cilat ishin shkaqet që çuan në fillimin e Luftës së Parë Botërore? 

- Cilat janë pasojat që ka lënë Lufta e Parë Botërore? 

- Pse u zhvillua ajo? 

Realizimi i kuptimit: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje. 

Ky mësim nuk përbën ndonjë vështirësi të madhe, kështu që mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shkruajnë në 

fletore pikat kryesore të mësimit dhe u drejton atyre pyetjet: 

- Cilat qenë humbjet njerëzore? 

- Cilat qenë pasojat ekonomike dhe pse themi që Evropa u kthye në vend importues nga eksportues 

që ishte në fillim? 

- Si shpërthyen pakënaqësitë në Evropë? 

Pasi nxënësit përgjigjen për pyetjet e mësipërme, mësuesi/ja u kërkon të tjerëve të analizojnë skemën e 

librit, si dhe të paraqesin figura që tregojnë territoret urbane dhe industriale të shkatërruara. 


Nxënësit mund të grupohen në 3-4 grupe, ku një nxënës hedh një fakt dhe lë një laps. Pasi nxënësit hedhin 

disa ide, mësuesi/ja shkon dhe merr një laps dhe kërkon nga nxënësit që të tregojnë idenë që lidhet me këtë 

laps (shokun). 

143


? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Prirjet kryesore të zhvillimit gjatë viteve 1918-1919 


• Të ilustrojë pesë fazat e zhvillimit të ekonomisë evropiane dhe të SHBA-së. 

• Të argumentojë tri prirjet politike kryesore në Evropë. 

• Të analizojë qëllimin e krijimit të partive komuniste në Evropë. 


Koncepte kryesore: rindërtimi i ekonomisë, lulëzimi ekonomik, kriza ekonomike, superprodhimi, Rusia 

komuniste, diktaturë e djathtë, diktaturë e majtë. 

Evokimi 



Reflektimi 



Ruaje fjalën e fundit për mua 

Rrjet diskutimi 


Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën ekonomi politike dhe kërkon nga nxënësit të japin sugjerime 

se çfarë lidhjeje mund të kenë këto fjalë me mësimin e ditës. Për tù ardhur në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja 

i nxit me pyetjet: 

- Si reagoi ekonomia evropiane pas Luftës I Botërore? 

- A dëshironte Evropa të rimerrte rolin e saj si vend eksportues? 

- A kishte shpresë për lulëzim ekonomik të Evropës? 

- Çfarë prirjesh politike mendoni se mund të shfaqeshin në Evropë? 

lulëzim konfliktesh koloni 

rënie 

ekonomi 

politikë 

ekstrem i 

majtë 

rindërtim 

shpresë 

ekstrem i 

djathtë 

Realizimi i kuptimit: Ruaje fjalën e fundit për mua. 

Kjo metodë nxit nxënësit të mendojnë rreth asaj që lexojnë ose dëgjojnë, duke i bërë më aktivë gjatë orës 

mësimore. Gjithashtu, ndihmon nxënësit të gjejnë fjalët kyç me anë të të cilave zbërthejnë mësimin. Gjatë 

zbatimit të kësaj metode mësimi kalon në pesë faza. 

Hapi I. Nxënësit lexojnë dhe gjejnë 1-2 pjesë që u duken më interesante. Për t’ia lehtësuar punën nxënësit, 

mësuesi/ja e ndan mësimin në dy ose tri pjesë, ose nëse mësimi është i lehtë, si mësimi në fjalë, nuk e ndan 

në pjesë. 

Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shkruajnë në fletore pjesën që zgjodhën. 

P.sh., në pjesën e parë “Fazat e ekonomisë evropiane dhe të SHBA-së“, nxënësi zgjedh: 

1918-1922 rindërtimi 

1924-1929 lulëzimi 

1929-1933 kriza. 

144


Hapi III. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që për pjesët që kanë zgjedhur të shkruajnë komentin. 

- Çfarë lidhjeje ka pjesa që keni zgjedhur me mësimin e ditës? 

Hapi IV. Mësuesi/ja cakton një nxënës nga klasa dhe e udhëzon të tregojë atë që ka zgjedhur, që mund të 

jetë një figurë e librit, fjalë ose fjali e mësimit. Ndërkohë, nxënësit e tjerë e shohin dhe e komentojnë. Kjo fazë 

(hap) ndihmon në krijimin e një klime të përshtatshme diskutimi në klasë. 

Hapi V. Pasi mbarohet së diskutuari, nxënësi që u caktua nga mësuesi/ja ngrihet dhe thotë fjalën e fundit, 

pse kishte zgjedhur atë figurë, fjalë ose fjali. 

Pra, nëpërmjet realizimit të këtyre hapave nxënësi jo vetëm që vihet në punë (leximi i tekstit), por dhe 

mundohet të zbulojë fjalët kyç, me anë të të cilave zbërthehet mësimi, të cilit i përforcohen këto fjalë kyç nga 

diskutimi dhe përçohen te të tjerët në mënyrë analitike. 

Koncepte kryesore (në pjesën tjetër të mësimit): përplasjet e Rusisë komuniste me vendet kapitaliste, 

diktaturat e djathta, konflikt, koloni, kolonizator. 

Reflektimi: Rrjet diskutimi. 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve një pyetje të hapur (pyetje që pranon përgjigje pozitive ose negative), e cila 

prek drejtpërdrejt thelbin e çështjes që trajtohet në tekst. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të ngrenë dorën ata 

që janë pro dhe më vonë ata që janë kundër. Kështu nxënësit formojnë dy grupe. Ndërkohë, mund të ketë dhe 

një grup të tretë, përfaqësuesit e të cilit ende nuk e kanë pozicionuar veten. Ata shfaqen pasi kanë dëgjuar 

argumentet e dy grupeve. 

Pro 

A pati rol kriza ekonomike në shfaqjen e forcave 

të ekstremit të djathtë? 

Kundër 

Përfundimi: ______________________________________________________ 

145


? 

? 

? 

? 

KREU III 

DIKTATURA, TOTALITARIZMI KOMUNIST E FASHIST 

Mësimi 1 

Tema: Përmbysja e regjimit carist në Rusi. Vendosja e plotë e regjimit 

totalitar komunist 


• Të tregojë realitetin që solli Revolucioni i Shkurtit më 1917. 

• Të listojë gabimet e qeverisë së përkohshme. 

• Të shpjegojë se çfarë ishin sovjetët. 

• Të zbërthejë përmbajtjen e parullave të Leninit. 

• Të përshkruajë zhvillimin e Revolucionit të Tetorit më 1917. 

• Të argumentojë masat që mori qeveria e re e udhëhequr nga Lenini. 

• Të argumentojë ashpërsinë e shtetit sovjetik e diktaturën e proletariatit. 

• Të analizojë periudhën staliniste, si kulmi i diktaturës së proletariatit. 

• Të argumentojë ç’është kulti i individit e si krijohej ai. 

Mjetet: teksti, hartë e BRSS-së, figurat e Leninit, Stalinit, e flamurit sovjetik, si dhe figura me pamje 

nga gulakët, libri “Ferma e kafshëve”. 

Koncepte kryesore: Car Nikolla II, abdikoi, “Paqe, bukë, tokë”, rënia e monarkisë absolute, Revolucioni 

Demokratik i Shkurtit, qeveri e përkohshme, republikë e përkohshme, republikë bolshevike, Partia Komuniste, 

Vladimir Iliç Uljanovi (Lenin), sovjetë, Pallati i Dimrit, diktaturë proletariati, Republika Sovjetike, nacionalizimi 

i industrisë, armata e kuqe, armata e bardhë, Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike (BRSS-ja) ose 

Bashkimi Sovjetik (BS-ja), polici sekrete, regjim totalitar komunist, Josif Visarianoviç Xhungazhvili (Stalini), 

kampet e punës së detyruar (gulakët), kulti i Stalinit. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Dora e fshehtë, punë në grupe 

Reflektimi 




Mësuesi/ja vendos në dërrasën e zezë këto figura (flamurin e BRSS-së, figurën e Car Nikolla II) 

dhe ndërkohë udhëzon nxënësit të përqendrohen te figurat e librit, faqe 30-31: figurën e Leninit dhe Stalinit, 

si dhe hartën e BRSS-së. 

Për të ndihmuar nxënësit të dinë se për çfarë flitet në mësim, mësuesi/ja drejton pyetje ndaj tyre: 

- Cilit shtet i përket ky flamur? 

- Ç’rol mund të ketë luajtur Car Nikolla II në fatin e Rusisë? 

- Kush ka dëgjuar nga ju për Leninin? Çfarë të reje solli ai në Rusi? 

- Nisur nga hartat e kaluara memece të Evropës që keni punuar, shikoni ndonjë veçori te këto harta? 

- Si e kuptoni fjalën kulti i individit? 

Pasi mësuesi/ja u drejton këto pyetje nxënësve, për të krijuar atmosferën e duhur, i udhëzon ata të lexojnë 

mësimin. 

146


Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë, punë në grupe. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe, me 7-8 nxënës dhe përcakton detyrat që duhet të plotësojnë nxënësit. 

Për tì ardhur në ndihmë nxënësve që paraqitja e tyre të jetë sa më e mirë, mësuesi/ja shpërndan figura të 

caktuara që lidhen me çdo grup. 

Grupi I. Tregoni situatën që ekzistonte para Revolucionit të Tetorit. 

Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të shohin figurën e ushtarëve rusë, te Historia 8, faqe 29. 

Kjo figurë do tì ndihmojë nxënësit të njihen me vështirësitë që Lufta I Botërore solli për popullin rus dhe 

ushtrinë ruse. Nxënësit krijojnë idenë se pakënaqësitë më të mëdha vinin nga organizimi i keq i luftës. 

Është mirë që të vendoset edhe figura e Car Nikollës II, nëse mësuesi/ja e ka atë. 

Kjo figurë ndihmon nxënësit në radhë të parë të përcaktojnë sistemin qeverisës që sundonte në Rusi, cili 

qe udhëheqësi i tyre, kush e udhëhoqi kryengritjen në shkurt të 1917 në Shën Peterburg dhe vendosjen e një 

regjimi të ri (republikë) pas largimit të Nikollës II. 

Grupi II. Veprimtaria e qeverisë së përkohshme, përmbajtja e saj dhe vendosja e diktaturës së 

proletariatit. Mësuesi/ja fillimisht u kërkon nxënësve të grupit të dytë të ndajnë një dyfletësh në tri kolona. Në 

kolonën e parë të shkruajnë togfjalëshin qeveri e përkohshme, në të dytën dëshirat e popullit rus, ndërsa në 

kolonën e tretë mësuesi/ja vendos figurën e Leninit. 

Qeveria e Përkohshme Dëshirat e popullit rus Lenini 

Vendoset figura e Leninit 

Hapi I. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen e parë së cilës duhet t’i përgjigjen. 

- Cilat qenë kërkesat e popullit rus, çfarë fatkeqësish e shqetësonin atë? 

Fillimisht nxënësit plotësojnë kolonën e mesit dhe njëkohësisht paraqesin situatën reale që ekzistonte në 

Rusi pas rënies së monarkisë absolute. 

Hapi II. Mësuesi/ja orienton përsëri duke drejtuar pyetjen: 

- Cilat qenë masat që mori qeveria e përkohshme dhe a dhanë efekt ato? 

Pas kësaj pyetjeje nxënësit punojnë në kolonën e parë, ku paraqesin masat e marra nga Qeveria e 

Përkohshme. 

Hapi III. Mësuesi/ja orienton përsëri: 

- Cili grupim politik propagandoi në zgjidhjen e problemeve të popullit rus dhe çfarë masash mori? 

Nxënësit punojnë me kolonën e tretë. 

Qeveria e Përkohshme Dëshirat e popullit rus Lenini 

- shpalli lirinë e fjalës 

- lirinë e shtypit 

- lirinë e fesë 

- të drejtën elektorale 

- të vazhdohej lufta 

- urrente luftën 

- donte paqe 

- qytetarët donin 

ushqime 

- kërkonin uljen e 

çmimeve 

- fshatarët nuk donin 

luftime në territoret 

e tyre 

Partia Komuniste (Bolshevike) 

Këshilla (sovjete) e: 

punëtorëve ushtarëve fshatarëve 

{ 

qëllimi 

Diskutonin për problemet e këtyre grupeve të shoqërisë, 

si dhe merrnin vendime. 

Sovjetët u kthyen në organe paralele me qeverinë: 

dhunë dhe pushtet. 

24-25 tetor 1917, shpërtheu revolucioni dhe u vendos 

diktatura e proletariatit 

Të gjitha këto u realizuan nën udhëheqjen e Leninit. 

147


Grupi III. Nxënësit të tregojnë se cilat qenë masat e marra nga qeveria e Leninit dhe të tregojnë se 

ç’kuptojnë me regjim totalitar. 

Për tù ardhur në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja i udhëzon duke i orientuar me pyetje: 

- Si quhej qeverisja e re? Çfarë forme kishte ajo? 

- Cilat qenë masat që u morën ndaj të drejtave politike, të drejtës për të votuar, pra ndaj lirive 

demokratike? 

- Me kë lidhet kulti i individit dhe si e kuptoni atë? 

Nxënësit vendosin figurat e Leninit dhe Stalinit. 

ekonomi 

Diktatura e proletariatit 

(mësimet e Marksit) 

politika e 

jashtme 

ekspansioni terrorist 

ushtria 

vendoset harta 

e BRSS-së 

nacionalizmi 

i industrisë i bankave doli nga 

i tokës 

lufta 

paqe 

paqe me 

Gjermaninë 

Kjo skemë mund të plotësohet me ndihmën e mësuesit/es. 

Ushtria 

e Kuqe 

shkatërruan Ushtrinë 

e Bardhë 

Regjimi totalitar 

Lenini: 

Stalini: 

burgosja dhe vrasja e armiqve 

u ndaluan liritë demokratike 

u nxorën jashtë ligjit partitë e opozitës 

kishte vetëm një parti, ajo komuniste 

policia sekrete 

kampet e punës ose siç quheshin ndryshe gulak 

kulti i individit 

paraqitej si babai i kombit 

i pagabueshëm 

politikan 

ekonomist 

ushtarak 

gjuhëtar 

Pra, kushtetuta, arti, letërsia dhe shkenca u vunë në dispozicion të Stalinit. 

Nisur nga vështirësia e mësimit mësuesi/ja ndihmon nxënësit që të dhënat tì renditin në mënyrë të saktë. 

Pasi çdo grup mbaron, paraqet një përfaqësues të tij për të treguar punën. 


Çdo punë e realizuar nga grupet e nxënësve paraqitet në dërrasë të zezë, ndërkohë mësuesi/ja mbështetur 

në punët e tyre bën një përgjithësim të temës së mësimit. 

? 

Detyrë shtëpie. Të sjellin fakte të organizimit të punës në të ashtuquajturin “Kamp pune” ose gulak. 

Me dëshirë jepet kërkesa e dytë në faqen 11, te Fletorja e punës. 

148

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Tiparet e regjimeve totalitare 

Evokimi 



Reflektimi 


Ditari dypjesësh, diagrami i Venit 

Diskutim i lirë 



• Të dallojë thelbin e regjimeve totalitare. 

• Të veçojë vendosjen e diktaturave në Evropën demokratike duke zbuluar shkaqet 

që sollën lindjen e tyre. 

• Të renditë tiparet e përbashkëta dhe veçoritë dalluese të tyre. 


Koncepte kryesore: regjim totalitar, diktaturë e majtë, diktaturë e djathtë, Rusi, Gjermani, Partia 

Bolshevike (Komuniste), Lenini, Partia Fashiste, Musolini, Partia Naziste, Hitleri, Spanjë, Frankoja. 



Hapi I. Mësuesi/ja pyet nxënësit se në çfarë sistemi jetojmë ne sot. (demokraci) 

Mësuesi/ja e shkruan në dërrasë të zezë këtë fjalë dhe kërkon nga nxënësit të tregojnë se ç`kuptojmë me 

termin demokraci. 

liri e fjalës barazi liri e besimit 

e drejta e votës Demokraci paqe 

parti opozitare 

liri e shtypit 

Hapi II. Mësuesi/ja informon nxënësit se përpara demokracisë në Shqipëri ka ekzistuar një rend tjetër 

politik i kundërt me të, ai komunist, i cili është një sistem totalitar. 

- Çfarë dini për sistemin totalitar? 

- A ishte i ngjashëm me këtë sistem që kemi sot? 

- A ruan dhe vlerëson të drejtat që jep rendi demokratik? 

Në mësimin e mëparshëm, mësuesi/ja u ka dhënë si detyrë nxënësve që të pyesin prindërit ose të afërmit 

për sistemin komunist. 

Mësuesi/ja duke realizuar këto pyetje mundohet të përcjellë fillimisht se cilat janë vlerat parësore te njeriu 

dhe a u ndryshuan këto vlera në sistemet totalitare. 

Realizimi i kuptimit: Ditari dypjesësh, diagrami i Venit. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të ndajnë fletoren në dy pjesë, ku në njërën kolonë të shkruajnë citate apo 

fjali dhe në kolonën tjetër të shkruhet komenti, ndërkohë ai/ajo i udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës 

dhe ndërkohë e vizaton në dërrasë të zezë. 

Mësuesi/ja drejton pyetjen dhe ndërkohë shkruan në kolonën e parë: 

149


Citati, fjala 

Hapi I. Llojet e diktaturave: 

- Sa lloje diktaturash u shfaqën dhe në 

cilat vende? 

- Cilat qenë partitë që e organizuan 

diktaturën? 

E majtë 

E djathtë 

Komenti 

Rusi (Partia Bolshevike, Lenini) 

Itali (Partia Fashiste, Musolini) 

Gjermani (Partia Naziste, Hitleri) 

Spanjë (Frankoja) 

Hapi II. Shkaqet: 

- Cilat qenë shkaqet që lindën? 

Të përbashkëtat e regjimeve totalitare: 

(Mësuesi/ja këtu mund të përdorë dhe 

diagramin e Venit.) 

Veçoritë dalluese ndërmjet 

regjimeve totalitare 

1. Vendimet e Konferencës së Paqes, të cilat nxitën 

nacionalizmin ekstremist në shoqërinë italiane dhe atë 

gjermane. 

2. Dobësia dhe prapambetja e qeverisë cariste dhe 

republikës, që nxitën Partinë Komuniste. 

Tiparet e përbashkëta të regjimeve totalitare: 

1. natyra demagogjike dhe kontradiktore 

2. goditja e demokracisë 

3. përdorimi i dhunës 

4. nxitja e burokracisë 

5. kulti i individit 

6. mbivlerësimi i propagandës 

7. agresiviteti 

E djathta 

E majta 

erdhi në pushtet nëpërmjet kompromisit 

e solli në pushtet nacionalizmi ekstrem 

ruajti regjimin kapitalist 

mbështeti shtresa të ndryshme të shoqërisë 

qëndroi pak në pushtet 

erdhi në pushtet nëpërmjet revolucionit 

e solli në pushtet lëvizja komuniste 

shkatërroi regjimin kapitalist dhe vendosi 

regjimin socialist dhe komunist 

mbështeti punëtorët dhe fshatarët 

qëndroi gati një shekull në pushtet 

Reflektimi: Diskutim i lirë. 

Mësuesi/ja bën një përmbledhje të ditarit dypjesësh duke rikujtuar dhe një herë momentet kryesore të 

mësimit. Pas kësaj, mësuesi/ja hedh për diskutim të lirë pyetjet 4-5 te rubrika Arsyeto. Pra, nxënësit nxiten të 

diskutojnë dhe të japin mendimin e tyre për regjimet totalitare, dhe të sjellin ngjarje të përjetuara që kanë pasur 

formën e qëndrimeve totalitare. Sigurisht te kjo pyetje ndihmon shumë edhe stuhia e mendimeve, e realizuar 

në fillim të orës mësimore, ku tregohen themelet e rendit demokratik. 

150


Mësim model 

Tema: Tiparet e regjimeve totalitare 

? 


Evokimi 



Reflektimi 

Diagrami i Venit 



Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë termin Regjime totalitare dhe u kërkon nxënësve të thonë 

ide që lidhen me këtë togfjalësh. Në mësimin e mëparshëm Përmbysja e regjimit komunist në Rusi, nxënësi 

është njohur në mënyrë të përgjithshme me konceptet bazë. 

Rusi 

Lenini Regjime totalitare nuk është e njëjtë me demokracinë 

Sulmon demokracinë 


Hapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e parë dhe ndërkohë shkruan në tabelë togfjalëshin 

Regjim totalitar. Pasi nxënësit e lexojnë pjesën mësuesi/ja drejton pyetjen: Çfarë është një regjim diktatorial? 

Diktaturë 

Regjim totalitar 

Hapi II. Mësuesi/ja pyet nxënësit: Ç’kuptoni me termin diktaturë? 

Diktaturë 


Kur një person (udhëheqësi) 

kontrollon çdo pushtet 

Hapi III. Sa lloje diktaturash u shfaqën? 

Diktaturë 

E majtë Regjim totalitar E djathtë 

Hapi IV. Mësuesi/ja: Cila qe vendlindja e tyre? 

Diktaturë 

E majtë Regjim totalitar E djathtë 

Rusi Itali Gjermani Spanjë 

151


Hapi V. Cilat qenë forcat politike që vendosën këto sundime? 

Diktaturë 

E majtë 


E djathtë 


Partia komuniste 

Partia fashiste 

Partia naziste 

Rusi 

Itali 

Gjermani 

Hapi VI. Cilat qenë kushtet që shfrytëzuan këto parti? 

Diktaturë 

E majtë 


E djathtë 



Partia fashiste 

Partia naziste 

Rusi 

Itali 

Gjermani 

Vendimet e Konferencës së Paqes. 

Kriza ekonomike. 

