Uzbekistan - Przewodnik dla przedsiębiorców - Polska Agencja ...

UZBEKISTAN - Przewodnik dla przedsiębiorców 25
II.
UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE
Kraje Azji Centralnej 19
Ustrój społeczno-polityczny państw Azji Centralnej jest wynikiem tradycji lokalnych,
spuścizny po Związku Radzieckim i wzorców proponowanych przez Zachód. Synteza ta
nazywana jest „azjatycką drogą do demokracji”. Oficjalnie wszystkie państwa regionu
są republikami prezydenckimi z wszelkimi instytucjami demokratycznymi. W praktyce
są politycznymi kontynuatorami byłych republik ZSRR, wszyscy prezydenci są byłymi
działaczami partii komunistycznej, a rządzące partie przekształconymi partiami komunistycznymi.
We wszystkich państwach regionu filarami systemu politycznego są prezydent
i urzędnicy administracji, którzy kontrolują wszystkie strategiczne dla państwa obszary
życia publicznego i gospodarczego. Nie do przecenienia jest rola tradycyjnych powiązań
etnicznych, plemiennych, klanowych (regionalnych) i rodzinnych oraz ich bezpośredni
wpływ na kształtowanie sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej, w tym również
na charakter konfliktów wewnętrznych.
Taki stan rzeczy w niektórych przypadkach prowadzi do personalizacji państwa, relatywizacji
prawa, korupcji i nepotyzmu, przy jednoczesnym przyjmowaniu europejskiej
nomenklatury, nie zawsze przystającej do opisywanej rzeczywistości.
Istotnym problemem geopolitycznym regionu jest jego oddalenie od głównych ośrodków
gospodarczych, kulturalnych i politycznych świata. Państwom regionu nie udało się
dotychczas przełamać monopolu Rosji na tranzyt surowców energetycznych takich jak
gaz i ropa naftowa na światowe rynki, co jest jednym z warunków ich pełniejszej niezależności
gospodarczej.
Rosja posiada również, uwarunkowane historycznie, największe wpływy polityczne,
wojskowe, gospodarcze i kulturowe w regionie. Pozostaje zatem głównym punktem
odniesienia dla państw tej części świata, w licznych sferach życia, gospodarki i polityki.
Szansa na wzbogacenie i dywersyfikację kierunków współpracy wynika z rosnącego
zainteresowania tym regionem ze strony USA i Turcji, a także – w mniejszym stopniu
– Iranu, Chin i Pakistanu.
Azja Centralna, z wyjątkiem Kazachstanu, jest regionem niestabilnym 20 . We wszystkich
państwach regionu dały o sobie znać konflikty i tarcia etniczne, których źródeł można
19 A.Wołowska, K.Strachota, Azja Centralna, Raport OSW, Warszawa, maj 2001.
20 K.Strachota, Azja Centralna po 11 września – islam polityczny w odwrocie, Raport OSW,
grudzień 2002.