Dobësia e qeverive për të zgjidhur 

problemet e vendit. 

Reflektimi: Diagrami i Venit. 

Pasi mësuesi/ja ndërton skemën, udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e dytë të mësimit. Në këtë fazë, për 

këtë temë, është mirë që mësuesi/ja të përdorë diagramin e Venit. 

1. Natyra demagogjike kontradiktore 

2. Goditja e demokracisë 

3. Përdorimi i dhunës 

4. Nxitja e burokracisë 

5. Kulti i individit 

6. Mbivlerësimi i propagandës 

7. Agresiviteti 

152 

Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se pika 4 dhe 6 janë në ndihmë të kultit të individit. 

Pasi nxënësit nxjerrin të përbashkëtat, mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë pjesët dhe të tregojnë 

ndryshimet.


E majtë 

E djathtë 

1. Revolucion 1. Kompromis (ardhja në pushtet) 

2. Sistemi i ri socialist e komunist 2. Regjimi kapitalist (ekonomik) 

3. Lëvizja komuniste 3. Nacionalizëm i skajshëm (ardhja në pushtet) 

4. Punëtor e fshatar 

5. 1 shekull 

4. Shtresa të ndryshme të shoqërisë 

(mbështetje shoqërore) 

5. Disa vite (kohëzgjatje) 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Italia gjatë viteve 1918-1939. Vendosja e fashizmit 


• Të tregojë situatën që mbizotëronte në Itali pas Luftës I Botërore. 

• Të zbulojë lidhjen që ekziston midis programit të Partisë Fashiste dhe anarkisë. 

• Të përshkruajë rrugën e ndjekur nga partitë fashiste për të ardhur në pushtet. 

• Të argumentojë pse italianët e konsideronin Konferencën e Paqes si “fitore e cunguar”. 

• Të konkretizojë tiparet e diktaturës së djathtë te pushteti i fashistëve. 


Koncepte kryesore: “Paqe e cunguar”, Partia Fashiste, Benito Musolini, lavdia e Romës së lashtë, 

Viktor Emanueli III, skuadrista, Këshilli i Lartë Fashist. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim 

Një rri, tre ikin 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit dhe udhëzon nxënësit se sot do të flitet për 

totalitarizmin. Shteti i parë që do të studiohet është Italia. Do të shqyrtohen rrethanat dhe mënyrat e ardhjes 

në pushtet të ekstremit të djathtë. 

Realizimi i kuptimit: Një rri, tre ikin. 

Hapi I. Mësuesi/ja e ndan klasën në tri ose katër grupe me nga 4 nxënës. Gjatë zbatimit të kësaj metode 

në klasë mund të krijohet zhurmë, si pasojë e kalimit të nxënësve nga njëri grup në tjetrin, por qëllimi i kësaj 

metode është shkëmbimi i ideve në klasë. 

153


Hapi II. Mësuesi/ja i vendos çdo grupi nga një numër dhe nxënësve të grupit numra nga 1-4 ose 5 dhe jep 

detyrën për çdo grup. Po kështu vepron edhe me grupet e tjera. 

Detyrat e grupit: 

1. Të përshkruajnë situatën në Itali pas Luftës I Botërore. 

2. Të argumentojnë ardhjen në pushtet të Musolinit. 

3. Të evidentojnë pikat e programit të fashizmit. Masat e marra nga Musolini për përforcimin e pushtetit të 

tij. 

Si funksionon kjo metodë? 

Mësuesi/ja lejon nxënësit të punojnë rreth 15 minuta me mësimin e ditës, pastaj detyron njëshat e çdo grupi 

të shkojnë te grupi tjetër dhe të pyesin për detyrën (pikërisht gjatë kësaj periudhe shtohet niveli i zhurmës) dhe 

të tregojnë mbi pjesën që kishin. Pra, nxënësi 1 i grupit shkon te të tëra grupet, kështu bën çdo njësh, dysh, 

tresh. Nxënësit, jo vetëm që tregojnë për detyrën, por edhe dëgjojnë nxënësit që janë nga grupet e ndryshme. 

Të gjithë pjesëmarrësit e grupit duhet të lëvizin, përveç njërit, p.sh., numri 4. Falë lëvizshmërisë, metoda quhet 

Një rri, tre ikin. Kjo do të mundësojë dhe shkëmbimin e ideve kryesore rreth mësimit. 

Grupi I Grupi II Grupi III Grupi IV 

1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 


Mësuesi/ja krijon një rreth të madh. Njëri nga nxënësit drejton pyetjen e parë: 

- Cilat ishin kushtet e Italisë në periudhën pas Luftës I Botërore? 

Nxënësi ka marrë informacion të ri, i cili ka kaluar nga njëri grup në tjetrin. Nxënësi pasi thotë kushtet 

kalon te një nxënës tjetër, në mënyrë që të krijohet një rrjet në formë merimange. Kështu që idetë kalojnë dhe 

përsëriten, por tani nën mbikëqyrjen e mësuesit/es. 

Gjatë reflektimit mësuesi/ja mund të përdorë edhe këtë skemë: 

Hapi I. Mësuesi/ja rendit vështirësitë dhe problemet e Italisë pas Luftës së Parë Botërore, si dhe zbërthen 

konceptin anarki. 

Hapi II. Mësuesi/ja evidenton forcën politike që do tì jepte zgjidhje këtyre problemeve. 

Hapi III. Mësuesi/ja përcakton mënyrën se si erdhi në pushtet Italia duke evidentuar një nga tiparet e 

ekstremit të djathtë. 

Hapi IV. Mësuesi/ja shpjegon organizimin e ekstremit të djathtë, si dhe masat që mori ai në katër fushat e 

jetës, si: 

1. organizimi shtetëror dhe të drejtat politike 

2. zhvillimi ekonomik 

3. politika e jashtme 

4. organizatat shoqërore. 

I. Organizimi shtetëror, 

të drejtat politike. 

Duçja 

1. Këshilli i Lartë Fashist dhe parlamenti 

2. Policia sekrete 

3. U ndaluan partitë dhe sindikatat jofashiste 

4. U mohuan liritë demokratike 

5. Gjykata speciale 

II. Zhvillimi i ekonomisë 

kapitaliste: 

a) zhvillimi i industrisë 

b) ndërtimi 

c) u krijuan koorporatat fashiste të 

punëtorëve të profileve të ndryshme 

154

? 


III. Organizatat shoqërore 

a) kulti i individit (propaganda) 

b) programe të veçanta në shkollë 

IV. Politika e jashtme Ekspansioniste 

Mësuesi/ja plotëson skemën e Partisë Fashiste: 

Benito Musolini 

Partia Fashiste 1919 

Anarki 

Skuadrista 

Ekstremi i djathtë 

{ 

- 

Rjeken 

Etiopi 

Shqipëri 

Greqi 

- kriza qeveritare 

- Jugu i prapambetur 

- zaptimi i tokave nga fshatarët 

dhe i uzinave nga punëtorët 

- varfëri dhe papunësi 

- Paqe e cunguar 

- rritja e ndjenjave nacionaliste 

- rreziku i kuq 

kohët e lavdishme të Romës 

Kompromis 

Viktor Emanueli II 

Qeveri e re koalicioni 

Nën drejtimin e Duçes 

Detyrë shtëpie. Kërkesa e parë në faqen 12, te Fletorja e punës. 

155


? 

? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Gjermania republikane dhe ardhja në pushtet e Hitlerit 


• Të tregojë vlerat e Republikës së Vajmarit dhe akuzat ndaj saj. 

• Të veçojë dy faktorët kryesorë që sollën forcimin e Partisë Nacional Socialiste (naziste) në 

Gjermani. 

• Të zbërthejë programin e Partisë Nacional Socialiste. 

• Të argumentojë se qeveria naziste ishte një diktaturë e djathtë. 

• Të zbërthejë idetë hitleriane mbi racat dhe të tregojë se ç’pasoja sollën ato. 

Mjetet: teksti, hartë e Gjermanisë, figura e Adolf Hitlerit dhe ushtarëve të Gestapos dhe SS-së, figura 

që tregojnë simbolet e nazistëve. 

Koncepte kryesore: Vilhelmi II, Republika e Vajmarit, Partia Nacional Socialiste (naziste), Adolf Hitler, 

SS-ja (reparte mbrojtëse), Gestapos, racë e ulët, luftë antisemite, “Lufta ime”, një racë e pastër ariane (racë 

superiore). 


Evokimi 

Shpjegim 

Realizimi i kuptimit Ruaje fjalën e fundit për mua 

Reflektimi 




Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve temën e re të mësimit, dhe vendos nje portret te Hitlerit ndërkohë shkruan 

në dërrasën e zezë emrin Adolf Hitler dhe kërkon nga nxënësit informacione rreth kësaj figure historike. 

Austri 

Gjermani 

Adolf Hitler 

Diktator 

Fyhrer (udhëheqës) 

nuk e di 

Pra, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit sa më tepër informacione për të parë nëse ata janë ndeshur ose 

sa mbajnë mend për Hitlerin. 


Kjo metodë kalon në pesë faza, ajo i ndihmon nxënësit të mendojnë rreth asaj që dëgjojnë ose lexojnë. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, si dhe të nënvizojnë fjalët kyç. 

Hapi I. Nxënësit lexojnë pjesën e parë Republika e Vajmarit dhe Ardhja në pushtet e Hitlerit dhe gjejnë 1-2 

pjesë që u duken interesante, por mund të jenë edhe figura. 

Hapi II. Figurën ose fjalën që zgjedh, nxënësi udhëzohet nga mësuesi/ja ta shkruajë në një fletë. 

156


Hapi III. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që prapa fletës të shkruajnë komentin për figurën ose fjalët e 

zgjedhura. 

P.sh.: Nëse nxënësi zgjedh: Republika e Vajmarit ose Adofl Hitler, mund të ndërtojë këto skema: 

hartoi një kushtetutë 

demokratike 

Anët pozitive 

filloi të shërojë plagët e 

luftës 

Gjermania u pranua në 

Lidhjen e Kombeve 

abdikoi 

Vilhelm II 

Republika 

e Vajmarit 

doli nga izolimi 

numri i lartë i papunësisë 

Akuzat 

shoqëria gjermane nuk 

besonte te shteti dhe 

institucionet e tij 

u akuzua për tradhti ndaj 

atdheut 

1933 

kancelar (kryeministër) 

Adolf Hitler 

Fyhrer - udhëheqës 

Partia Nacional Socialiste 

qeveri e fortë 

rend 

zhdukja e 

papunësinë 

i kthente 

nderin vendit 

Hapi IV. Mësuesi/ja kerkon nga një nxënës të tregojë atë që ka zgjedhur ose për t’ua ilustruar nxënësve 

tregon fjalë kyç të pjesës së parë, domethënë Republika e Vajmarit dhe Adolf Hitleri. Shokët e klasës ose 

nxënësit e shikojnë figurën, ose dëgjojnë fjalët dhe komentojnë atë që shoku ka zgjedhur. 

Hapi V. Nxënësi që u zgjodh nga mësuesi/ja thotë fjalën e tij dhe argumenton pse e ka zgjedhur atë ose 

mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e fjalëve kyç të mësimit. 

Për pjesën e dytë të mësimit, aty ku dhe përforcohen idetë bazë të sistemit totalitar të djathtë, mësuesi/ 

ja ndërton pemën e mendjes dhe udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e dytë të mësimit, ndërkohë fillon të 

realizojë në dërrasën e zezë Pemën e mendjes. 

157


Hapi I. Mësuesi/ja e realizon këtë hap duke zbërthyer tiparet e totalitarizmit. Duke filluar që nga Fyhrer, 

drejtuesi absolut i shtetit, si u sulmuan disa elemente të demokracisë, liritë politike dhe qytetare. 

Gestapo 

Fyhrer 

Policia 

sekrete 

U ndaluan partitë politike 

dhe sindikatat 

Kundërshtarët 

politikë = armiq 

Institucionet shtetërore 

Nazizmi 

Hapi II. Nazizmi dhe ekonomia. 

çeliku 

industri 

makinash 

Nazizmi 

Ekonomia 

Investime 

transport 

tokësor 

detar 

ujor 

ajror 

Kapitali 

ushtri 

modernizimi 

Hapi III. Nazizmi dhe organizimi shoqëror. 

Nazizmi 


Propaganda 

Kulti i individit 

demokracia-komunizmi 

antisemitizmi 

liria individuale 

Radio 

Shkolla 

Shtypi 

Fyhrer 

Babai 

i kombit 

shkenca 

Raca 

racë e ulët 

racë e lartë 

e shprehjes 

e fjalës 

Institucionet 

shtetërore 

sporti 

sllavët hebrenjtë arianë 

158


Hapi IV. 

Nazizmi dhe politika e jashtme. 

1. 

Hidhen poshtë vendimet e 

Konferencës së Paqes. 

Nazizmi Politika e jashtme Ekspansioniste 

Nacionalizmi 

ekstrem 

2. Të bashkonte me Gjermaninë 

territore që banoheshin 

nga gjermanët, por që gjendeshin 

jashtë territorit gjerman. 

3. Tì siguronte racës gjermane 

drejtimin e Evropës dhe Botës. 

Këto synime filloi tì realizonte: 

1. Dalja e Gjermanisë nga Lidhja e Kombeve. 

2. Pushtoi zonën e Renit, bashkoi Austrinë me Gjermaninë, pushtoi Çekosllovakinë. 

3. Dërgoi trupa ushtarake në Spanjë. 

4. Krijoi boshtin Berlin – Romë – Tokio. 

5. Pakti i Mossulmimit me Rusinë. 

Hapi V. 

Plotësohet skema e politikës ekspansioniste: 

Hidhen poshtë vendimet e 

Konferencës së Paqes. 

Të bashkonte me Gjermaninë 

territore që banoheshin 

nga gjermanët, por që gjendeshin 

jashtë territorit gjerman. 

Tì siguronte racës gjermane 

drejtimin e Evropës dhe Botës. 

Ekspansioniste 

Nacionalizmi 

ekstrem 

Nazizmi 

Mësuesi/ja së bashku me nxënësit, pasi kanë përfunduar plotësimin e bllokskemave të mësipërme dalin në 

skemën përfundimare. Duke realizuar këtë skemë, mësuesi/ja paraqet tërë mësimin dhe konkretizon më saktë 

dijet. Skemat plotësohen si rrjedhojë e komunikimit të mësuesit/es me nxënësit. 

159


Gestapo 

Fyhrer 

Policia 

sekrete 

U ndaluan partitë politike 

dhe sindikatat 

Kundërshtarët 

politikë = armiq 


Ekspansioniste Politika e jashtme Nazizmi 

Ekonomia 

Nacionalizmi 

ekstrem 


Kapitali 

Propaganda 

Kulti i individit rendi politik 

antisemitizmi 

liria individuale 

Fyhrer 

Radio Shkolla Shtypi 


demokracia komunizmi u mohua liria e: 

Raca 

racë e ulët racë e lartë 

sllavët hebrenjtë arianë 

shprehjes 

fjalës 

votës 

shtypit 

mendimit 

Investime 

industri 

transport 

ushtri 

160



Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të arsyetojnë mbi pyetjen 6 te rubrika Argumento. 

- Si arrijnë regjimet totalitare të ngrenë masën e popullit në përkrahjen e politikës së tyre 

agresive? 

Kjo do t’i ndihmojë nxënësit të kuptojnë forcën e nacionalizmit ekstrem. Mësuesi/ja duhet ta lidhë me 

fakte të kohës së fundit, p.sh.: lufta në ish-Jugosllavi dhe të kërkojë nga nxënësit se si mund të punohet që 

nacionalizmi të mos përdoret për qëllime agresive. 

Detyrë shtëpie. Kërkesat në faqen 13, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 5 

Tema: Lufta Civile në Spanjë 


• Të përcaktojë bazën sociale të forcave konservatore (Fronti Kombëtar) dhe atyre 

demokratike (Fronti Popullor). 

• Të argumentojë faktorët që çuan në përçarjen e shoqërisë spanjolle pas zgjedhjeve 

të vitit 1931. 

• Të argumentojë përmbajtjen e Luftës Civile në Spanjë: pse lindi ajo, cili qe shkaku dhe si 

u rreshtuan forcat evropiane? 

Mjetet: 

Evokimi 



Reflektimi 

teksti, figura të gjeneralit Françesko Franko, figura të Petro Markos, hartë e Spanjës. 

Koncepte kryesore: pushteti mbretëror, mbreti Alfonsi XVII, Fronti Popullor, Partia Republikane, 

Socialiste dhe Komuniste, luftë civile, Fronti Kombëtar, falangistët, Françesko Franko, republikë demokratike, 

Brigada Internacionale, Petro Marko, diktatura e gjeneralit Françesko Franko. 


Shpjegim 

Pyet sërish 

Punë me tekstin, diskutim i lirë 


Hapi I. Nisur nga fakti që Spanja është shteti i tretë që përkrahu ose vendosi diktaturën e djathtë, mësuesi/ 

ja rikujton njohuritë e marra duke filluar me Italinë dhe Gjermaninë. 

- Nëse në Itali dhe Gjermani vendimet e Konferencës së Paqes sollën probleme, a ndodhi e njëjta 

gjë edhe në Spanjë? 

(Jo, sepse Spanja nuk mori pjesë në Luftën I Botërore, pra ishte shtet neutral). 

Hapi II. Mësuesi/ja: Le të shohim dhe të mësojmë së çfarë ndodhte në Spanjë dhe si u vendos diktatura e 

Françesko Frankos. 

Realizimi i kuptimit: Pyet sërish. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për 10 minuta dhe ndërkohë krijon dy dyshe. 

161


Të dy nxënësit fillojnë dhe punojnë mbi pjesën e udhëzuar nga mësuesi/ja. Një nxënës përgatit pyetje që 

do tìa drejtojë shokut, ndërsa nxënësi tjetër përgatitet të zbërthejë pyetjet e shokut. 

P.sh.: - Cilat qenë masat e marra për përmirësimin e jetesës? 

- Çfarë ishte Fronti Popullor dhe cilat grupime merrnin pjesë në të? 

Pasi nxënësi shpjegon të dyja pyetjet, mësuesi/ja i drejtohet klasës nëse kanë ndonjë paqartësi ose pyetje 

për t’u drejtuar shokëve (që kanë marrë rolin e mësuesit/es). Pasi nxënësit mbarojnë me pyetjet, mësuesi/ja e 

kupton që pjesa e parë është realizuar, prandaj kalon te grupi i dyshes së nxënësve. 

Nxënësit e grupit të dytë përgatitin pjesën e parë. 

Nxënësi i parë i drejton pyetjet shokut të tij, i cili më pas zbërthen kuptimin e saj. 

- Cili qe shkaku i Luftës Civile në Spanjë? 

- Cilat qenë dy grupimet që morën pjesë në luftë? 

(Fronti Popullor dhe Fronti Kombëtar.) 

- Cilat shtete morën pjesë në luftën e Spanjës? 

- Çfarë rendi u vendos në Spanjë? 

Kjo metodë mund të realizohet në një mënyrë tjetër. Këto pyetje punohen nga mësuesi/ja dhe pastaj 

zbërthehen nga nxënësit, të cilët të orientuar nga pyetjet e mësuesit/es shpjegojnë mësimin. 

Reflektimi: Punë me tekstin, diskutim i lirë. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të kontrollojnë njohuritë e marra në mësimin e ditës, duke zhvilluar pyetjet 

e mësimit nga 1-5. Mësuesi/ja për çdo pyetje ngre nga një nxënës. Kur mbarojnë këto, mësuesi/ja hedh për 

diskutim pyetjen 6, pikat a dhe b, te rubrika Arsyeto. 

Mësuesi/ja shpjegon pjesëmarrjen e vullnetarëve nga Shqipëria, si: Petro Marko etj. 

? 

Detyrë shtëpie. Tregoni dhe sillni fakte të pjesëmarrjes së vullnetarëve shqiptarë në luftën e Spanjës. 

? 

? 

? 

KREU IV 

DEMOKRACITË PERËNDIMORE NË VITET 1918-1939 

Mësimi 1 

Tema: SHBA-ja në vitet ’20-të. Kursi i Ri i Ruzveltit 


• Të argumentojë domethënien e sloganeve: Të fitojmë e të konsumojmë dhe 

Amerika e amerikanëve. 

• Të analizojë përfitimet që solli lufta në SHBA. 

• Të sqarojë politikën doganore që ndoqi SHBA-ja pas luftës. 

• Të veçojë tiparet e krizës botërore që u shfaqën në shoqërinë amerikane. 

• Të dallojë veçoritë e forcave politike në lidhje më krizën botërore. 

• Të vlerësojë elementet themelore të Kursit të Ri të Ruzveltit. 

Mjetet: teksti, hartë e SHBA-së, flamuri amerikan, figura e dollarit amerikan, figura e Statujës 

së Lirisë. 

Koncepte kryesore: Të fitojmë e të konsumojmë, Amerika e amerikanëve, dollari, politikë doganore, 

kriza botërore, 1929-1953, Partia Republikane, Partia Demokratike, Franklin Ruzvelt, Kursi i Ri. 

162



Evokimi 



Reflektimi 




Mësuesi/ja vendos në dërrasën e zezë figurat në fjalë. 

Statuja e Lirisë Flamuri amerikan Dollari amerikan Franklin Ruzvelt 

Pasi mësuesi/ja i ka vendosur në tabelën e zezë, kërkon nga nxënësit se çfarë lidhjeje mund të kenë këto 

figura me temën e ditës, duke filluar që nga simboli i lirisë, pra Statuja e Lirisë e kështu me radhë. 

Flamuri amerikan- Amerika e amerikanëve 

Dollari amerikan- fuqia e tij që tregon rritjen ekonomike të SHBA-së, rënia e tij → kriza ekonomike 

botërore. 

Franklin Ruzvelt - Kursi i Ri 

Këto janë figura që përbëjnë fjalët kyç të mësimit. Mësuesi/ja drejton pyetjet dhe nxit nxënësit të 

mendojnë. 

- Për cilin shtet po flasim, i cili ka si simbol këtë statujë, nëse e dini çfarë kuptimi ka ajo? 

- Për çfarë mund të na ndihmojë flamuri amerikan në mësimin e ditës? 

- A ka të bëjë kjo figurë me ekonominë amerikane? Po lidhje tjetër a mund të ketë? 

- Çfarë lidhjeje mund të ketë presidenti Ruzvelt me mësimin e ditës? 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për rreth pesë minuta. Pasi nxënësit mbarojnë leximin, 

mësuesi/ja ndan klasën në tri grupe me nga 3-4 nxënës. 

Mësuesi/ja përcakton detyrat përkatëse që do të paraqesë para klasës çdo grup. 

Grupi I. 

Figura e Statujës së lirisë. 

Mësuesi/ja i shpërndan te nxënësit e grupit të parë këto figura, të cilat do t’i ndihmojnë ata të zbërthejnë 

pjesën e parë të mësimit. 

Figura e parë është ajo e SHBA-së pas Luftës I Botërore. 

Figura e flamurit amerikan → nxënësit zbërthejnë dy parulla: Të fitojmë e të konsumojmë dhe Amerika 

e amerikanëve. 

Figura e dollarit amerikan → Ekonomia e SHBA-së. Simbolizimi i fuqisë me monedhën e saj. Politikat 

ekonomike që ndoqën amerikanët pas Luftës I Botërore. 

163


Grupi II. Kriza e viteve 1929-1933. 

Nëse mësuesi/ja ka mundësi mund tù paraqesë nxënësve disa pamje të shkurtra filmi të aktorit të famshëm 

Çarli Çaplin, ku në njërin prej filmave të tij humoristikë tregon krizën ekonomike në SHBA. 

Dollari amerikan → nxënësit sjellin elementet që pasqyrojnë krizën ekonomike, si dhe cilat qenë rrugët që 

ofruan partitë politike në Amerikë, ajo Republikane dhe Demokratike, për daljen nga kriza. 

Grupi III. Figura e Franklin Ruzveltit. 

Nxënësit tregojnë se kush i fitoi zgjedhjet më 1932, çfarë politikash ndoqi Ruzvelti për daljen e SHBA-së 

nga kriza (si u quajt ky program reformash). Plotësohet tabela: 

Plagët që shkaktoi kriza 

Kursi i Ri (masat) 

1. Papunësia 

- Investime: ndërtime, hapja e vendeve të punës. 

2. Krizë ekonomike - Ringjallja ekonomike: ndërhurja e shtetit, rihapja e bankave dhe zinave, 

3. Vështirësinë e jetesës zdukja e superprodhimit. 

- Politika sociale: kufizimi i orëve të punës, përcaktimi i minimumit të 

Këto punime nxënësit i pasqyrojnë para klasës në formën e një ekspozite. 

pagës, ndihmë për invalidët dhe pensionistët etj. 


Punimet e nxënësve vendosen në formën e një galerie. Mësuesi/ja së bashku me përfaqësuesit e çdo 

grupi bën dhe një herë përsëritjen e tërë mësimit duke mundësuar që nxënësit të përvetësojnë akoma më 

mirë dijet. 

164 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Britania e Madhe në vitet 1918-1939 


• Të veçojë tiparet e ekonomisë angleze sipas fazave 1918-1923, 1923-1929, 1929- 1933. 

• Të nënvizojë elementet që shprehin qëndrueshmërinë e politikës angleze. 

• Të dallojë veçoritë e jetës politike në Angli. 

• Të zbulojë synimet e politikës së jashtme angleze. 

• Të dallojë Komunuelthin nga zotërimi kolonial. 

Mjete: teksti, hartë, figura e flamurit anglez. 

Koncepte kryesore: “Punishtja e botës”, sterlina, qëndrueshmëri politike, e drejta elektorale, Mbretëri 

Kushtetuese, Partia Konservatore, Partia Laburiste, qeveri kombëtare, Komunuelthi. 

Evokimi 



Reflektimi 






Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën Angli dhe kërkon nga nxënësit të thonë çdo gjë që ata dinë 

për këtë shtet. 

Elementet karakteristike të Anglisë shkruhen në tabelë nga mësuesi/ja.


modë 

futboll 

Londër 

Lojërat 

olimpike 

autobus 

dykatësh 

ANGLI 

shi 

muzikë 

mbretëreshë 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe ndërkohë e ndan tabelën në tri pjesë. Pasi nxënësit 

mbarojnë së lexuari, mësuesi/ja i udhëzon që të ndërtojnë në fletore këtë skemë. Në kolonën e parë mësuesi/ja 

shkruan citati ose fjala, ndërsa në kolonën tjetër komenti. Në këtë rast komenti plotësohet nga vetë nxënësit. 

Fjala ose fjalia 

- Cilat qenë fazat kryesore që kaloi 

ekonomia angleze? 

- Cilat janë tiparet kryesore të çdo 

faze? 

1. Ekonomia. 

- Cila është karakteristika e jetës politike në 

Angli? 

- Cilat janë dy forcat politike tradicionale në 

Angli? 

- Ç’kuptojmë me Mbretëri Kushtetuese, 

pse themi: “Mbreti mbretëron, por vendin e 

drejton qeveria”. 

2. Jeta politike në Angli. 

Komenti 

Faza I. Rënia ekonomike. 

- Humbi emrin “Punishtja e botës” nga konkurrenca e 

mallrave amerikanë dhe japonezë. 

- U rrit papunësia. 

- U mbyllën fabrikat. 

- U ul vlera e sterlinës. 

Faza II. Lulëzimi ekonomik. 

- Industria filloi të mbështetej te forca elektrike. 

- U përdorën të rejat e shkencës dhe të teknologjisë. 

- Produktet u shitën në tregun e brendshëm. 

Faza III. Kriza botërore. 

- U shfaq kriza në tërë degët e ekonomisë. 

- Shteti ndërhyri në jetën ekonomike duke ndihmuar në 

kapërcimin e krizës ekonomike. 

Anglia ishte monarki kushtetuese. 

1. Jeta politike karakterizohej nga qëndrueshmëria politike. 

2. Institucione parlamentare. 

3. U vendos e drejta e përgjithshme e votës (më 1928, 

përfshirë edhe gratë). 

4. Dy parti politike: Konservatore (e djathtë) dhe Laburiste 

(e majtë). 

5. Më 1931 partitë politike krijuan qeverinë kombëtare 

(qeveri koalicioni). 

Këshilli i Asistencës. 

Mbreti sundon, por vendin e drejton qeveria. 

- Çfarë politike ndoqi Anglia në marrëdhëniet 

ndaj shteteve evropiane? 

- Përse Anglia toleronte ndaj politikës 

agresive të së djathtës ekstreme në Evropë? 

3. Politika e jashtme. 

E kujdesshme, e matur dhe me synime të qarta. 

Evropë: të ruhej baraspesha midis shteteve evropiane. 

Diktaturat e djathta i vlerësonte si barriera ndaj komunizmit. 

Më 1931 krijoi Komunuelthin. 

165



Disa nxënës ngrihen para klasës dhe formojnë një rreth të madh. Tabela e ndërtuar nga mësuesi/ja qëndron 

në dërrasën e zezë. Nxënësi i parë thotë një ide të mësimit dhe ia kalon fjalën një nxënësi tjetër, në mënyrë të 

tillë që të formohet një lloj rrjete merimange, kështu bëjnë dhe nxënësit e tjerë. E rëndësishme është që ata të 

hedhin sa më tepër ide të sakta të mësimit dhe kështu bëhet një përforcim i dijeve gjatë orës së mësimit. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Franca në vitet 1918-1939 


• Të argumentojë burimet që nxorën Francën nga kriza e Luftës I Botërore. 

• Të nënvizojë institucionet e Republikës së Francës. 

• Të zbulojë faktorët që shprehin paqëndrueshmërinë politike të Francës pas luftës. 

• Të sqarojë se ku mbështetej opozita e djathtë. 

• Të kuptojë politikën sociale të qeverisjes së Leon Blumit. 

Mjetet: figura e flamurit të Francës, figura e kullës Eifel, teksti, hartë politike e Evropës (nëse është e 

mundur himni i Francës). 


Evokimi 



Reflektimi 

republikë, pushtet legjislativ, Senat, Dhoma e Deputetëve, partitë e djathta, 

Bashkimi Kombëtar, partitë e majta, Fronti Popullor, jetë politike e paqëndrueshme, qeveria e Leon Blumit, 

reforma politike, ekonomike dhe sociale, Unioni Kombëtar. 



Harta e mendjes 



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Francë dhe vendos poshtë saj flamurin e këtij shteti. Nxënësit 

duhet të thonë fjalë ose karakteristika që lidhen me Francën. Mësuesi/ja mund tì orientojë duke sjellë fakte të 

historisë së Francës deri në mësimin e ditës. 

Luigji XIV 

Fituese e Luftës 

I Botërore 

Francë 

Rishelie 

Kulla Eifel 

Gijotinë 

Paris 

166 

Renault 

flamuri 

Francë 

Modë 

Shën Elize


Pra, nuk është e thënë që çdo fjalë duhet të lidhet më mësimin. Vendosja e fjalëve që nuk janë në tekst do 

të krijojë një atmosferë të këndshme për zhvillimin e mëtejshëm të mësimit. 


Hapi I. Mësuesi/ja udhëzon fillimisht nxënësit të lexojnë mësimin e ditës për 7-8 minuta dhe ndërkohë 

shkruan në dërrasë fjalën Francë dhe kërkon nga nxënësit: 

- Cilat qenë tri burimet që çuan në ringritjen ekonomike të Francës pas Luftës I Botërore? 

Franca 

Ekonomia 

- Ndihma ekonomike e SHBA-së. 

- Pagesa vjetore që merrte Franca si dëmshpërblim 

nga vendet që humbën luftën. 

- Marrja e dy zonave të pasura me hekur, atë të Alsas 

dhe Lorenës. 

Hapi II. Mësuesi/ja fillimisht shfaq tri burimet kryesore që çuan në ringritjen ekonomike të Francës. Pastaj 

vazhdon me plotësimin e skemës: Mënyra e organizimit politik të Francës. 

Në këtë rast, mësuesi/ja mund ta fillojë nga poshtë, pra nga partitë politike dhe drejton pyetjet: 

- Si paraqitej jeta politike në Francë? 

- A kishte në Francë dy parti si në Angli? 

- Cilat qenë aleancat ndërpartiake që u formuan? 

- Ku përfaqësoheshin këto parti kur hynin në zgjedhje? 

- Kë zgjidhnin këto dy dhoma? 

- Kë drejtonte presidenti? 

- Çfarë rendi politik ekzistonte në Francë? 

Franca 

Republikë 

President 

(7 vjeçar) 

Senat 

Dhoma e deputetëve 

Pushteti legjislativ 

{ 

Fronti Popullor 

Parti e majtë 

Bashkimi Kombëtar 

Jeta politike e 

Parti e djathtë 

paqëndrueshme 

Mësuesi/ja drejton nxënësit duke bërë pyetje, si dhe shpjegon funksionin, organizimin e shtetit, duke filluar 

që nga veprimtaritë e partive politike deri tek institucionet kryesore dhe mënyra sesi zgjidheshin drejtuesit e 

këtyre institucioneve. 

167


Hapi III. Qeverisja e Leon Blumit. 

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të evidentojnë hapat e marra nga Leon Blumi për fuqizimin e Francës, si 

dhe cilat qenë akuzat ndaj qeverisë së tij. 

u kufizuan orët e punës 

u ngritën 

pagat 

Sociale 

Ekonomi 


Leon Blumi 

forcat e djathta - akuzë 

sillte komunizmin 

Franca 

u shtetëzuan 

hekurudhat dhe sektorët e 

ndryshëm të industrisë 

u goditën ekstremistët 

e djathtë 


Mësuesi/ja u drejton nxënësve një pyetje të hapur (pyetje që pranon përgjigje pozitive ose negative), por që 

prek thelbin e çështjes në tekst. Ai/ajo u kërkon nxënësve që të argumentojnë pse janë Pro ose Kundër. 

PRO 

KUNDËR 

A ishin reformat e ndërmarra nga qeveria e Leon Blumit 

hapa për vendosjen e komunizmit? 

Përfundimi: ______________________________________________________ 

PRO 

KUNDËR 

A qëndronin akuzat e ndërmarra nga e djathta politike 

ndaj qeverisë së Leon Blumit? 

Përfundimi: ______________________________________________________ 

168


u shtetëzuan hekurudhat dhe 

sektorët e ndryshëm të industrisë 

u ngritën pagat 

Ekonomi 

Sociale 

Hapi III 


Leon Blumi 

forcat e djathta 

sillte komunikimin 

u kufizuan orët e punës 

Franca 

Ekonomia 

u goditën ekstremistët 

e djathtë 

Republikë 

Hapi I 

President (7 vjeçar) 

Hapi II 

Senat 

Dhoma e deputetëve 

Pushteti legjislativ 

{ 

Fronti Popullor Bashkimi Kombëtar 

Parti e majtë Jeta politike e 

paqëndrueshme 

Parti e djathtë 

Ndihma ekonomike e SHBA-së. 

Pagesa vjetore që merrte Franca si 

dëmshpërblim nga vendet që humbën 

luftën. 

Marrja e dy zonave të pasura me hekur, 

atë të Alsas dhe Lorenës. 

Gjatë diskutimit, nxënësit gradualisht ndahen në grupe, por midis nxënësve mund të ketë nga ata që 

fillimisht mbajnë qëndrim asnjanës. Pasi ata dëgjojnë dy grupimet, atëherë pozicionohen. 

169


? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Kultura dhe arti në vitet 1920-1930 


• Të dallojë tri drejtimet kryesore të lëvizjes kulturore në vitet 1920 - 930. 

• Të zbulojë veçoritë e rrymave letrare artistike. 

• Të argumentojë se arti dhe kultura në regjimet diktatoriale i nënshtrohen politikës. 

• Të kuptojë se ç’është arti i lirë dhe ai i diktuar. 


Koncepte kryesore: modernizimi letrar-artistik, brezi i humbur, modernistët, abstraksioni, futurizmi, 

simbolizmi, kubizmi, Kafka, Pikasoja, Kandinski, Shopeni, tradicionalistët, Drajzeri, Romeo Rolan, Heminguej, 

Remarku. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim 




Hapat e para të fillimit të mësimit jepen nga mësuesi/ja. Ai/ajo mund të bëjë një përshkrim të thjeshtë dhe të 

shpejtë të mësimit duke filluar nga qendra kryesore, Parisi, si dhe duke përmendur disa nga emrat e kohës. 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe e ndan klasën në katër grupe, me nga tre nxënës për 

secilin grup. Pasi mësuesi/ja krijon grupet, çdo grupi i jep detyrën (pyetjen) për të zhvilluar: 

Grupi 1 - Modernistët letrar-artistik. 

Grupi 2 - Tradicionalizmi letrar-artistik. 

Grupi 3 - Letërsia dhe arti i “brezit të humbur”. 

Grupi 4 – Kultura dhe arti në Rusinë Sovjetike. 

Fillimisht hyrjen e mësimit e realizon mësuesi/ja, shpjegon vendin e origjinës që është Parisi dhe përmend 

drejtimet kryesore në lëvizjen kulturore-artistike. Për çdo grup mësuesi/ja jep 1-2 figura të çdo personaliteti. 

Mësuesi/ja i orienton nxënësit që gjatë punës së tyre të kenë parasysh se cilat janë veçoritë e tyre, si dhe kush 

ishin përfaqësuesit më të njohur. Mësuesi/ja çdo grupi i cakton 10-12 minuta kohë për tù përgatitur. Çdo grup 

zgjedh përfaqësuesin që do të shpjegojë para klasës. Mësuesi/ja mund të organizojë edhe një situatë debati. 

Çdo grup lexon para klasës një fragment nga një vepër e çdo përfaqësuesi. Debati do të çojë në përfundimin 

se ç`është modernizimi, tradicionalizimi, humbja e shpresës dhe arti në shërbim të shtetit. 


Punët më të mira të nxënësve ngjiten në dërrasë të zezë. Çdo punë e grupeve është e paraqitur në dërrasë. 

Mësuesi/ja bën edhe një herë përforcimin e dijeve. Sigurisht, për nxënësit disa fjalë, si: abstraksionizmi, 

futurizmi, simbolizmi etj., janë të vështira për tù kuptuar. Mësuesi/ja shpjegon tërë paqartësitë që kanë 

nxënësit. 

170

? 

? 

? 

? 


KREU V 

VENDET E BALLKANIT DHE KONTINENTET E TJERA NË VITET 1918-1939 

Mësimi 1 

Tema: Jugosllavia 1918-1939 


• Të hartojë hartën e mbretërisë serbo-kroate-sllovene duke shënuar të gjitha vendet 

që e përbënin atë. 

• Të argumentojë se mbretëria përbënte një shtet multifetar e multietnik. 

• Të argumentojë se Jugosllavia asnjëherë nuk ka qenë një shtet i qetë dhe i sigurt. 

• Të sqarojë se ç’do të thotë komb sundues. 

Mjetet: teksti, hartë, figura të kryeqyteteve: të Beogradit, Zagrebit dhe Lubjanës, figura e flamurit 

jugosllav, hartë memece. 

Koncepte kryesore: mbretëria serbe-kroate-sllovene. 

Evokimi 



Reflektimi 




Punë me tekstin 


Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Jugosllavi dhe kërkon nga nxënësit sugjerime për ato që u 

vijnë ndërmend ose për njohuritë e tyre rreth këtij shteti. 

Beograd 

Luftë 

Shpërbërje Jugosllavia Titoja 

Nuk e di Kosova Fqinje e Shqipërisë 

Hapi I. Mësuesi/ja fillimisht punon me hartën. Ai/ajo duhet të ketë dy harta ku në njërën të paraqitet Austro- 

Hungaria dhe shtete, si: Kroacia, Sllovenia, Bosnje-Hercegovina dhe në hartën e dytë të paraqitet shteti i ri, ai 

i Jugosllavisë dhe përkrah hartës të jetë dhe figura e princit të Serbisë, Aleksandër Karagjeogjeviç. Kjo do tì 

ndihmojë nxënësit që të lidhin ideatorin me shtetin dhe vitin e formimit. 


Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se cilat qenë shtetet që i përkisnin besimit katolik, ortodoks dhe mysliman. 

Nxënësit punojnë me hartën memece (të ngjyrosur me ngjyra të ndryshme) shtetet në të cilat zhvillonte 

veprimtarinë kisha katolike, kisha ortodokse dhe xhamia myslimane. 

P.sh., në Maqedoni ekzistojnë tri besime fetare, nxënësit duhet ta ndajnë në tri pjesë dhe ta ngjyrosin atë 

me të tria ngjyrat. Kjo punë duhet të realizohet nga nxënësit gjatë reflektimit. 

Paraqitja e tërë elementeve zhvillohet që nxënësit të kuptojnë se cilat janë degët që goditen gjatë vendosjes 

së diktaturës dhe se tërë këto elemente janë bazat e sistemeve demokratike. 

171


Hapi II. 

Citati / Fjala 

1. Rendi politik Mbretëria (1 Dhjetor 1919) 

Kushtetuta më 1921 

2. Përbërja e mbretërisë 

Institucionet 

3. Jugosllavia (ishte shteti i 

përbashkët i sllavëve të jugut, 

popullsi josllave) 

• Fe dhe kombe 

të ndryshme 

• Institucione fetare 

Aleksandri I (9 njësi të mëdha) 

Arkitekti i Jugosllavisë 

Komenti 

Kisha ortodokse (Serbi, Maqedoni, Mali i Zi) 

Kisha katolike (Kroaci, Maqedoni, Slloveni) 

Xhamia myslimane 

(Kosovë, Maqedoni, Bosnje-Hercegovinë) 

• Unitaristët – serbët → Serbia e Madhe (shtet unik dhe i vetëm nën 

4. Dy rryma politike 

drejtimin e serbëve), nacionalizmi i skajshëm serb 

• Federalistët – kroatët → mbretëri federative (ç`do shtet të gëzonte 

autonominë, mbështetej nga popujt joserb) 

- ministritë 

- ushtrinë 

5. Komb sundues Serbët drejtonin: - policinë 

- gjykatat 

Këto elemente i ndihmojnë nxënësit të kuptojnë se çdo të thotë komb 

drejtues. 

6. Grusht shteti Aleksandri I, 1929 

1. shpërndau parlamentin 

2. hoqi kushtetutën 

3. ndaloi liritë demokratike 

4. ndaloi veprimtarinë e partive politike 

5. vuri nën kontroll shtypin 

6. vendosi diktaturën mbretërore 

7. Pavlli 

(mësuesi/ja mund të vendosë 

figurat e Pavllit dhe të Pjetrit III, 

si dhe vrasjen e Aleksandrit) 

8. Popullsia shqiptare 

Më 1934, në Marsejë, Aleksandri I u vra, drejtimi i vendit i kaloi 

trashëgimtarit të front, Pjetrit III, por vendi u drejtua nga regjenti Pavëll. 

Nën drejtimin e tij, Jugosllavia filloi të afrohej me dy shtete diktatoriale, 

si: Italia dhe Gjermania, duke u larguar nga Franca dhe Anglia. 

Por Jugosllavia nuk u bë pjesë e Planit Trepalësh. 

• ishte e përqendruar në Kosovë 

• ndaj popullsisë shqiptare politika serbomadhe: 

1. Mohoi çdo të drejtë kombëtare. 

2. Përdori shkombëtarizimin dhe asimilimin. 

Mësuesi/ja duhet të punojë me këto elemente gjatë reflektimit. 

Drejton pyetjen: 

- A ndryshoi rendi politik në Jugosllavi? (Po) 

Reflektimi: Punë me tekstin. 

Hapi I. Mësuesi/ja fillimisht punon më nxënësit pyetjet e tekstit te rubrika Kontrolli i njohurive. Kjo do tì 

ndihmojë ata që dijet e marra, jo vetëm tì rifreskojnë, por edhe tì fiksojnë më mirë. 

172


Hapi II. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të debatojnë rreth pyetjes 6, si dhe u kërkohet që të sjellin për orën 

tjetër fakte të dhunës së serbëve ndaj shqiptarëve. 

Hapi III. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë me hartën memece për të përcaktuar shtetet, të cilat bënin 

pjesë në kishën katolike, ortodokse dhe në xhaminë myslimane. Gjatë punës emri i Maqedonisë përmendet 

te të tria besimet. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që Maqedonia të ndahet në tri pjesë dhe të ngjyroset me tri 

ngjyra të ndryshme. Nëse koha nuk mjafton nxënësit e punojnë hartën memece në shtëpi. 

Nxënësit punojnë edhe një tjetër hartë memece në shtëpi, ku me ngjyra të ndryshme përcaktojnë nëntë 

shtetet kryesore të Jugosllavisë. 

Detyrë shtëpie. Kërkesa e parë në faqen 15, te Fletorja e punës. 

? 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Bullgaria në vitet 1918-1939 


• Të sjellë fakte që shprehin nivelin e ulët agro-industrial të shtetit bullgar. 

• Të argumentojë se pse në Bullgari lindi dhe u fuqizua një parti agrare. 

• Të tregojë karakterin demokratik të politikës së bashkimit agrar. 

• Të sqarojë kuptimin: Internacionalja e Gjelbër. 

• Të argumentojë dëmet që solli vendosja e diktaturës për shoqërinë bullgare. 

• Të analizojë termin diktaturë mbretërore. 

Mjete: teksti, figura e Aleksandër Stamboliskit, figura e flamurit bullgar, hartë. 


Evokimi 



Reflektimi 

vend agrar, aleate e Bllokut Qendror, Bashkimi Agrar, Stamboliski, Reformë 

Agrare, Internacionalja e gjelbër, forcat antidemokratike, grusht shteti, terrori i bardhë, Borisi III, diktaturë 

mbretërore. 



Studim në dyshe 



Mësuesi/ja vendos në dërrasën e zezë hartën politike të Evropës dhe tri figura: atë të flamurit bullgar, të 

Stamboliskit dhe të Borisit III dhe kërkon nga nxënësit që të flasin rreth tyre. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të 

lexojnë mësimin për të gjetur cili qe ndikimi i personaliteteve kryesore të asaj periudhe. 


Hapi I. 

Gjatë zbatimit të kësaj teknike dy nxënës marrin rolin e mësuesit/es dhe i shpjegojnë klasës mësimin 

e ditës. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për 12-15 minuta dhe përzgjedh dyshen që do ta 

tregojë atë. 

173


Hapat e teknikës: 

1. Puno. Të dy lexojnë mësimin. 

2. Kupto. Të dy përpiqen ta kuptojnë atë. 

3. Mësoji tjetrit. Një partner merr rolin e mësuesit/es. 

Përpara këtyre tre hapave, mësuesi/ja për tù ardhur në ndihmë nxënësve i udhëzon nëpërmjet pyetjeve, 

të cilat pastaj shtrohen nga nxënësi tjetër para se nxënësi-mësues të fillojë shpjegimin. 

Nxënësi tjetër informon klasën se për çfarë do të flitet. 

P.sh.: Ne sot do të njihemi me veçoritë ekonomike e politike të Bullgarisë pas Luftës I Botërore e deri në 

1939. 

Pas realizimit të kësaj hyrjeje, nxënësi-mësues shpjegon pjesën e caktuar nga mësuesi/ja. 

4. Jep mendimin. Tjetri që dëgjon “mësuesin” jep sugjerime. 

5. Shkëmbe. Diskutojnë të dy në fund dhe shkëmbejnë ato që kanë mësuar, madje krijojnë dhe pyetje. 

Hapi II. 

Pasi nxënësi-mësues ka mbaruar pjesën e caktuar nga mësuesi/ja, ai merr rolin tjetër, atë të informimit 

të klasës për pjesën e dytë të mësimit. Mësuesi/ja mund ta ndihmojë duke i drejtuar disa pyetje për tì 

zbërthyer. 

- Në cilat kushte u krijua dhe u forcua Partia Bashkimi Agrar? 

- Cilat qenë masat demokratike që ndërmori Bashkimi Agrar? 

- Kush e realizoi grushtin e shtetit dhe ç’pasoja solli ai? 

Nxënësi tjetër bën mbylljen duke sqaruar kushtet, në të cilat u vendos diktatura mbretërore. 


Hapi I. 

Fillimisht mësuesi/ja udhëzon nxënësit të punojnë pyetjet 1-2 (plotësimi i tabelave). 

Hapi II. 

Nisur nga fakti që në Bullgari dhe Jugosllavi u vendos diktatura mbretërore, mësuesi/ja drejton një pyetje 

të hapur që kërkon përgjigje pozitive ose negative. 

PO 

JO 

A ishin të njëjta rrethanat që sollën vendosjen e 

diktaturës mbretërore, si në Jugosllavi dhe në Bullgari? 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

PO 

JO 

A përmban diktatura mbretërore të njëjtat 

elemente si në Jugosllavi dhe në Bullgari? (A godiste 

elementet e regjimit demokratik?) 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

174

? 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Rumania në vitet 1918-1939 



• Të dallojë veçoritë e ekonomisë agrare dhe industriale. 

• Të përcaktojë partitë politike dhe programet e tyre. 

• Të tregojë politikën që ndoqi Rumania, e cila e bëri atë pjesë të bllokut fashist. 

• Të zbërthejë kuptimin e sloganit “Punë, nder, legalitet”. 

• Të heqë një paralelizëm mes shtetit rumun dhe atij jugosllav. 

Mjetet: hartë, teksti. 


kushtetuta më 1923, minoritete, partia fshatare hungareze, partia bullgare, 

Reforma Agrare, monarki, Partia Kombëtare Liberale, Partia Kombëtare Fshatare, Partia e Popullit, Korali II, 

gjeneral Antonesku. 


Evokimi 

Shpjegim 


Reflektimi 




Mësuesi/ja realizon një hyrje ku flet për Rumaninë, si u vendos ajo përkrah forcave të Antantës, si dhe gjatë 

Konferencës së Paqes në Versajë, Rumania u pajis me territore të tjera të kombësive dhe feve të ndryshme. 

- Çfarë problemesh do të paraqesë ekonomia? 

- A do të realizojë një reformë agrare? 

- A do të ketë në Rumani përplasje të forcave të ndryshme politike: të 

ekstremit të djathtë, të ekstremit të majtë dhe të forcave demokratike. 

- Në cilën anë do të rreshtohet Rumania në prag të Luftës II Botërore? 

Për pyetjen e tretë, nxënësit duke u nisur nga mësimet e mëparshme, mund të japin përgjigje, pasi kryesorja 

në periudhën 1918-1939 ishte lindja e forcave të ekstremit të majtë, të djathtë dhe të forcave demokratike, të 

cilat u përballen fort me njëra-tjetrën, aq sa përfunduan në konflikt të armatosur. 

Për pyetjet 1, 2, 4 nxënësit duhet të lexojnë tekstin për të dhënë një informacion më të saktë. 


Kjo metodë kërkon një punë paraprake nga mësuesi/ja, pasi i tërë teksti duhet të ndahet në disa pjesë. 

Mësuesi/ja zgjedh disa nxënës, të cilëve u jep nga një pjesë të mësimit. 

Pasi shpërndan të tëra pjesët, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të lexojnë duke kuptuar përmbajtjen dhe 

të jenë në gjendje t’u flasin shokëve. 

175


Ekonomia 

Minoritetet 

Jeta politike 

1. Pas Luftës së Parë Botërore, Rumania dyfishoi territoret e saj duke marrë nga 

ish-perandoritë. 

2. Pasuritë e shumta tokësore dhe nëntokësore, veçanërisht nafta i dha 

Rumanisë zhvillim ekonomik. 

3. Rumania ishte një vend agrar, më 1921 u zbatua Reforma Agrare, e cila i 

mundësoi fshatarëve të bëheshin pronarë të tokës që punonin. 

4. Ngritja e një industrie kombëtare: e naftës, metalurgjia, industria e drurit, u 

realizuan nga shteti. 

5. Lindën dhe shoqëri me kapital të huaj, si ai: francez, anglez dhe amerikan. 

Në këtë pjesë mësuesi/ja rendit pesë faktorët që çuan në zhvillimin e ekonomisë 

së Rusisë. 

1. Pas Konferencës së Paqes, Rumanisë iu dhanë territore nga ish-perandoritë 

e vjetra, duke dyfishuar territoret e saj. Rumunët përbëjnë 70 për qind të 

popullsisë, ndërsa pjesa tjetër ishte hungareze, gjermane, bullgare, ruse e 

çifute. 

2. Kushtetuta më 1923 u siguronte minoriteteve barazi dhe të drejta të plota: 

- lirinë e besimit 

- lirinë e arsimit në gjuhën amtare 

- lirinë e krijimit të partive politike 

3. Pavarësisht të drejtave që patën, ankesat dhe kundërshtimet e minoriteteve 

qenë të vazhdueshme. 

1. Rumania ishte një vend monarkik. 

2. Jeta politike në Rumani drejtohej nga tri parti, të cilat kishin qëndrime të 

ndryshme. 

a) Partia Kombëtare Liberale punonte për të krijuar një shtet rumun unik dhe 

luftonte kundër çdo rryme separatiste. 

b) Partia Kombëtare Fshatare kërkonte tì hapej rrugë kapitalit të huaj. 

c) Partia e Popullit kërkonte punë, nder dhe legalitet. 

3. Më 1930 erdhi në pushtet Karli III, i cili do të punonte për vendosjen e një 

diktature mbretërore. 

I. U lidh me shtetet diktatoriale, si: Italinë dhe Gjermaninë. 

II. Më 1938 shpërndan parlamentin, si dhe shfaq kushtetutën. 

III. U mbështet te politika dhe ushtria. 

Nxënësit shpjegojnë rendin politik të Rumanisë, si dhe kalimin e saj nga një monarki ku zbatoheshin të 

drejtat dhe liritë, në një monarki diktatoriale. 

Më 1939 u hartua kushtetuta e re dhe në krye të qeverisë u vendos gjeneral Antonesku, i cili forcoi 

Gjermaninë, si dhe vendosi diktaturën mbretërore. 

Më 1940 Rumania nënshkroi aleancën me Gjermaninë dhe Italinë. 

Reflektimi: Stuhi mendimesh. 

Mësuesi/ja rikujton edhe një herë pyetjet e drejtuara në fillim të orës. Ai shtron pyetjen: 

- Çfarë iu vjen ndërmend kur unë them Rumania? 

gjeneral Antonesku 

minoritete 

reformë agrare 

naftë 

Rumania 

parti politike 

monarki diktatoriale 

industri kombëtare 

dyfishim territoresh 

Pra, nxënësit japin disa elemente bazë që janë dhe fjalët kyç të mësimit. 

176

? 

? 

? 

? 

Mësimi 4 

Tema: Greqia në vitet 1918-1939 



• Të nënvizojë pasojat që solli marrëveshja e shkëmbimit turko-grek. 

• Të tregojë pasojat e politikës shkombëtarizuese greke. 

• Të paraqitë veçoritë e ekonomisë greke. 

• Të sjellë argumente mbi vendosjen e diktaturës në Greqi e orientimin e saj fashist. 

Mjetet: hartë, figura e flamurit grek, teksti. 

Koncepte kryesore: Mustafa Qemali, lufta greko-turke, mbreti Kostandin, marrëveshja greko-turke, 

Komiteti për Vendosjen e Refugjatëve, monarkistë, rojalistë, republikanë, republikë, monarki, Gjergji II, 

Metaksa. 


Evokimi 

Stuhi mendimesh, Shpjegim 


Reflektimi 



Evokimi: Stuhi mendimesh, Shpjegim. 

Mësuesi/ja përdor hartën për të treguar shtetin në fjalë, ndërkohë shkruan në dërrasë të zezë temën e 

ditës. Kërkon nga nxënësit nëse ka mes tyre ndonjë që e ka vizatuar Greqinë dhe të ndajë me shokët përvojat 

e fituara, por dhe të nxënësve të klasës që njohin fakte mbi këtë shtet. 

Lojërat olimpike 

minoritete 

Mali Olimp 

Zeus 

Greqia 

Athinë 

Plazhe 

Demokraci 

Spartë 

Mësuesi/ja drejton pyetjet: 

- A do të shfaqen në Greqi ekstreme të majta ose të 

djathta si në vendet përreth saj? 

- Çfarë sistemi politik do të vendoset në Greqi? 

- Anën e kujt mbajti Greqia gjatë Luftës I Botërore? 

Mësuesi/ja pret sugjerime nga nxënësit, më pas i udhëzon ata të lexojnë mësimin e ditës për të marrë 

përgjigjet e sakta. 


Kjo metodë kërkon një punë parapërgatitore nga mësuesi/ja pasi teksti i plotë copëtohet në disa pjesë. 

Në aq sa pjesë sa ndahet mësimi, aq nxënës zgjidhen nga mësuesi/ja. Çdo nxënës e lexon për një kohë të 

caktuar, derisa të aftësohet të thotë përmbajtjen e asaj që thonë shokët e klasës. 

177


Vendimet e Konferencës 

së Paqes 

Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, Antanta mbajti 

premtimin ndaj Greqisë duke i dhuruar territoret bregdetare të Azisë 

së Vogël, të banuar nga popullsi greke para shumë shekujsh. 

Më 1920, Greqia hyri në territoret e Turqisë, por ajo e humbi luftën 

ndaj shtetit turk të udhëhequr nga Mustafa Qemali. 

Rrjedhojat e luftës 

greko-turke 

Ekonomia 

Jeta politike 

1. Mbreti Kostandin abdikoi dhe u largua nga vendi, gjashtë 

përfaqësues të qeverisë dhe ushtrisë u pushkatuan (tronditi 

rëndë rendin politik). 

2. U realizua marrëveshja greko-turke (shkëmbimi i dy popullsive, 

asaj greke që jetonte në Turqi), 600.000 turq që banonin në 

Greqi. 

3. Sistemimi i refugjatëve grekë. (Komiteti për Vendosjen e 

Refugjatëve) u realizua në: 

I. Tokat e shtetit 

Tokat e kishës 

Tokat e turqve të riatdhesuar 

II. Territoret e Epirit, 

Thesalisë e Maqedonisë. 

* Në këto territore filloi politika shkombëtarizuese ndaj popullsisë 

jogreke. 

1. Vend bujqësor i prapambetur. Problemet shtohen me riatdhesimin 

e popullsisë greke në Turqi. 

2. U zhvillua industria: tekstile, kimike dhe ushqimore. 

3. Kishte mungesa të burimeve energjetike (qymyr-gurit, 

hidrocentrale). 

4. Shteti grek merrte hua dhe kishte borxhe. 

5. Industria ishte mbështetur në kapitalin vendas. 

Ishin dy forca politike: republikanët dhe monarkët. 

Në vitin 1924 u vendos republika, ndërsa më 1935 u vendos 

monarkia, e cila drejtohej nga Gjergji II. Ai vendosi në krye të 

qeverisë gjeneralin Metaksa, i cili: shpërndau parlamentin, anuloi 

kushtetutën, goditi sindikatat dhe partitë politike, kufizoi liritë 

demokratike, vendosi diktaturën. 

Qeveria e Metaksasë si model pati diktaturën fashiste e naziste. 

Pra, Greqia anoi nga ekstremi i djathtë. 

Mbretëri – Republikë – Mbretëri – Diktaturë Mbretërore 


Mësuesi/ja punon me klasën pyetjet 1-4 dhe pasi mbaron, kërkon nga nxënësit t’u rikthehen edhe një 

herë pyetjeve të realizuara në fillim të orës së mësimit. Pas kësaj kërkon që të diskutojnë pyetjen 9 te rubrika 

Arsyeto: “Greqia në vendin e saj njeh vetëm grekët.” 

? 

Detyrë shtëpie. Nxënësit udhëzohen që duke shfrytëzuar internetin të sjellin fakte që 

dëshmojnë politikën shkombëtarizuese të shtetit grek ndaj popullsisë shqiptare. 

178

? 

? 

? 

Mësimi 5 

Tema: Republika e Turqisë 



• Të argumentojë shpërbërjen e Perandorisë Osmane sipas vendimeve të 

Konferencës. 

• Të përcaktojë qartë tri detyrat “e mëdha” që zgjidhi forca revolucionare kombëtare 

qemaliste. 

• Të emërtojë reformat kryesore qemaliste. 

• Të argumentojë se ç`pasoja sollën reformat qemaliste për evropianizimin, 

modernizimin dhe laicizmin. 

Mjetet: hartë, teksti, hartë memece. 

Koncepte kryesore: nacionalistët turq, qeveria e sulltanit, Mustafa Qemali, forca e revolucionit 

kombëtar, forcat qemaliste, republikë, shtet laik e modern, Ataturk, evropianizim, modernizim, laicizim. 


Evokimi 



Reflektimi 




Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët: 

Konferenca e Paqes - Turqia - Sulltani - Mustafa Qemali - Reforma për modernizimin e vendit 

Pasi mësuesi/ja shkruan në dërrasë këto fjalë, i nxit nxënësit duke drejtuar pyetje. 

- Çfarë lidhjeje ka Konferenca e Paqes me Turqinë? 

- Çfarë qëndrimi mbajti Turqia gjatë Luftës I Botërore? 

- Çfarë rendi politik ishte në Turqi? 

- A ishte sulltani ai që drejtonte vendin? 

- Kush është Mustafa Qemali, cili mund të jetë roli i tij në historinë e Turqisë? 

- A mund ta ketë modernizuar Mustafa Qemali Turqinë? 

Nxënësit përgjigjen duke u bazuar në mësimin e ditës. 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës, ndërkohë e ndan tabelën në dy pjesë. 

U kërkon nxënësve që të njëjtën tabelë ta ndërtojnë edhe ata në fletore. 

Kjo metodë do tì ndihmojë ata që të realizojnë një lexim të kujdesshëm. 

179


Citati/ fjala 

1. Vendimet e Konferencës së 

Paqes 

2. Modernizimi i Turqisë 

Mustafa Qemal Ataturk 

Komenti 

1. Shkëputja e territoreve 

2. Shpërbërja e Perandorisë Osmane 

3. Siria, Libani, Iraku, Palestina: a) Ishin territore që nuk 

banoheshin nga popullsi turke. 

b) Këto vende kaluan nën kontrollin e Anglisë dhe Francës. 

4. Solli luftën turko-greke. 

5. Çoi në shpërthimin e një lëvizjeje nacionaliste të drejtuar nga 

Mustafa Qemal Ataturk → vendosjen e republikës në Turqi. 

1. U vendos republika. 

2. Shteti u nda nga feja (islami ishte fe private, por jo zyrtare). 

3. Gjuha turke u bë gjuhë zyrtare duke hequr dorë nga 

arabishtja. 

4. Ankaraja u bë kryeqyteti i Turqisë. 

5. Ndryshoi veshja e burrave. 

6. Ndryshoi veshja dhe pozita shoqërore e gruas, ajo fitoi të 

drejtën të arsimohej, të votonte, të merrte detyra shtetërore 

dhe të kishte profesione të ndryshme. 

7. U dënua poligamia. 

8. U vendos alfabeti latin. 

Hapi I. Cilat qenë vendimet që mori Antanta ndaj Perandorisë Osmane? 

Hapi II. Cilat janë rrjedhojat e këtij vendimi? 

Hapi III. Cilat territore u shkëputën dhe çfarë specifike patën ato? 

Hapi IV. Po në politikën e brendshme turke, çfarë ndikimesh patën vendimet e Konferencës së Paqes? 

Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë me vëmendje tri pikat e para te modernizimi i Turqisë, pra për 

modernizimin e organeve shtetërore, ndërsa pikat e fundit tregojnë masat e ndërmarra nga Mustafa Qemal 

Ataturku, që synonin evropianizimin e vendit. 


Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të plotësojnë fjalëkryqin e librit. Pasi nxënësit mbarojnë me fjalëkryqin, 

mësuesi/ja jep për diskutim të lirë tabllonë e librit: Turqia bëhet shtet laik e modern dhe pyetjet 6, 7, 8, të 

cilat përmbajnë hapat e ndërmarrjes nga Ataturku, që Turqia të bëjë pjesë te grupi i popujve dhe shteteve të 

qytetëruar. 

? 

Detyrë shtëpie. Të sjellin fakte mbi punën e Mustafa Qemalit për modernizimin e Turqisë. 

Me dëshirë jepen kërkesat në faqen 16, te Fletorja e punës. 

180

? 

? 

? 

? 

Mësimi 6 

Tema: Shqipëria në vitet 1918-1939 



• Të përcaktojë qartë detyrat e mëdha që zgjidhi Kongresi i Lushnjës: 

- Ruajtjen e tërësisë tokësore. 

- Dëbimin e forcave të huaja. 

- Zgjidhjen e një qeverie të re kombëtare. 

- Caktimin e një kryeqyteti të shtetit shqiptar. 

• Të vlerësojë politikën e brendshme dhe të jashtme të qeverisë shqiptare. 

• Të veçojë pozitën që fitoi shteti italian në Shqipëri. 

• Të dallojë titullin mbretëror të Ahmet Zogut, si “mbret i shqiptarëve” duke zbërthyer 

përmbajtjen. 

• Të nënvizojë, të vlerësojë e të evidentojë masat që mori mbretëria shqiptare në drejtim 

të forcimit të shtetit e të krenarisë kombëtare. 

• Të argumentojë rrethanat historike që kushtëzuan marrëdhëniet me Italinë. 

Mjetet: hartë e Shqipërisë, figura të asaj periudhe mbi qytetet kryesore të Shqipërisë. 

Koncepte kryesore: 21 janar 1920, Kongresi i Lushnjës, Sulejman Delvina, Tirana kryeqytet, Partia 

Popullore, Partia Përparimtare, republikë, Ahmet Zogu, monarki, mbret i shqiptarëve, influenca italiane, rritja 

e krenarisë kombëtare. 

Evokimi 



Reflektimi 



INSERT, punë në grupe 



Hapi I. Mësuesi/ja vendos në tabelë figurat e qyteteve kryesore të Shqipërisë, si: Tiranës, Lushnjës, 

Gjirokastrës, Vlorës, Korçës, Shkodrës, Durrësit, të periudhave nga viti 1918-1939 dhe kërkon nga nxënësit të 

thonë çfarë dinë për këto qytete. Nëse i kanë vizituar të tregojnë përshtypjet që i kanë lënë këto qytete. 

Realizimi i kuptimit: INSERT, punë në grupe. 

INSERT-i është një metodë që nis me rikujtimin e njohurive të mëparshme dhe i lejon nxënësit të kontrollojnë 

gjallërisht shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të një materiali. 

Hapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë ndërton tabelën e INSERT-it dhe i 

kërkon atyre ta ndërtojnë në fletoren e tyre duke i zbërthyer përmbajtjen. 

Kolona me shenjën ajo që nxënësi lexon, është e njohur për të. 

Kolona me shenjën + ajo që nxënësi lexon, është e re për të. 

Kolona me shenjën - ajo që nxënësi lexon, nuk përputhet me njohuritë që ai ka pasur më parë. 

Kolona me shenjën ? nxënësi kërkon të dijë më tepër për informacionin e marrë. 

Kongresi i Lushnjës 

21 janar 1920 

Rrethanat 

Vendimet 

+ - ? 

A ka ndonjë dokument 

të shkruar? 

181

? 


Hapi II. Nxënësit lexojnë tekstin dhe i shënojnë me shenjat përkatëse njohuritë që marrin ose që i dinin. Më 

vonë, mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë. Të njëjtën gjë mësuesi/ja e realizon për çështjet 2-3. 

Punë në grupe. 

Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe. Çdo grup do të mbledhë informacionet e ndryshme për pjesën e 

përcaktuar nga mësuesi/ja. 

Grupi I. Kongresi i Lushnjës. 

Nxënësit të sjellin foto të Kongresit të Lushnjës, të tregojnë rrethanat në të cilat u zhvillua dhe vendimet që 

mori. 

Grupi II. Periudha e republikës. 

Nxënësit listojnë veçoritë e kësaj periudhe, si dhe sjellin foto që lidhen me të. 

Grupi III. Periudha mbretërore. 

Nxënësit nxjerrin në pah veçoritë e kësaj periudhe, rritjen e ndikimit italian, foto dhe fakte. 

Të tëra këto paraqiten dhe në formën e një ekspozite. 

(Mësuesi/ja i paraqet dhe i ndan detyrat një orë më parë.) 


Mësuesi/ja drejton një pyetje të hapur, e cila fillimisht kërkon që përgjigjja të jetë pozitive ose negative. 

PRO A ishte vendosja e monarkisë një hap para KUNDËR 

apo mbrapa për kohën? 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

Detyrë shtëpie. Të sjellin informacione të ndryshme, fakte dhe foto që kanë të bëjnë me këtë 

periudhë. Me dëshirë jepen kërkesat në faqen 17, te Fletorja e punës. 

182

? 

? 

? 

? 

Mësimi 7 

Tema: Afrika dhe India 

Evokimi 



Reflektimi 


Ruaje fjalën e fundit për mua 




• Të kuptojë dhe të argumentojë vlerësimin e dyanshëm të zotërimeve koloniale afrikane, 

shfrytëzimin dhe zhvillimin e saj. 

• Të sqarojë rrethanat historike, të cilat sollën lindjen e lëvizjes kombëtare në koloni. 

• Të emërojë e të zbërthejë kuptimin e ideve gandiste, duke u mbështetur në sloganin 

“Jo dhunë, bojkotim, unitet!” 

• Të jetë në gjendje të dallojë dominionin nga pavarësia. 

Mjete: tekst, hartë. 

Koncepte kryesore: koloni, shtresa e intelektualëve, çështje nacionale, parti kombëtare, Indi, Partia e 

Kongresit Kombëtar, Mahatma Gandi, gandizmi, “Jo dhunë, bojkotim, unitet!”, Nehru, dominion. 



Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit dhe në mes të dërrasës shkruan fjalën 

India dhe kërkon nga nxënësit të thonë gjithçka dinë për të. 

Parfume indiane 

Muzikë 

Gurë të çmuar 

Simbole që 

sjellin fat 

India 

Lopa konsiderohet e shenjtë 

Hapi II. Pasi merr informacionet e para, mësuesi/ja nxit me pyetjet: 

- A ju kujtohen se cilat quhen shtete koloniale? 

- Cili nga këto shtete zotëronte Indinë? 

- India ishte shtet i lirë apo koloni? 

Pasi nxënësit përgjigjen, mësuesi/ja i udhëzon të lexojnë mësimin e ditës. 


Kjo metodë kalon në pesë etapa dhe i nxit nxënësit të mendojnë rreth asaj që lexojnë ose dëgjojnë. 

Hapi I. Nxënësit lexojnë një pjesë të përcaktuar nga mësuesi/ja dhe gjejnë 1-2 pjesë që u duken më 

interesante. 

183


Hapi II. Çdo nxënës shkruan në fletorë ose në një letër pjesët e zgjedhura prej tij. 

Hapi III. Çdo nxënës shkruan komentin e asaj që ka zgjedhur. 

Hapi IV. Një nxënës i udhëzuar nga mësuesi/ja, tregon atë që ka zgjedhur. Shokët e klasës e shohin dhe 

e komentojnë atë për tì treguar si veprohet, hapin e parë e hedh mësuesi/ja duke vënë veten në pozicionin e 

një nxënësi. Marrim rastin kur nxënësi ka zgjedhur Afrika. 

Mësuesi/ja: Pasi lexova mësimin, mendoj se e ka zgjedhur për të treguar që Afrika ishte një vend i kolonizuar 

nga shtetet evropiane. 

Pastaj vazhdojnë nxënësit e tjerë. 

Hapi V. Nxënësi që është ngritur, thotë pse e kishte zgjedhur, lexon komentin që kishte bërë mbrapa fletës, 

pastaj nxënësit e tjerë vazhdojnë argumentimin. 

Kjo metodë e vë të gjithë klasën në punë. 


Klasa vendoset në një rreth të madh. Nxënësit mendojnë të thonë diçka mbi mësimin e ditës. Nxënësi i parë 

fillon të thotë diçka të rëndësishme mbi mësimin dhe drejton dorën drejt një shoku tjetër, i cili gjithashtu duhet 

të thotë diçka mbi mësimin. Kjo gjë vazhdon në formën e një rrjete merimange derisa të jetë thënë në mënyrë 

të përgjithshme mësimi. 

? 

? 

? 

Mësimi 8 

Tema: Kina dhe Japonia 


• Të dallojë lëvizjen nacionaliste nga ajo komuniste duke u mbështetur në programet 

e tyre. 

• Të dallojë politikën e kompromisit nga ajo e përçarjes e të argumentojë atë duke u 

mbështetur te dy figurat e kohës Sun Jat Seni dhe Çan Kai Shi. 

• Të analizojë pasojat që sollën dy vijat e ndryshme politike, “bashkim- bashkëqeverisje”, 

përçarje, armiqësi, luftë civile. 

• Të sqarojë veprimin politik të Partisë Komuniste dhe rezultatet e saj. 

• Të vërtetojë sloganin “Azia e aziatikëve”, që shpreh fuqinë ekonomike dhe 

ushtarake të Japonisë dhe politikën agresive të saj. 

Mjetet: hartë, teksti. 


Evokimi 



Reflektimi 

lëvizje nacionaliste, lëvizje komuniste, Partia Gomindane, Partia Komuniste, 

Sun Jat Seni, Fronti Popullor, Reforma Agrare, Çan Kai Shi, Lufta Civile, Marshimi i Madh drejt Veriut, Mao 

Ce Dun, Republika Sovjetike e Kinës, Japonia, “Azia e aziatikëve”, Hirohito, pushtimi i Mançurisë, Mongolisë, 

Boshti i Çeliktë. 




184




Mësuesi/ja shkruan simbolin e lojërave olimpike dhe pyet nxënësit nisur nga kjo se për cilin shtet do të flitet 

sot. Nëse nuk e gjejnë, mësuesi/ja vazhdon dhe thotë që është një vend aziatik dhe më vonë shton që në 

territorin e saj gjendet tij që quhet çatia e botës. 

Vend aziatik – çatia e botës – Vend informatik 

Kinë 

Japoni 

Mësuesi/ja vazhdon të japë të dhëna që lidhen me këto shtete. 


Kjo metodë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me 

kureshtjen. Mësuesi/ja udhëzon që nxënësit ta ndajnë fletoren si tabela në dërrasë, dhe të lexojnë mësimin e 

ditës. 

Fjalë/ Fjali 

Komenti 

Partia e Gomindanit (Sun Jet Seni) Fronti Popullor 

1. Lëvizja nacionaliste 

2. Lëvizja komuniste 

Programe të reja 


Reforma Agrare 

Përmbysja e forcave të vjetra, që mbështesnin 

perandorinë dinastike. 

Krijimi i një shteti të ri kinez. 

Dëbimi i të huajve, që kishin shndërruar Kinën në 

gjysmëkoloni. 

3. Sun Jat Seni 

4. Can Kai Shi 

5. Mao Ce Dun 

6. Japonia 

Krijoi një qeveri të re në Kanton. 

Nuk njihte autoritetin e Pekinit. 

Mbajti të bashkuar nacionalistë e komunistë. 

Qeveriste Kinën Jugore. 

U prish bashkëpunimi midis komunistëve dhe nacionalistëve. 

Partia Komuniste u nxor jashtë ligjit. 

Filloi Lufta Civile. 

Udhëheqësi i ri i Partisë Komuniste. 

Më 1934 komunistët largohen nga Kina Jugore dhe shkojnë drejtë asaj. 

Veriore – Marshimi i Madh. 

Premtonin reforma agrare. 

Krijuan Republikën Sovjetike Kineze. 

Shtet i fuqishëm ekonomik. 

Industri: anijesh, kimike, të rëndë. 

Zbatoi një politikë të jashtme tepër agresive në: 

Paqësor, Kinë, Mongoli. 

Azia e aziatikëve – shprehte politikën agresive të Japonisë. 

Në drejtimin e vendit u vendos një kastë ushtarake. 

U bë pjesë e Boshtit të Hekurit. 

Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në kolonën e parë: Lëvizja nacionaliste dhe Lëvizja komuniste, ai/ajo kërkon 

nga nxënësit që të plotësojnë kolonën e komentit. 

Hapi II. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Cilat qenë meritat e Sun Jet Senit? 

185


Hapi III. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të shprehin veçoritë e qeverisjes së Kinës nën drejtimin e Çan Kai 

Shi-së. 

Hapi IV. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të evidentojnë rolin e Mao Ce Dunit në historinë e Kinës. 

Hapi V. Nxënësit duhet të përcaktojnë veçoritë e Japonisë në prag të Luftës së Dytë Botërore. 


Mësuesi/ja e vendos klasën në një rreth të madh. Nxënësit duhet të thonë diçka mbi mësimin e ditës. Pasi 

njëri e thotë, drejton dorën drejt një shoku ose shoqeje tjetër dhe kështu me radhë, derisa të thuhen idetë 

kryesore të mësimit. Kjo kalon në formën e rrjetës së merimangës. 

? 

Detyrë shtëpie. Nxënësit duhet të sjellin fakte të cilat tregojnë politikën agresive të Japonisë, 

si dhe pushtimin e Mançurisë nga Japonia. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 9 

Tema: Vendet e Amerikës Latine pas luftës 


• Të dallojë tiparin themelor që karakterizonte jetën politike në Amerikën Latine. 

• Të nënvizojë karakteristikën e një revolucioni fshatar duke, e lidhur me veçorinë e vendit 

ku zhvillohej. 

• Të analizojë veçoritë ekonomike të vendeve latino-amerikane. 

Mjete: teksti, hartë e Amerikës Latine. 

Koncepte kryesore: Amerika Latine, grusht shteti, diktaturë, Kaudiljo, latifondistë, pronë, Françesko 

Vila ose Vila Panço, Emiliano Zapata, Reforma Demokratike, më 1918 u shpall kushtetuta. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim 

Pyete sërish 

Kontroll i njohurive, stuhi mendimesh 


Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën dhe shpjegon se cilat janë bazat e mësimit të sotëm ose ku 

duhet të përqendrohen nxënësit. 

Mësuesi/ja: Mësimi zhvillohet në tri faza. 

Së pari, do të njihemi me veçoritë ekonomike të vendeve të Amerikës Latine. 

Së dyti, do të argumentojmë tiparet e regjimeve politike. 

Së treti, do të analizojmë hapat që u hodhën për modernizimin e këtyre vendeve. 

Pasi mësuesi/ja informon nxënësit mbi mënyrën se si do të zhvillohet kjo orë mësimore, i udhëzon ata të 

lexojnë mësimin e ditës. 

186


Realizimi i kuptimit: Pyete sërish. 

Hapi I. Realizimi i kësaj metode kërkon nga mësuesi/ja të krijojë tri çifte dyshe. Të dy nxënësit e përcaktuar 

nga mësuesi/ja lexojnë mësimin. Çdo çifti i caktohet një kohë prej 10-12 minutash. Nxënësi tjetër përgatit 

pyetjet për pjesën që kanë. 

Hapi II. Në të njëjtën mënyrë zbatohet për çiftin e dytë dhe të tretë. 

Pasi tri çiftet mbarojnë, mësuesi/ja bën një përsëritje duke u mbështetur në përgjigjet e nxënësve. 

Mësuesi/ja: Ekonomia latino-amerikane dallohet për 3 veçori. Cilat janë ato? 

Reflektimi: Kontroll i njohurive, stuhi mendimesh. 

Hapi I. Mësuesi/ja punon me nxënësit pyetjet 1-5 në tekst. 

Hapi II. Mësuesi/ja: pasi u njohët me mësimin e ditës, kur unë them fjalën Meksika, me çfarë faktesh 

historike e lidhni? 

Emiliano Zapata 

Françesko Vila 

ose Vila Panço 

Diktaturë 

pronë 

Meksika 

Kaudiljo 

Reforma Agrare 

Grusht shteti 

E drejtë elektorale 

e grave 

- Po nëse them Amerika Latine? 

Qeveritë ndërrohen shpesh. 

Republikë (false) 

Pushtetin e kishin 

ushtarakët dhe policët 

Amerika 

Latine 

Jeta politike jo e qetë 

Diktaturë ushtarake 

Grusht shteti 

187


? 

? 

? 

? 

Evokimi 



Reflektimi 

KREU VI 

LUFTA II BOTËRORE. NDARJA E BOTËS NË DY BLLOQE 

Mësimi 1 

Tema: Shpërthimi i Luftës së Dytë Botërore. Fitoret e para 


• Të përcaktojë grupet e shteteve kundërshtare në prag të Luftës II Botërore. 

• Të shënojë datën e fillimit të Luftës II Botërore, grafikun e shndërrimit të saj në konfliktet botërore. 

• Të vlerësojë Paktin e Mossulmimit si faktor nxitës apo frenues për zhvillimin e luftës. 

• Të nënvizojë elementin e përbashkët mes planit gjerman të Luftës I Botërore 

me Luftën II Botërore. 

• Të argumentojë dështimin e sulmit ajror gjerman kundër Anglisë. 

Mjetet: hartë e botës, teksti, figura të Adolf Hitlerit, Uinston Çurçillit, Stalinit, Uillsonit, hartë memece. 

Koncepte kryesore: Lufta e Dytë Botërore, kampe kundërshtare, Boshti i Çeliktë, Lufta Rrufe, 

Blizkrieg, vija Marzhino, 1 shtator 1939, Traktati i Mossulmimit, gjenerali Peten, Uinston Çurçill. 






Mësuesi/ja shkruan në dërrasë temën e mësimit dhe në mes të tabelës shkruan Lufta e Dytë Botërore dhe 

drejton pyetjen: 

- Çfarë ju vjen ndër mend kur themi Lufta e Dytë Botërore? 

Filloi në Evropë 

Përfshiu gjithë botën 

Angli 

Lufta e Dytë 

Botërore 

Dëme të vrarë 

Gjermania 

Ditari i Ana Frankut 

Pasi i dëgjon, mësuesi/ja udhëzon të hapin librin dhe të lexojnë mësimin për 5-7 minuta. 


Gjatë zhvillimit të realizimit të kuptimit, mësuesi/ja duhet ta shtrojë në tri etapa. 

1. Situata në Evropë në prag të luftës. 

Ndryshimet territoriale që kishte realizuar Gjermania. 

Krijimi i boshtit të ekstremit të djathtë. 

Pakti i Mossulmimit. 

2. Përgatitja e Gjermanisë dhe Francës për tù përballur më njëra –tjetrën. 

3. Fazat e para të luftës. (Në këtë pjesë është mirë që nxënësit të krijojnë një lidhje mes dijeve të tekstit 

dhe hartës). 

188


Fillimisht kjo temë udhëhiqet nga mësuesi/ja, pra zbatohet ditari dypjesësh jo në formën tradicionale, por 

me hartë (shiko hartën te Historia 8, në faqen 69). 

Hapi I. Nisur nga harta e librit, nxënësit shënojnë në hartën memece shtetet e Evropës në këtë periudhë, 

kjo do tì ndihmojë që më vonë të bëjnë krahasimet që kanë ndodhur në hartën politike të Evropës, por dhe të 

mbajnë mend shtetet e asaj periudhe. 

Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon të ngjyrosin tri shtetet që krijuan Boshtin e Çeliktë. 

Hapi III. Mësuesi/ja shpjegon se në prag të Luftës II Botërore, Gjermania kishte aneksuar territoret e 

Austrisë dhe Çekisë, pra udhëzon të plotësojnë në hartën memece. 

Me ngjyrë blu tregohen territoret e Gjermanisë në prag të luftës. 

Hapi IV. Pakti i Mossulmimit. 

- Cili shtet e nënshkroi dhe për çfarë qëllimi? 

(BRSS-ja dhe Gjermania) 

Hapi V. Çfarë përgatitjesh kishte realizuar Franca dhe Gjermania në prag të luftës? 

Nxënësit paraqesin veprimet ushtarake në hartën memece. 

Me vija horizontale blu paraqiten vendet e pushtuara nga Gjermania. Shteti i parë ishte Polonia, më 1 shtator 

1939, shënoi fillimin e Luftës II Botërore. Vijat vertikale portokalli tregojnë agresionin e BRSS-së ndaj Polonisë 

dhe të vendeve Baltike dhe një pjesë të Finlandës. Nxënësit jo vetëm që fiksojnë vendet e asaj periudhe, por 

konkretizojnë dhe veprimet ushtarake. Më 3 shtator, Anglia dhe Franca i shpallën luftë Gjermanisë. 

Mësuesi/ja vazhdon me pyetje. 

- Pas pushtimit të Polonisë, nga i ktheu sytë Gjermania? 

Hapi VI. Mësuesi/ja drejton pyetjen: 

- Si e zgjidhi Shtabi i Lartë Ushtarak Gjerman problemin e vijës Mazhino? 

Nxënësit duhet ta lexojnë mësimin në mënyrë kritike. Mësuesi/ja mund tì ndihmojë duke i sugjeruar: Kujtoni 

pushtimet në vitin 1940, pushtimin e Danimarkës, Norvegjisë, Luksemburgut, Holandës, Francës etj. 

Hapi VII. 10 qershor, Italia e Musolinit hyn në luftë kundër Anglisë dhe Francës. 

Hapi VIII. Mësuesi/ja rikujton nxënësit se pushtimi i Greqisë u realizua nga territori shqiptar, fillimisht nga 

trupat italiane, pastaj të ndihmuara nga forcat gjermane. Kjo pasi Shqipëria, më 7 prill 1939, u sulmua nga 

Italia. 

Hapi IX. Mësuesi/ja: 

- Kur u sulmua Anglia dhe çfarë taktike ndoqën gjermanët? 



- Çfarë qëllimesh të përbashkëta kishin Rusia sovjetike komuniste, që nënshkroi Paktin e 

Mossulmimit me Gjermaninë naziste? 

Detyrë shtëpie. Të sjellin fakte ose figura të marra nga interneti, që tregojnë veprimet ushtarake 

të periudhës 1939-1941. Me dëshirë jepen kërkesat në faqen 18, te Fletorja e punës. 

? 

189


? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Sulmi kundër Bashkimit Sovjetik (BS-së) 


• Të komentojë hartën e tekstit (faqe 69), duke nënvizuar pushtimet naziste në lindje. 

• Të argumentojë sesi BS-ja ruajti aftësinë prodhuese të armëve edhe pas pushtimeve 

të nazistëve të territoreve perëndimore. 

• Të komentojë hartën e tekstit (faqe 72), duke përcaktuar agresionin japonez dhe 

hyrjen e SHBA-së në luftë. 

• Të theksojë rëndësinë e formimit të Aleancës së Kombeve të Bashkuara dhe 

disfatën e forcave naziste në Frontin Lindor. 

Mjetet: hartë e Evropës, hartë memece, filmime të shkurtra që tregojnë sulmin ndaj Përl Harbër 

dhe BS-së. 

Koncepte kryesore: Lufta e Dytë Botërore, 22 qershor 1941, operacioni Barbarosa, Leningradi, 

Japonia, Përl Harbër, 7 dhjetor 1941, SHBA-ja, Aleanca e Kombeve të Bashkuara. 

Evokimi 



Reflektimi 


Shpjegim 

INSERT 

Kontroll i njohurive, punë me 

hartën memece 


Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe udhëzon nxënësit të nxjerrin hartat memece, që u 

punuan orën e kaluar dhe u kërkon atyre të tregojnë veprimet ushtarake pushtuese të realizuara nga Gjermania 

naziste dhe Bashkimi Sovjetik. Nxënësit fillojnë dhe rikujtojnë që midis Gjermanisë dhe BS-së ishte nënshkruar 

një marrëveshje, ajo e Paktit të Mossulmimit, që u zbatua në terren me pushtimin e vendeve Baltike, Moldavisë 

dhe Besarabisë (territorit të Rumanisë) nga BS-ja, si dhe territoreve të pushtuara nga Gjermania naziste. 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, si dhe të nxjerrin hartën memece për të rifreskuar dijet. 

Gjatë kohës që nxënësit lexojnë mësimin e ditës, mësuesi ndërton në dërrasë të zezë, tabelën e INSERT-it 

dhe shpjegon përmbajtjen e saj. 

Kolona me shenjën ajo që nxënësi lexon, është e njohur për të. 

Kolona me shenjën + ajo që nxënësi lexon, është e re për të. 

Kolona me shenjën - ajo që nxënësi lexon, nuk përputhet me njohuritë që ai ka pasur më parë. 

Kolona me shenjën ? nxënësi kërkon të dijë më tepër për informacionin e marrë. 

190


“Armiku te porta” 

Operacioni Barbarosa 

(22 qershor, 1941) 

Sulmi ndaj Rusisë: 

1. Gruri i fushave ruse dhe nafta e 

Kaukazit. 

2. Shkatërrimi i komplekseve 

industriale (armëve). 

3. Terrori ndaj popullsisë. 

+ - ? 

Nxënësit dëshirojnë 

të dinë nëse ka foto 

që tregojnë këtë sulm. 

Kjo mund të realizohet 

nga mësuesi/ja ose të 

përgatitet nga nxënësit. 

Forca e ushtrisë naziste 

Përl Harbër 

SHBA-ja 

Franca 

Britania e Madhe 

BRSS-ja 

SHBA-ja 

{ 

Sulmi do të ishte i shpejtë dhe do të 

përfundonte para dimrit. 

BRSS-ja u trondit nga fillimi i luftës, 

nga forca e madhe ushtarake e 

Gjermanisë, por arriti të zhvendosë 

200 komplekse të mëdha 

industriale nga Perëndimi në Lindje. 

BS-ja ruajti aftësinë prodhuese të 

armëve. 

Qytetet, si: Leningradi dhe Moska u 

rrethuan, por qëndruan heroikisht. 

Japonia: 

Kishte pushtuar territore në Lindje, 

si: Filipine, Indonezi, Malajzi, 

Indokinë (Indi-Australi). 

Më 7 dhjetor 1941 u godit Përl 

Harbër. 

SHBA-ja hyri në Luftën e Dytë 

Botërore. 

Koalicioni antifashist 

Aleanca e Kombeve të Bashkuara 

Fitohet: 

1. Beteja e Stalingradit (fitorja I e 

koalicionit), kundërsulmi i ushtrisë 

ruse. 

2. Kundërsulmi ndaj Moskës nga 

gjenerali Fon Paulus, i cili dështoi 

dhe çoi në tatëpjetën e nazizmit. 

3. Në Lindjen e Largët japonezët 

pësuan disfatë dhe Paqësori u 

izolua nga SHBA-ja. 

4. Afrika Veriore u çlirua nga 

gjenerali amerikan Ajzenhauri dhe 

Mongomeri, dështoi ushtria italogjermane 

e drejtuar nga gjenerali 

Romeli. 

Mësuesi/ja jep fjalimin 

e presidentit amerikan 

Ruzvelt, i cili shpall para 

kongresit amerikan 

hyrjen e SHBA-së në 

luftë. 

Foto të fitoreve të 

aleatëve, të Ajzenhaurit. 

Falë burimeve të ndryshme të informacionit, nxënësit mund të kenë njohuri mbi sulmin e Gjermanisë ndaj 

BS-së, por dhe të Japonisë ndaj SHBA-së, por që e shprehin me gjuhën e tyre, nëpërmjet filmave, si p.sh., 

filmin Përl Harbër ose “Armiku te porta”. 

Hapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën 1-2 dhe kërkon nga nxënësit të hedhin informacionin 

në kolonat përkatëse, te kolona me shenjën (+) është mirë që informacioni të renditet në mënyrë të rregullt 

nga mësuesi/ja. 

191


Hapi II. Nxënësit mund të thonë disa pjesë të filmit Përl Harbër. Mësuesi/ja i dëgjon me vëmendje, pastaj i 

rendit sipas fakteve historike. Ai/ajo ndërhyn dhe shpjegon fillimisht pse SHBA-ja nuk kishte hyrë në luftë. 

Hapi III. Nxënësit shkruajnë emrat e katër shteteve, si: Franca, SHBA-ja, BRSS-ja, Britania e Madhe. Kjo 

pasi të katra shtetet janë sulmuar nga tri shtetet që kanë krijuar boshtin e hekurt, por nxënësit nuk dinë nëse 

shtetet e sulmuara nga shtetet e boshtit krijuan apo jo ndonjë bashkim dhe cili qe qëllimi kryesor. 

Reflektimi: Kontroll i njohurive, punë me hartën memece. 

Hapi I. Nxënësit udhëzohen të punojnë me hartën memece, që gjendet te Ndërto atlasin, faqe 20. Në krye 

të hartës ata shkruajnë togfjalëshin Operacioni Barbarosa dhe tregojnë: veprimet ushtarake, vendet që sulmoi 

Japonia, si dhe goditjen ndaj Përl Harbërit. Gjithashtu nxënësit tregojnë edhe frontet luftarake. 

Hapi II. Nxënësit nënvizojnë dhe poshtë hartës shkruajnë Aleanca e Kombeve të Bashkuara, si dhe 

përcaktojnë veprimet fituese luftarake të këtij koalicioni. 

Hapi III. Mësuesi/ja kërkon të diskutojnë se cilat qenë arsyet e humbjes së Gjermanisë në Frontin Lindor. 

? 

Detyrë shtëpie. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të sjellin fakte dhe figura që kanë të bëjnë me 

mësimin e ditës, në formën e një katalogu ose formën e një Turi galerie. (Ai/ajo i udhëzon nxënësit 

që të kërkojnë në internet ose të shfletojnë enciklopedinë.) 

Figurat që kërkohen: Hartë memece e Operacianit Barbarosa, sulmi i ushtrisë naziste ndaj BRSS-së, qyteti 

i Stalingradit nën sulmimin nazist, hartë memece, Japonia sulmon Lindjen e Largët dhe Përl Harbërin, figura 

e Përl Harbërit nën sulmimin japonez, figura e katër shteteve të Aleancës së Kombeve të Bashkuara, si dhe 

qyteti i Stalingradit. 

? 

? 

? 

Mësimi 3 

Tema: Veprimet ushtarake në Ballkan 


• Të përcaktojë vlerën e Ballkanit për forcat e Boshtit dhe lindjen e shteteve aleate me të. 

• Të tregojë duke u mbështetur në hartën e tekstit (figura 75), si u zbatua operacioni 

Marita. 

• Të analizojë lëvizjen antifashiste në Ballkan: formimi i fronteve popullore, krijimi i 

ushtrive çlirimtare, qëllimi i forcave komuniste, shpërthimi i Luftës Civile, ushtria nacionalçlirimtare. 

Mjetet: hartë, teksti, figura e Josif Bros Titos. 

Koncepte kryesore: operacioni Marita, pushtimi i Jugosllavisë dhe Greqisë, fronte popullore, njësi të 

armatosura- çeta, Josif Bros Tito, Enver Hoxha, komunistët, luftë civile, ushtria nacionalçlirimtare. 


Evokimi 

Shpjegim 


Reflektimi 


192


? 



Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe në hartë tregon Gadishullin e Ballkanit 

duke i pyetur nxënësit se çfarë mbajnë mend nga mësimet e kaluara. Mësuesi/ja bën një përshkrim të shpejtë 

të gjendjes së shteteve në Ballkan në prag të Luftës II Botërore. 


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për një periudhë 4-5 minuta. Pasi nxënësit mbarojnë, 

mësuesi/ja i udhëzon ata të numërojnë nga 1-5, pasi ata mbarojnë grupohen, p.sh., 1 dhe 2 në një grup e 

kështu me radhë. 

Grupi I. Nxënësit e grupit të parë vendosin në anën e majtë dy figura, hartën e Ballkanit dhe të ushtrisë 

gjermane. 

Nxënësit duhet të tregojnë cilat qenë interesat e nazistëve në Ballkan. 

Interesi i nazistëve: 

1. Ana ushtarake 

2. Ana ekonomike 

a) prapavija të sigurta 

b) kontrollonte Mesdheun 

c) do të krijonte me popullsinë e Ballkanit 

reparte ushtarake drejt Lindjes 

a) nafta rumune 

b) mineralet e Jugosllavisë dhe Bullgarisë 

Pra, ky është një model se si mund të përgjigjen nxënësit. 

Grupi i parë duhet të plotësojë pyetjet si më poshtë: 

- Cilat qenë interesat e nazistëve në Ballkan? 

- Çfarë politike ndoqi Hitleri ndaj vendeve të Ballkanit? 

Politika 

e Hitlerit 

Presion 

Pushtim 

mbi Rumaninë, Bullgarinë 

I ndihmuan forcat e 

ekstremitetit të djathtë 

Vendosjen e diktaturave 

naziste 

{ 

Këto shtete 

u bënë pjesë 

e planit 

trepalësh 

i Jugosllavisë, Greqisë 

Nxënësit plotësojnë hartën memece te Ndërto atlasin, faqe 22 dhe ngjyrosin me një ngjyrë Rumaninë dhe 

Bullgarinë, të cilat i qenë bashkuar Boshtit dhe me ngjyrë tjetër Jugosllavinë dhe Greqinë jonaziste. 

Pra, grupi paraqet para shokëve të klasës interesat e nazistëve në Ballkan, por dhe tregon cilat shtete ishin 

me nazistët dhe jo. Të tëra këto nxënësit duhet tì paraqesin në një tabak të madh. 

Grupi II. Pushtimi i Ballkanit. Nxënësit shfrytëzojnë hartën e tekstit, në faqen 75. 

Grupi i dytë ka për detyrë të tregojë para nxënësve të klasës pushtimin e Jugosllavisë dhe Greqisë, ndarjen 

e Greqisë në tri territore, si dhe zbatimin e planeve të Hitlerit, shfrytëzimi i pasurive natyrore dhe krijimi i 

reparteve ushtarake, të dërguara në Frontin Lindor. Nxënësit e këtij grupi ose shfrytëzojnë hartën e librit, ose 

mësuesi/ja u kërkon të plotësojnë hartën memece, duke u mbështetur në atë të librit. 

193


Grupi III. Rezistenca antifashiste. 

Nxënësit e grupit të tretë do të punojnë me rezistencën e popujve të Ballkanit, kryesisht në Jugosllavi, Greqi 

dhe Shqipëri. 

- Cilat ishin format e para të rezistencës? 

- Në çfarë niveli u ngritën dhe a pati konflikte? 

Komuniste 

Jugosllavi 

Shqipëri 

Rumani 

Nacionalistët 

Bullgari 

Fronte 

Popullore 

Krijuan çeta 

të armatosura 

Lindën ushtritë 

nacionalçlirimtare 

{ 

Luftë 

Civile 

(Përfshiheshin të gjitha 

grupimet shoqërore që 

nuk përkrahnin nazizmin) 

Luftë partizane 

Nacionaliste 

Greqi 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit dhe i ndihmon në plotësimin e hapave. Ata ngjyrosin shtetet që ranë nën 

ndikimin komunist. 


Hapi I. Pasi nxënësit i kanë shpjeguar para klasës, mësuesi/ja bën edhe një herë një shpjegim duke u 

mbështetur te punët e nxënësve. 

Hapi II. Mësuesi/ja diskuton me nxënësit pyetjen 7 te rubrika Arsyeto. 

? 

Detyrë shtëpie. Të sjellin informacion mbi Titon dhe fakte mbi Luftën Civile në Greqi. 

Me dëshirë jepen kërkesat në faqen 22, te Fletorja e punës. 

194

? 

? 

? 

? 

Evokimi 



Reflektimi 





Mësimi 4 

Tema: Disfata e Gjermanisë dhe e Japonisë. Mbarimi i Luftës II Botërore 

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: 

• Të përshkruajë situatën politiko-ushtarake në Gadishullin Apenin të ndarë në dy faza, 

arrestimi i Musolinit, nënshkrimi i armëpushimit, pushtimi i Italisë Veriore, Republika 

si dhe vdekja e Duçes. 

• Të nënvizojë situatën e vështirë të forcave naziste në vitin 1944 dhe ta argumentojë 

atë. 

• Të përshkruajë sulmin e përgjithshëm të aleatëve në Evropë dhe Paqësor. 

• Të komentojë figurat e tekstit në faqet 78-79. 

Mjetet: hartë, teksti, figura të Viktor Emanuelit, ushtria ruse, figura të Çurçillit, Ruzveltit, Stalinit në 

Jaltë dhe në Krime, Normandia, çlirimi i Berlinit dhe figura e OKB-së. 

Koncepte kryesore: Viktor Emanueli III, Musolini, gjeneral Pjetër Badolio, 1943 Italia doli nga 

lufta, Republika Sociale Italiane, Republika Salo, Normandi, Stalini, Çurçilli, Ruzvelti, Jaltë, Krime, OKB-ja, 

influenca ruse, influenca anglo-amerikane, 7 maj 1945, Harry Truman, bombë atomike, Hiroshima, Nagasaki, 

6 gusht, 9 gusht. 



Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën dhe sugjerohet që të vendosen figurat e mëposhtme: 

1. Musolini (gjendet në tekst, faqe 32 dhe 34) 

2. Hartë e Evropës me sulmet ndaj Gjermanisë (faqe 78). 

3. Zbarkimi i trupave aleate në Normandi. 

4. Tre të mëdhenjtë në Jaltë e Krime. 

5. Çlirimi i Berlinit (faqe 79). 

6. Bombardimi i Japonisë. 

7. Harta e Italisë (faqe 77). 

Mësuesi/ja, pasi ka vendosur në dërrasën e zezë pamjet u drejton nxënësve këto pyetje: 

- Çfarë lidhjeje mund të ketë Musolini me temën e ditës? 

- A tregon harta veprimet ushtarake? 

- A mund të ketë lidhje kjo figurë me hapjen e Frontit të Tretë? 

- Çfarë mund të kenë diskutuar tre të mëdhenjtë në këto vende? 

- A tregon kjo figurë fundin e Luftës II Botërore? 

Mësuesi/ja pret sugjerimet e nxënësve. 

Realizimi i kuptimit: Parashikim me terma paraprakë. 

Mësuesi/ja nuk i lëviz figurat e vendosura në tabelë. Udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës dhe 

të nënvizojnë pjesët që mund të lidhen me figurat. Ai/ajo e ndan klasën në 7 grupe, aq sa ka edhe figura. 

Mësuesi/ja i cakton çdo grupi një kohë prej 7-10 minutash. 

195


Grupi I. Grupi i parë merret me figurën e parë, atë të Musolinit. Ata duhet të tregojnë gjithçka që ka lidhje 

më të. Si dhe të komentojnë dy fotot e librit në faqet 32, 34, në të cilat paraqitet Musolini në dy pozicione të 

ndryshme, pra të argumentojnë qëndrimin e tij në të dyja rastet. 

Grupi II. Nxënësit duhet të punojnë me hartën e Italisë, që ndodhet në faqen 77, te Historia 8. 

Gjithashtu ky grup merret edhe me këto çështje: 

1. Zbarkimin e tupave amerikane në Jug të Italisë, më 1943. 

2. Bombardimet dhe kushtet e këqija të jetesës. 

3. Arrestimin e Musolinit, si dhe vrasjen e tij. 

Grupi III. Ky grup shikon me vëmendje hartën e Evropës, faqe 78 dhe komenton veprimet ushtarake. 

Grupi mund të përbëhet nga tre nxënës, të cilëve u caktohen këto detyra: 

Nxënësi 1: Merret me Frontin Lindor ushtarak rus. 

Nxënësi 2: Merret me Frontin Jugor anglo-amerikan. 

Nxënësi 3: Të tregojë pse Gjermania po pësonte goditjen e forcave aleate. 

Grupi IV. Këtij gupi i jepet figura e zbarkimeve në Normandi. Pjesëtarët e këtij grupi merren edhe me 

krijimin e Frontit të Tretë dhe mundësinë për tì dhënë fund luftës. 

Grupi V. Nëse mësuesi/ja e ka figurën e tre të mëdhenjve në Jaltë dhe Krime, ia jep këtij grupi që të 

gjykojë mbi të. Nxënësit tregojnë se cilat qenë figurat historike që morën pjesë në këto takime dhe se 

çfarë vendimesh u morën në Krime. 

Grupi VI. Nxënësit shohin me kujdes foton e çlirimit të Berlinit (faqe 79) dhe bëjnë komentet e tyre. 

Mësuesi/ja i kërkon nxënësve të përcaktojnë datën kur iu dha fund Luftës së Dytë Botërore në Evropë. 

Grupi VII. Nëse mësuesi/ja e ka figurën e bombardimeve në Japoni, ia jep këtij grupi që ta komentojë atë. 

Mësuesi/ja i kërkon nxënësve të tregojnë mënyrën se si SHBA-ja i dha fund luftës kundër Japonisë. 


Mësuesi/ja hedh një pyetje të hapur, e cila do një përgjigje pozitive ose negative. 

PO A ishte i drejtë sulmi i SHBA-së JO 

ndaj Japonisë me armë bërthamore? 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

Nxënësit do të ndahen në dy grupe sipas pikëpamjeve, por mund të ketë dhe nga ata të cilët janë të 

paqartë. Ata mund të pozicionohen pasi të kenë dëgjuar shokët. 

? 

Detyrë shtëpie. Kërkesat 2, 4 në faqen 23, te Fletorja e punës. 

196

? 

? 

? 


Mësimi 5 

Tema: Përpjekja për konsolidimin e paqes. Konferenca e paqes e Parisit 


• Të përcaktojë vendimet e Konferencës së Jaltës. 

• Të dijë qëllimin e OKB-së dhe institucionet e saj. 

• Të nënvizojë vendimet kryesore të Konferencës së Paqes në Paris (gusht 1945). 

• Të vlerësojë faktorin e brendshëm në kapërcimin e plagëve të luftës. 

• Të krahasojë UNRRA-n me Planin Marshall e të nënvizojë elementin e përbashkët 

dhe veçoritë. 


Koncepte kryesore: Konferenca e Jaltës, Konferenca e Postdamit, Gjykata Ushtarake Ndërkombëtare, 

Nuremberg, OKB-ja, Konferenca e Paqes, Paris, Plani Marshall, UNRRA. 


Evokimi 



Reflektimi 




Hapi I. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën dhe u drejton nxënësve pyetje: 

- Si mendoni ju, ç’ndodh pas çdo lufte? 

- A mbajnë shtetet fituese qëndrime ekonomike, politike, territoriale ndaj shtetit humbës? 

Nxënësit përgjigjen: - vendoset paqja 

- bëhet bilanci ekonomik, social etj. 

- fillon rindërtimi i vendit 

- dënohen kriminelët. 

Hapi II. 

Gjithçka që nxënësit thonë, shkruhen në dërrasën e zezë. Pasi mësuesi/ja mbaron së pyeturi nxënësit, 

atëherë thotë: 

Sot do të njihemi me faktin nëse vendet fituese bënë të njëjtin gabim si në Versajë me vendimet e tyre apo 

jo. Do të njihemi dhe me institucione të reja. 

Me këtë pyetje mësuesi/ja do të bëjë një krahasim mes dy konferencave të paqes: atë të 1919 dhe 1945. 


Kjo metodë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me 

kureshtjen. 

197


Citati / fjala 

Jaltë dhe Postdam 

OKB-ja 

Komenti 

Territori gjerman përkohësisht të ndahej në katër zona, të cilat 

administroheshin nga shtetet fituese, si: SHBA-ja, BRSS-ja, Anglia, 

Franca. Një ndarje e tillë u bë edhe për Berlinin. 

Krimet e nazistëve që kishin bërë gjatë Luftës së Dytë Botërore. 

Për këtë u krijua Gjykata Ushtarake Ndërkombëtare- Nurembergut 

(gjykimi i krimeve të nazistëve). 

Forcimi i paqes – OKB-ja. 

Qershor 1945 në San Francisko të SHBA-së. 

Ruajtja e paqes dhe e sigurisë. 

Zgjidhja e problemeve që po kalonte shoqëria, si: uri, sëmundje, 

analfabetizmi etj. 

Masat ekonomike 

Forca detare 

Masat ushtarake tokësore Kaskat blu 

ajrore 

Gusht 1946 në Paris. 

U thirrën të gjitha shtetet aleate të Gjermanisë. 

Dëmshpërblimet. 

{ 


në Paris 

Kufijtë 

e shteteve 

Ndryshuan territoret e Italisë, Rumanisë, Bullgarisë. 

Territoret e BRSS-së u zgjeruan në kurriz të vendeve 

Baltike dhe rajoneve lindore të Polonisë. 

Sollën lëvizje të mëdha demografike. 

Rindërtimi ekonomik 

i Evropës 

U nënshkruan traktatet e paqes në vendet aleate të Gjermanisë, 

ndërsa me Gjermaninë dhe Austrinë u shtynë për më vonë. 

Faktori i brendshëm – vullneti i popujve për rindërtim. 

Faktori i jashtëm – UNRRA – Plani Marshall. 

UNRRA: Shërbeu për kapërcimin e gjendjes së jashtëzakonshme 

Furnizoi me ushqim, barna. 

Plani Marshall: Plani për rimëkëmbjen e shpejtë të ekonomisë. 

U pranua vetëm nga vendet perëndimore. 

Hapi I. Synimi kryesor i mësuesit/es është që nxënësit të përcaktojnë qartë se cilat qenë tri çështjet që u 

diskutuan në Konferencën e Jaltës dhe si u konkretizuan ato në terren apo në ndërtimin e institucioneve. 

Hapi II. Në këtë pjesë mësuesi/ja vë theksin te data dhe vendi i OKB-së, cilat ishin dy qëllimet e kësaj 

organizate dhe çfarë masash do të ndërmerrte ajo nëse një nga qëllimet e saj shkelej. 

Hapi III. Mësuesi/ja vë theksin dhe rendit hap pas hapi gjërat kryesore të Konferencës së Paqes, që nga 

data e fillimit deri në marrëveshjet dhe çështjet e arritura. 

Hapi IV. Mësuesi/ja vë theksin dhe kërkon nga nxënësit të evidentojnë dy faktorët që ndihmuan në 

rindërtimin e Evropës. Është mirë që në kolonën e citateve fjalët të vendosen nga mësuesi/ja dhe komenti të 

realizohet nga nxënësit. 


Shtrohet një pyetje që pret përgjigje pozitive ose negative. 

198

? 


PO 

JO 

A janë vendimet e Konferencës së Paqes 1946 të njëjta 

me ato të Parisit 1919? 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

PO 

JO 

Tani që u njohët me vendimet e Konferencës së Paqes, 

mendoni se shtetet fituese ditën të mos bënin të njëjtat 

gabime si ato të Parisit 1919? 

Përfundimi: _____________________________________________________ 

Mësuesi/ja lë që të diskutohet pyetja 5 te rubrika Arsyeto. 

Detyrë shtëpie. Kërkesat 1, 2 në faqen 24, te Fletorja e punës. 

199


? 

? 

? 

? 

Mësimi 6 

Tema: SHBA-ja dhe Bashkimi Sovjetik. Fillimi i Luftës së Ftohtë 


• Të argumentojë pozitën e re të Evropës pas Luftës II Botërore. 

• Të arsyetojë situatën që u krijua pas Luftës II Botërore, ballafaqimi i dy sistemeve, 

dy qytetërimeve të kundërta. 

• Të argumentojë si lindi “Perdja e Hekurt”, “NATO”, dhe Traktati i Varshavës. 

• Të zbërthejë kuptimin “Luftë e Ftohtë” e të përcaktojë veçoritë e saj. 

Mjetet: 

teksti, hartë, foto të ushtarit rus, figura e simbolit të Natos, figura Juri Gagarin. 

Koncepte kryesore: superfuqi, SHBA-ja shtet demokratik, pluralist, ekonomi kapitaliste; BRSS-ja 

shtet totalitar, monist, ekonomi shtetërore ose e centralizuar, dy sisteme, dy qytetërime të kundërta, regjim 

komunist, vende mike, Uinston Çurçill, Perde e Hekurt, Aleanca Veri-Atlantike, NATO-ja, vende satelite, Traktati 

i Varshavës, dy blloqe ushtarake, shtrirje influence, Luftë e Ftohtë. 


Evokimi 

Shpjegim, Stuhi mendimesh 

Realizimi i kuptimit I lexuar, i drejtuar. I dëgjuar, i drejtuar 

Reflektimi 



Evokimi: Shpjegim, Stuhi mendimesh. 

Hyrja realizohet nga mësuesi/ja. 

Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit dhe vë theksin te dy shtetet në temë: 

SHBA-ja dhe BRSS-ja dhe kërkon nga nxënësit të thonë gjithçka dinë ose kanë mësuar për këto shtete. Për 

tù ardhur në ndihmë, mësuesi/ja mund tì orientojë rreth sistemeve politiko-ekonomike që kanë këto vende 

në periudhën që flasim. 

vend 

demokratik 

pronë private 

vend 

totalitar 

ekonomi shtetërore 

vend 

pluralist 

SHBA 

Ruzvelti 

vend 

monist 

BRSS 

Stalini 

Hapi II. Pra, pasi mësuesi/ja mbledh informacionin që zotërojnë nxënësit rreth këtyre shteteve u drejtohet 

atyre dhe shpjegon se çfarë do të mësohet sot. 

Do të analizohet ose argumentohet gjendja e Evropës, do të shihet nëse aleanca e luftës do të vazhdojë, 

nëse strukturat që janë ndërtuar në këto sisteme do të lejojnë bashkëpunimin midis këtyre dy qytetërimeve, 

çfarë do të ndodhë me shtetet që ndodhen midis SHBA-së dhe BRSS-së. 

Realizimi i kuptimit: I lexuar, i drejtuar. I dëgjuar, i drejtuar. 

Realizimi i kësaj metode nxit nxënësit të mendojnë, të analizojnë dhe të parashikojnë rreth asaj që dëgjojnë 

e lexojnë. 

200


Hapi I. Fillon leximi dhe pas një paragrafi të caktuar nga mësuesi/ja bëhet ndalesa. Pas çdo ndalese 

mësuesi/ja duhet të ketë bazë këto pyetje: 

- Ç’mendoni se do të ndodhë më pas? 

- Çfarë provash keni për ta vërtetuar këtë? 

- Si ndodhi në të vërtetë? 

Hapi II. Mësimi i ditës është i përkryer (ose i përshtatshëm) për të realizuar këtë metodë, pasi pjesa e parë 

është ndërtuar mbi dijet e marra nga mësimet paraardhëse. Kjo do tì ndihmojë nxënësit të përzgjedhin faktet 

kryesore të mësimeve të mëparshme dhe tì rendisin në mënyrë logjike. 

Hapi III. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e parë dhe të dytë dhe u kërkon atyre: Tani që 

lexuat pjesën e parë (pjesa më e madhe e informacionit është e njohur), çfarë mendoni se do të ndodhë më 

pas? Pra, çfarë marrëdhëniesh mund të krijohen mes SHBA-së dhe BRSS-së? 

Mësuesi/ja pret sugjerime. Nxënësit mund të ndahen në dy grupe: njëri të japë argumente që marrëdhëniet 

mes këtyre dy superfuqive të jenë pozitive, ndërsa grupi tjetër që të jenë negative. 

Kështu realizohet në linja të përgjithshme edhe metoda Rrjeti i diskutimit. 

Mësuesi/ja kërkon nga ata jo vetëm që të përcaktojnë qëndrimet pas Luftës II Botërore mes SHBA-së dhe 

BRSS-së, por dhe të japin argumente pse. 

Hapi IV. Pasi i merr argumentet dhe i shkruan në dërrasë, mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën e 

dytë, për të parë se cili grup ka të drejtë ose për të qenë më i saktë për atë që ndodhi në të vërtetë. Pasi nxënësit 

e lexojnë dhe pjesën e dytë, mësuesi/ja u drejton pyetjen se çfarë ndodhi në të vërtetë. Marrëdhëniet midis tyre 

u përmirësuan më tej apo u keqësuan. Mësuesi/ja plotëson pjesën e tretë pasi nxënësit sugjerojnë. 

Hapi V. Në fund, mësuesi/ja hapat e mësipërm i shoqëron me plotësimin e tabelës së mëposhtme: 

GRUPI I 

GRUPI II 

Çfarë mendoni se do të 

ndodhë? 

Hapi III. 

Mendoj se marrëdhëniet 

midis SHBA-së dhe 

BRSS-së do të jenë 

të mira. 

Marrëdhëniet midis SHBAsë 

dhe BRSS-së do të 

përkeqësohen. 

Çfarë provash keni? 

1. Aleanca e SHBA-së dhe 

BRSS-së do të vazhdonte edhe 

pse sistemet që ndërtohen në dy 

shtetet janë të kundërta. 

2. Përderisa këto shtete 

gjetën gjuhën e përbashkët në 

konferencën e 

Jaltës dhe Postdamit, një gjë e tillë 

do të vazhdojë edhe pas Luftës së 

Dytë Botërore. 

3. Gjyqi i Nurembergut 

1. Janë dy shtete me sisteme të 

kundërta 

pluralist - monist 

kapitalist – socialist 

liri politike – s`ka liri politike 

sistem demokratik – sistem totalitar 

2. Plani Marshall (refuzimi) 

Si ndodhi në të vërtetë? 

Hapi IV. Hapi V. 

Dy superfuqi. 

1. Midis SHBA-së dhe 

BRSS-së filloi të ndihej një 

vijë ndarëse, që quhej nga 

Çurçill, si: “Perde e hekurt”. 

- Evropa Lindore ishte pjesë 

e influencës ruse – vende 

mike ose satelite. 

- Evropa Perëndimore 

ishte pjesë e influencës 

amerikane. 

2. U krijuan dy blloqe 

ushtarake të kundërta: 

NATO-ja – Traktati i 

Varshavës. 

Fillimi i Luftës së Ftohtë: 

- Periudhë 40-vjeçare 

- U shoqërua me shumë 

tensione, 

- Preku çdo aspekt të 

jetës, 

- U shtri deri në Hënë, 

me Juri Gagarin. 

201



Mësuesi/ja ngre për diskutim të lirë pyetjet 3-4 të rubrikës Kontrollo njohuritë. 

Gjithashtu, ai/ajo u kërkon nxënësve që të komentojnë dhe të emërtojnë karikaturën e librit, në faqen 85, 

pyetja 8 te rubrika Arsyeto. Ata duhet të japin argumente për përplasjen e dy superfuqive. Nëse ka mbetur 

ende kohë, nxënësit mund të plotësojnë edhe tabelën e dy sistemeve. 

? 

Detyrë shtëpie. 1. Të sjellin fakte të cilat dëshmojnë konfliktin mes SHBA-së dhe BRSS-së, fakte për 

Luftën e Ftohtë. 

2. Të plotësojnë hartën memece duke u mbështetur te harta e librit. 

? 

? 

? 

? 

Mësimi 7 

Tema: Rindërtimi ekonomik. Revolucioni tekniko-shkencor 


• Të përcaktojë karakterin e ndihmës që dha Plani Marshall. 

• Të përcaktojë revolucionin tekniko-shkencor, si një proces i vazhdueshëm, i 

pandërprerë, që vazhdon të japë vlerat e tij dhe pas luftës. 


Koncepte kryesore: Harry Truman, Plani Marshall, anijet e miqësisë, shkenca dhe teknika, raketa 

të telekomanduara V1 dhe V2, radari Kristian Bernard. 


Evokimi 



Reflektimi 

Diskutim 


Evokimi: Diskutim i lirë. 

Hapi I. Mësuesi/ja shpjegon se në shtëpitë tona kemi televizor, kompjuter, frigorifer dhe të tjera aparate 

elektronike, por gjëra të tilla a mendoheshin në Evropë pas Luftës II Botërore. 

- Çfarë ndihmoi në krijimin e bazave për të ecur më tej? 

- A mos ndodhi një revolucion shkencor? 

Mësuesi/ja pret përgjigje nga nxënësit. 


Mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe i ndan çdo grupi detyrën e caktuar. 

Grupi I. 

Rindërtimi ekonomik. 

- Cilat qenë hapat që u morën për të rindërtuar Evropën Perëndimore? 

Grupi II. 

Trego ndryshimet që solli Revolucioni tekniko-shkencor. 

Kështu nxënësit sjellin fakte dhe figura të Revolucionit. 

202


armët 

Revolucioni 

tekniko-shkencor 

pajisje shtëpiake 

fusha e mjekësisë 

informatikë 

industri 


Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin pyetjet 2-3 te rubrika Kontrollo njohuritë. Gjithashtu, ata analizojnë 

shprehjen 5 te rubrika Argumento, për këtë pyetje realizohet një diskutim i lirë. Në fund, mësuesi/ja bën një 

përmbledhje të shpejtë të mësimit të ditës, duke u ndalur në çështjet më të rëndësishme të tij. 

? 

? 

? 

? 

KREU VII 

KONSOLIDIMI I DEMOKRACISË DHE ZHVILLIMI EKONOMIK I EVROPËS 

PERËNDIMORE 

Mësimi 1 

Tema: Britania e Madhe në vitet 1945-1974 


• Të arsyetojë rëndësinë e qeverisë së koalicionit, e cila veproi gjatë luftës. 

• Të zbërthejë kuptimin “shtet i mirëqenies”. 

• Të argumentojë pse Partia Laburiste u quajt Partia Popullore. 

• Të zbërthejë kuptimin e lirisë ekonomike. 

• Të ndërtojë një grafik që shpreh shkëmbimin e pushtetit midis laburistëve 

dhe konservatorëve. 


Koncepte kryesore: Partia Konservatore, Partia Laburiste, Parti Popullore, koalicion i dy partive, 

zgjedhjet e 1945. 


Evokimi 



Reflektimi 



Evokimi: Stuhi Mendimesh. 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë temën e mësimit, si dhe fjalën Angli. Nxënësit shprehin idetë e tyre 

për Anglinë. Londër Manchester Unite fituese e Luftës I dhe II Botërore 

Big Ben 

Angli 

Revolucioni I 

industrial 

futboll lojërat Olimpike 2012 Bekam Wimbledon 

203


Pra, mësuesi/ja ndërthur fakte të fushave të ndryshme, në mënyrë që ta bëjë sa më interesante orën e 

mësimit. 


Kjo metodë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme mësimin e ditës. 

Hapi I. Ndërkohë që nxënësit lexojnë, mësuesi/ja ndërton këtë tabelë: 

Citati 

Partia Laburiste (e majtë) 

ekonomi 

shoqëri 

shtetëzime 

shërbime sociale 

Komenti 

industria 

transporti 

banka 

sektori i energjisë 

sigurimi i popullit 

strehimi 

Partia Popullore 

{ 

Shteti i mirëqenies 

sociale 

Partia Konservatore 

(e djathtë) 

Shtresa e mesme 

dhe ajo e pasur 

liri ekonomike 

shërbime sociale 

ndërhyrje minimale e shtetit në ekonomi 

kundër shtetëzimeve të ekonomisë 

shtetin e mirëqenies sociale nuk e ndryshuan, 

e kanë njëlloj si laburistët 

Hapi II. Mësuesi/ja u tregon nxënësve për dëmet e mëdha ekonomike që pësoi Anglia pas Luftës II Botërore, 

si dhe për bashkëqeverisjen e dy partive politike (koalicioni) gjatë Luftës. Nxënësit duhet të dinë se kush e 

qeveris Anglinë pas Luftës II Botërore. 

Hapi III. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të gjejnë të veçantat e Partisë Konservatore, si dhe çfarë idesh 

politike zbatuan ata për shërbimet sociale. 

Hapi IV. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të argumentojnë se dy partitë politike të Anglisë, ajo Konservatore 

dhe Laburiste, i linin vendin njëra-tjetrës në qeverisjen e vendit. 


Hapi I. Mësuesi/ja nxjerr para klasës një grup prej 7-9 vetësh dhe i vendos në mënyrë rrethore. Mësuesi/ja 

udhëzon një nxënës të thotë një fakt historik të mësimit të ditës. Pasi ai e thotë, drejton dorën drejt një shoku 

tjetër. Idetë që hidhen “në mënyrë artificiale” formojnë një rrjetë merimange. 

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të diskutojnë pyetjen 8 te rubrika Arsyeto. 

? 

Detyrë shtëpie. Kërkesat në faqen 27-28, te Fletorja e punës. 

204

? 

? 

? 

? 

Mësimi 2 

Tema: Franca në vitet 1945-1974 



• Të vlerësojë figurën e De Golit. 

• Të përcaktojë rrugën e zhvillimit që realizoi Franca. 

• Të dallojë planifikimin ekonomik në Francë nga ai i BS-së. 

• Të nënvizojë karakteristikat kryesore të jetës politike në Francë. 

• Të zbërthejë përmbajtjen e një Republike Parlamentare Presidenciale 

• Të veçojë masat efektive që mori Franca degoliane për të siguruar qëndrueshmërinë 

politike. 

Mjetet: teksti, hartë, figura e flamurit të Francës, himni i Francës. 

Konceptet kryesore: Sharl de Gol, paqëndrueshmëria politike, Republika IV, Vietnam, Republikë 

Parlamentare Presidenciale, çështja algjeriane. 


Evokimi 


Realizimi i kuptimit Pyet sërish 

Reflektimi 




Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë temën e mësimit, vendos figurën e flamurit të Francës dhe udhëzon 

nxënësit të dëgjojnë për disa sekonda himnin e Francës. 

Hapi II. Pasi nxënësit dëgjojnë himnin, mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Franccë dhe kërkon 

nga nxënësit të hedhin ide që lidhen me të. 

Paris Kulla Eifel Versajë 

Modë 

FRANCË 

Luigji XIV 

U pushtua nga Gjermania Sfilatë Turizëm 

Hapi III. Mësuesi/ja fton një nxënës që ka vizituar Francën dhe kërkon që nxënësi tì tregojë çfarë kujtimesh 

ka. 

Realizimi i kuptimit: Pyet sërish. 

Hapi I. Kjo metodë punohet me partnerë dysh. Mësuesi/ja udhëzon klasën të lexojë mësimin e ditës dhe 

krijon në klasë tri çifte, ku secilit çift i cakton një detyrë. Të dy nxënësit lexojnë pjesën e caktuar. Mësuesi/ja 

udhëzon një nxënës të përvetësojë pjesën, ndërsa nxënësi tjetër të ndërtojë dy ose tri pyetje mbi mësimin e 

ditës. 

205


Çifti 1 

Çifti 2 

Çifti 3 

Franca pas çlirimit 

Zhvillimet politike 

Franca e Sharl de Golit 

Hapi II. Pasi çiftet e nxënësve e përvetësojnë mësimin, mësuesi/ja ngre çiftin e parë. Pasi çifti tregon pjesën 

e parë, mësuesi/ja i drejtohet klasës nëse është lënë gjë pa thënë ose mos ndonjë fakt është thënë gabim. 

Mësuesi/ja mund të japë një shembull duke drejtuar një pyetje: 

- Cilat qenë pasojat e Luftës së Dytë Botërore në Francë? 

Gjatë shpjegimit të pjesës nga nxënësit mësuesi/ja duhet të dëgjojë me vëmendje. 


Hapi I. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të krahasojnë Republikën IV me Republikën V, duke evidentuar 

mangësitë e Republikës IV dhe pikat e forta të Republikës V. 

Hapi II. Të vlerësojnë figurën e De Golit në ndërtimin e shtetit modern francez. 

206


Testet, Historia VIII 

Testi I 


Shtetet kryesore në Evropë para 

dhe pas vitit 1870 

Të vjetra 

Të reja 

1. _____________________ 1. _____________________ 1. _____________________ 

2. _____________________ 2. _____________________ 

Kërko 

2. _____________________ 

3. _____________________ 

4. _____________________ 

3. _____________________ 

4. _____________________ 

5. _____________________ 

E vështirë 

_____________________ 


Lëvizja qytetare 

Lëvizja bamirëse 

Lëvizja feministe 

Ndihmonin të varfrit e njerëzit në nevojë. 

Kërkonin barazinë me burrin. 

Kërkonin të drejta për çdo detyrë shoqërore. 

Të drejtat elektorale të përgjithshme. 

Të rriten të drejtat qytetare. 

Të hiqen kufizimet për të drejtën e votës. 

3. Plotëso hapësirat boshe: 

o Punëtorët krijuan shoqata sipas ___________________, që u quajtën ___________ ose ________. 

o __________________ quhet gruaja që krijoi “Bashkimin social e politik” në vitin ________ në _____ 


Ngjarjet kryesore të vitit 1917 

207


5. Rretho përgjigjen e saktë: 

I. Dështimin e Planit Rrufe e solli: 

a. Lufta në Belgjikë b. Fronti i ri i Jugut c. Beteja e Marnës 

II. Vija e fortifikimit francez ishte: 

a. 100 km b. 200km c. 500 km 

III. Vija e fortifikimit në Marna u sulmua në: 

- 1, 2, 3, 4, 5 apo 6 pika 

6. Shëno alternativën e saktë: 

Lufta e Parë Botërore u quajt: 

Lufta e shekullit 

Luftë e shpejtë 

Luftë industriale 

Luftë e ashpër 

Luftë moderne 

7. Plotëso hapësirat boshe: 

Lufta e Parë Botërore filloi më __________ dhe përfundoi më __________, zgjati __________, i kushtoi 

shoqërisë __________ të vdekur, __________ të gjymtuar. 

8. Plotëso skemën: “14 pikat e Uillsonit”: 

14 pikat e Uillsonit kërkonin të krijohej 

Ku të sundojnë 

Të respektoheshin 

Për vendet e mëdha e të vogla 

9. Shëno me √ përgjigjen e saktë dhe me x përgjigjen e gabuar: 

Në Rusinë komuniste ishte vendosur rendi demokratik. 

Lenini krijoi në Moskë internacionalen II. 

Internacionalja III ndihmoi të krijoheshin partitë komuniste në shtetet e Evropës. 

Në Itali, Gjermani e Spanjë u vendos diktatura. 

Në vendet demokratike punohej për të forcuar frymën e bashkëpunimit. 

Lufta e kolonive për pavarësi vazhdoi gjatë shekullit XX. 

Rusia komuniste e shtetet kapitaliste shprehnin qëndrime të kundërta. 

Federata është një bashkim shtetesh ku shtetet kanë një organ të përbashkët dhe i nënshtrohen atij. 

10. Arsyeto: Si e kuptoni shprehjen: “Të kemi edhe ne një vend me diell” 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

208

11. Komento karikaturën. Çfarë të dhënash historike nxirrni nga ajo? 


Shënim: Gruaja përfaqëson Italinë 

në prag të Luftës së Parë Botërore. 

12. Arsyeto: Pse paqja e vendosur u quajt “Paqe ndëshkuese”? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

13. Punë me hartën: Shëno 15 emrat e shteteve sipas numrave që gjenden në hartë. Çfarë tregojnë 

a, b, c, e, f. Shëno këto në legjendë. 

1. _______________________ 

2. _______________________ 

3. _______________________ 

4. _______________________ 

5. _______________________ 

6. _______________________ 

7. _______________________ 

8. _______________________ 

9. _______________________ 

10. _______________________ 

11. _______________________ 

12. _______________________ 

13. _______________________ 

14. _______________________ 

15. _______________________ 

a. _______________________ b. _______________________ c. _______________________ 

d. _______________________ e. _______________________ f . _______________________ 

209


14. Plotëso legjendën dhe ngjyros zonat ku ndesheshin interesat mes shteteve në prag të Luftës I 

Botërore. 

1. _______________________ 

2. _______________________ 

3. _______________________ 

4. _______________________ 

5. _______________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 2 2 2 3 2 3 3 3 2 4 4 4 4 

210


Testi II 

1. Plotëso tabelën: Dy revolucionet në Rusi: 

Revolucionet Përmbysën Vendosën Parullat që përdorën Qëndrimi ndaj 

luftës 

Shkurt 1917 

6-7 nëntor 1917 


Lenini mori këto masa: 

- U bë shtetëzimi i _______, _______, _______, _______. 

- U godit _______. 

- U nënshkrua paqe me _______ e Rusia doli _______. 

- U krijua _______. 

- Më 1922 u krijua _______. 

- Pushteti leninist mbështetej në _______ dhe kundërshtarët shpalleshin _______, _______, _______ 

- U ndaluan __________. 

- U vendos një regjim __________. 

3. Shëno tiparet e përbashkëta të regjimeve totalitare. 

_________________________, _________________________ 

_________________________, _________________________ 

_________________________, _________________________ 

_________________________, _________________________ 


Programi i Partisë Fashiste 

Premtonte 

5. Plotëso tabelën me “Po” ose “Jo”: 

Diktatura fashiste: 

Nuk vlerësonte propagandën 

Ndaloi liritë demokratike 

Rivendosi dënimin me vdekje 

Nuk i kushtoi vëmendje shkollës 

Ekonomia u zhvillua në anarki 

Qe shtet agresiv 

Po / Jo 

211


6. Plotëso tabelën: Partia naziste: 

Viti i themelimit Udhëheqësi i saj Programi Titulli që mori 

udhëheqësi i saj 

7. Arsyeto: Si arrijnë regjimet totalitare të ngrenë masën e popullit në përkrahje të politikës së 

tyre agresive? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

8. Plotëso vendet bosh duke vendosur fjalët: diktatura e Frankos, Republika Demokratike, Falangistët, 

Front Popullor, Luftë Civile, Front Kombëtar, Gjermania, Italia, Rusia Sovjetike, vullnetarë antifashistë. 

Quheshin forcat ushtarake të dërguara nga gjenerali Franko ........................... 

Forcat e djathta konservatore krijuan ................................................................ 

Forcat e majta demokratike krijuan ................................................................... 

Zgjedhjet e vitit 1931 sollën .............................................................................. 

Në vitet 1936-1939 në Spanjë u zhvillua ......................................................... 

Falangistët u ndihmuan nga ............................................................................. 

Përmbysja e Republikës solli në pushtet ......................................................... 

9. Komento pamjen dhe shëno: Çfarë të dhënash historike nxjerr nga kjo pamje? 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

10. Arsyeto: Jep mendimin tënd për dy pamjet. Çfarë kishin të përbashkëta dhe ku ndryshonin 

këto dy figura historike? 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

_________________________________ 

212 

____________________________________________________________________________________


11. Punë me hartën: Plotëso legjendën, ngjyros vendet ndaj të cilave u drejtua agresioni fashist 

dhe shëno me shigjeta, duke u nisur nga Roma, drejtimet e politikës agresive fashiste. 

Drejtimet e agresionit 

fashist. 

12. Plotëso shkurt tri detyrat e politikës së jashtme të Gjermanisë naziste: 

1. ___________________________________________________________ 

2. ___________________________________________________________ 

3. ___________________________________________________________ 

13. Arsyeto: Cilat qenë tiparet e krizës në Italinë e pasluftës? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

14. Arsyeto: Kur u formua Partia Fashiste dhe cili qe programi i saj? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

213


Testi III 

1. Përgjigju me “Po” ose “Jo”: 

Parlamenti francez përbëhej nga një dhomë ____. 

Presidenti zgjidhej për 7 vjet ____. 

Jeta politike në Francë ishte e qëndrueshme ____. 

Jeta politike përfaqësonte dy krahët: të majtë e të djathtë ____. 

Forcat e majta krijuan aleancën “Uniteti Kombëtar” ____. 

Forcat e djathta krijuan aleancën “Fronti Popullor” ____. 

Në vitin 1936 fitoi “Fronti Popullor” ____. 

Në vitin 1937 fitoi “Uniteti Kombëtar” ____. 

2. Plotëso tabelën: Jugosllavia në vitet 1918-1939: 

Territoret që bënin pjesë në shtetin Institucionet fetare 

e ri, Jugosllavi 

1. _______________________ 

2. _______________________ 

3. _______________________ 

4. _______________________ 

5. _______________________ 

6. _______________________ 

7._______________________ 

8. _______________________ 

1. ____________ 

2. ____________ 

3. ____________ 

Rrymat 

kundërshtare 

1. ____________ 

2. ____________ 

Politika e zbatuar ndaj 

shqiptarëve 

1. __________________ 

2. __________________ 

3. Jep gjykimin tënd: Çfarë favorizonte në Evropë qëndrimi neutral i SHBA-së gjatë viteve ‘30-të? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

4. Plotëso tabelat: Karakteristikat e jetës së brendshme në Bullgari: 

U krijua më 1919 Drejtohej nga U bë më 1922 U realizuan U krijuan në Evropë 

Forcat 

antidemokratike 

1. _______________ 

2. _______________ 

3. _______________ 

Partia që 

bashkoi 

Bënë më 1932 Në vend u vendos Më 1935 u 

vendos 

5. Plotëso tabelën: Partitë politike në Rumani 

Kërkesat: Kërkesat: Kërkesat: 

................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

................................................. 

................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

.................................................. 

................................................. 

214

6. Bëni lidhjet e sakta me shigjetë: 

Lufta greko-turke 

Shkëmbimi 

Riatdhesimi 

Shkombëtarizimi 


• Ndalohej përdorimi i gjuhës shqipe, sllave, turke. 

• U quajtën turq shqiptarët myslimanë të Epirit. 

• 1920-1922 

• 1,3 milionë grekë e 600 000 turq. 

• Mbreti Kostandin abdikoi. 

• U pushtuan 6 përfaqësues të lartë të shtetit. 

• Të riatdhesuarit u vendosën në territoret e Epirit, Thesalisë dhe Maqedonisë. 

• Komiteti për vendosjen e refugjatëve. 

7. Shëno alternativat e sakta me V: 

a. Partitë politike në Greqi ishin: 

Popullore Monarkike Demokratike Republikane 

b. Më 1924 u shpall: 

Monarkia Republika diktatura 

c. Më 1935 u vendos si mbret: 

Gjergji Kostandini Gjergji II 

d. U vendos diktatura më: 

1930 1936 1940 


Reformat e Ataturkut shkëputën shtetin nga ............................. Zëvendësoi gjuhën ......................... me 

gjuhën ............................... Ndryshoi veshjen e ................., ................., fitoi të drejtën të votojë e të marrë 

pjesë në ...................................... U dënua ................................. U vendos alfabeti ............................. U krijua 

një shtet .................................... 

9. Shëno organet që zgjodhi Kongresi i Lushnjës: 

Zgjodhi 

10. Shëno katër reformat më të rëndësishme që realizoi monarkia shqiptare në politikën e 

brendshme. 

1. ___________________________________ 

2. ___________________________________ 

3. ___________________________________ 

4. ___________________________________ 

215


11. Komentoni këtë figurë: A ju duket e drejtë kërkesa e Turqisë për t’u bërë anëtare e BE-së, 

megjithëse pjesa më e madhe e këtij shteti gjendet jashtë Evropës? 

____________________________________ 

_______________________________________ 

_______________________________________ 

_______________________________________ 

____________________________________ 


Gandizmi 

– parimet mbështetës 

13. Punë me hartën: Ngjyros me dy ngjyra vendet që iu shkëputën Perandorisë Osmane dhe kaluan 

në zotim të Francës dhe Anglisë, ngjyros vendet që mbetën neutrale, si dhe plotëso legjendën. 

Republika e Turqisë 

Legjenda: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

14. Zgjidh alternativën: Për të zgjidhur një problem nacional cila rrugë të duket më e arsyeshme? 

a. rruga paqësore 

b. rruga paqësore mbështetur me përdorimin e forcës 

c. përdorimi i forcës 

216


Test IV 


Italia 

Gjermania 

Franca 

Anglia 

Bashkimi Sovjetik 

2. Plotëso tabelën a dhe b: 

a. Sulmi nazist mbi BS-në: 

Plan pune mbrojtës 

Forca ushtarake të ekuilibruara 

Pakti i Çeliktë 

Sulmon Poloninë 

Pushton Poloninë Perëndimore 

I shpalli luftë Anglisë dhe Francës 

Pushton Poloninë Lindore 

Data e fillimit të sulmit Plani gjerman Interesat e 

hitlerianëve 

Masat e marra nga 

BS-ja 

Rezultati i planit 

gjerman 

b. Sulmi japonez në Lindjen e Largët: 

Pushtimet e japonezëve në 

Lindjen e Largët 

Sulmi japonez ndaj 

amerikanëve, data dhe 

vendi 

Karakteri i luftës 

Pjesëtarët e Koalicionit 

Antifashist 

3. Në zinxhirin e radhëve vendos germat sipas rendit kronologjik: 

a. U forcua lëvizja antifashiste në Ballkan. 

b. Greqia nënshkroi kapitullimin. 

c. Rumania, Hungaria, Sllovakia u bënë pjesë të Paktit trepalësh. 

d. Jugosllavia nënshkroi kapitullimin. 

e. Bullgaria u bë pjesë e Paktit trepalësh. 

f. Ushtria gjermane sulmoi Jugosllavinë e Greqinë. 

4. Plotëso skemën: Interesat e Paktit në Ballkan: 

Pushtimi i 

Ballkanit 

Siguronte 

5. Arsyeto: Në Evropën Lindore pas luftës u vendosën regjimet komuniste. Sipas mendimit tënd, 

çfarë ndikoi në vendosjen e tyre? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

217


6. Komento skicën. Cili është personazhi kryesor? Çfarë maske ka? Çfarë arme përdor? Çfarë 

simbolizon arma e tij? Pse ushtarët janë paraqitur si skelete? 

_______________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

__________________________________________________ 

7. Kush e favorizonte përparimin e ushtrisë gjermane në Evropë në vitet 1939-1940? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

8. Në vendet e Ballkanit lufta antifashiste u kthye në luftë civile. Cili qe shkaku? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

9. Plotëso tabelën duke vendosur shenjën +: 

Tiparet SHBA-ja BS-ja 

Shtet demokratik 

Shtet monist 

Shtet pluralist 

Shtet totalitar 

Ekonomi shtetërore 

Ekonomi e centralizuar 

Ekonomi kapitaliste 

Ekonomi e planifikuar 

Ekonomi e lirë e tregut 

Ekonomi e konkurrencës së lirë 


OKB-ja 


Gjykata Ushtarake 

Ndërkombëtare 

Koha Vendi Qëllimi 

218


11. Arsyeto: Pse Lufta e Ftohtë nuk u shndërrua në një konflikt të armatosur? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

12. Punë me hartën: Plotëso legjendën; shëno me shigjetë sulmin gjerman mbi Poloninë dhe datën 

e tij; ngjyros ndarjen e Polonisë, territoret që pushtoi Bashkimi Sovjetik dhe territoret që pushtoi 

Gjermania gjatë viteve 1940-1941. 

Veprimet luftarake gjatë 

viteve 1939-1941 

13. Punë me hartën: Ngjyros katër zonat e ndarjes së Gjermanisë dhe emërtoi ato, ngjyros territoret 

që iu shkëputën Gjermanisë dhe i kaluan Polonisë, ndërto legjendën sipas ngjyrave që përdore. 

Legjenda: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

14. Arsyeto: Si u shpjegoni faktin se Anglia deri në vitin 1945 drejtohej nga një qeveri koalicioni? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 4 2 2 4 3 2 4 2 2 3 2 4 4 

219


Testi V 

1. Pamja tregon se populli e priti me brohoritje kryeministrin Çurçill (të Partisë Konservatore), 

ndërsa vetë votoi për Partinë Laburiste. Si e shpjegon këtë qëndrim? 

Çurçill 

__________________________ 

_____________________________ 

_____________________________ 

_____________________________ 

_____________________________ 

_____________________________ 

_____________________________ 

______________________________ 

2. Shëno në tabelë shenjën + për përgjigjet pozitive: Franca në vitet 1945-1974 

Kërkesat Republika I Republika II 

Hartoi kushtetutën e re 

Siguroi qëndrueshmëri 

Nuk siguroi qëndrueshmëri 

Hyri në konflikte rajonale 

Zgjidhi çështjen algjeriane 

3. Cilat fakte tregojnë se RFGJ-ja doli nga periudha e izolimit? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

4. Veçoritë e jetës ekonomike e shoqërore në Italinë e viteve 1950-1960. Vendos në tabelë shenjën 

+ për përgjigjen e saktë: 

Degët që u zhvilluan 

1.___________________ 

2.___________________ 

3.___________________ 

Dega që mbeti më 

prapa 

1._______________ 

Drejtimi i lëvizjes së 

popullsisë 

1._______________ 

2._______________ 

Zona më e 

prapambetur 

1.____________ 

5. Zbulo alternativën e saktë: 

I. Gjatë diktaturës së Frankos vëmë re: 

a. Pluralizëm ekonomik b. Një parti të vetme c. Koalicion partish 

II. Restaurimin e monarkisë në Spanjë e solli: 

a. Ndërhyrja e forcave të jashtme b. Kushtetuta 

c. Vdekja e Frankos d. Ndërhyrja e forcave monarkiste evropiane 

220


6. Vendos në kolonën e parë emrat e presidentëve të SHBA-së: Nikson, Kenedi, Ruzvelt, Xhonson, 

Truman, Ajzenhauer. 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

Emri i presidentit 

Çfarë bëri? 

Drejtoi shtetin amerikan gjatë Luftës II Botërore. 

Mbrojtës i popullsisë zezake. 

Zëvendësoi Presidentin Ruzvelt pas vdekjes. 

SHBA-ja hyri në luftë me Vietnamin. 

U krijuan dy departamente të reja: i Shëndetësisë 

dhe i Arsimit. 

U rritën shpenzimet ushtarake dhe ato për studimin 

e kozmosit. 

Vendosi marrëdhënie diplomatike me Kinën. 

U morën masa për reduktimin e varfërisë. 

U planifikuan fonde për mbrojtjen e mjedisit. 

I dha fund luftës në Vietnam. 

7. Arsyeto: Çfarë pasojash sjell për ekonominë kombëtare rritja e konkurrencës në tregun e 

përbashkët dhe çfarë mendoni për këtë? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

8. Plotëso tabelën: Karakteristikat ekonomike në Evropën Perëndimore. 

Shtetet 

Holanda 

Belgjika 

Zvicra 

Austria 

Suedia 

Danimarka 

Kërkesat 

9. Plotëso skemën: Çfarë përfshin qarkullimi i lirë? 

____________ 

____________ 

Qarkullimi i lirë 

____________ 

____________ 

10. Arsyeto: Bashkimi Evropian po shkon drejt bashkimit të shteteve anëtare. Edhe në periudha 

të tjera të historisë kemi vënë re bashkime shtetesh në një shtet të vetëm. Trego ku ndryshon Bashkimi 

Evropian nga këto shtete të bashkuara? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

11. Zbulo alternativën e saktë: 

Qeveritë e para jokomuniste në disa vende të Evropës Perëndimore (Poloni, Hungari, RDGJ, Çekosllovaki) 

erdhën në pushtet me anë të: 

a. Revolucionit b. Ndërhyrjes nga jashtë 

c. Terrorit d. Rrugës paqësore, nëpërmjet zgjedhjeve 

221


12. Bëni lidhjet e sakta: 

Nuk bëri ndryshime politike. Zhvilloi industrinë e rëndë. 

Stalini ο 

Hrushovi ο 

Brezhnjevi ο 

Gorbaçovi ο 

Ritmet e zhvillimit ishin të larta, por kishte nivel të ulët jetese. 

Drejtoi me dorë “të hekurt”. 

I dha rëndësi bujqësisë, strehimit, artikujve të konsumit. 

Acaroi marrëdhëniet me SHBA-në dhe RFGJ-në. 

Nuk bëri asnjë ndryshim në jetën politike. 

Partia, policia sekrete (KGB-ja) mbetën shtyllat e regjimit. 

Trupat sovjetike pushtuan Çekosllovakinë dhe Afganistanin. 

U ndërmorën reforma të thella drejt demokratizimit të vendit. 

Dënoi kultin e individit. 

13. Punë me hartën: Plotëso me ngjyra dy kuadratet e fundit të legjendës, mbi bazën e legjendës 

plotëso vendet në Evropë. Veçoritë e zhvillimit ekonomik në vendet e Evropës. 

Legjenda: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

14. Punë me hartën: Plotëso legjendën. Shëno 15 shtetet që bënin pjesë në BE në vitin 2002, 

ngjyros shtetet që u shtuan në BE në vitin 2004 (janë shënuar me a), ngjyros shtetet që hynë në BE në 

vitin 2007 (janë shënuar me b), sa shtete bëjnë pjesë sot në BE? 

Legjenda: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Pikët 2 4 2 2 4 3 2 4 2 2 3 2 4 4 

222


Testi VI 

1. Ndërto një fjali me fjalët: Lidhja Demokratike e Kosovës, kushtetutë, Ibrahim Rugova, UÇK, 

NATO, statusi përfundimtar. 

1. ________________________________ 

2. ________________________________ 

3. ________________________________ 

2. Plotëso skemën: Lufta civile në Greqi. 

4. ________________________________ 

5. ________________________________ 

6. ________________________________ 

Konflikti apo lufta civile 

zhvillohej në mes: 

Ata 

ndihmoheshin 

nga: 

Konflikti 

vazhdoi deri 

Fituan forcat 

3. Çfarë është Pakti i Stabilitetit dhe çfarë synon ai? 

_________________________________________________________________________________ 


Shteti 

Kush është në 

pushtet? 

Kush e 

udhëheq? 

Forma e 

qeverisjes 

Partia në 

pushtet 

Ndryshimi demokratik 

në ekonomi 

Modeli 

ekonomik 

Bullgaria 

Rumania 


Fitoret e mëdha të 

revolucionit demokratik 

në Shqipëri: 

1990 

22. II. 1992 

22. III. 1992 

6. Në cilin dokument të rëndësishëm u përcaktua strategjia e përbashkët për të gjitha vendet e 

Ballkanit në rrugën e anëtarësimit e tyre në BE? ____________________________________ 

7. Gjej lidhjet e sakta: 

India 

Japonia 

Indokina 

Bënin pjesë pesë shtete. 

Republika Popullore e Kinës. 

Lufta Civile përfundoi me vendosjen e pushtetit komunist. 

Ishte aleate e Gjermanisë naziste dhe Italisë fashiste. 

Fitoi pavarësinë në vitin 1947. 

Shpalli republikën në vitin 1949. 

U krijuan “4 dragonjtë”. 

U krijuan dy shtete sipas përbërjes fetare. 

Zë vendin e dytë në zhvillimin pas SHBA-së. 

U krijua një nga regjimet më kriminale në botë. 

8. Përgjigjju pyetjeve: 

a. Ç’është aparteidi?____________________________________________ 

b. Pse aparteidi u zhduk në fund të shek. XX dhe jo më parë? ___________ _____________________ 

______________________________________ 

223



Vendet arabe 

përbëheshin nga: 

1____________ 

2____________ 

Ato kishin 

të përbashkët 

1____________ 

2____________ 

Tipat e regjimeve 

të tyre ishin: 

1____________ 

_________________ 

Në vitin 1945 u krijua: 

2____________ 

3____________ 

10. Plotëso skemën: Në Amerikën Latine: 

Grushtet e shtetit 

u bënë në: 

Kudo u vendos Rendi parlamentar 

u rikthye në vitet 

11. Arsyeto: Një turist ka thënë: “Unë vizitova shume vende të botës, por asnjëherë nuk e ndjeva 

veten jashtë vendit tim”. Si e shpjegon ti këtë shprehje? 

____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

12. Shëno: Çfarë tip shoqërie tregojnë tre grafikët? 

1. __________________ 2. ________________ 3. __________________ 

13. Shih skemën dhe shpjego efektin serë: 

14. Punë me hartën: Sipas numrave plotëso 

legjendën. Ngjyros shtetet që u krijuan pas 

shpërbërjes së Jugosllavisë. 

Legjenda: 

__________________ 

__________________ 

__________________ 

224

udhezues historia 6-7-8.indd - Albas

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?