Biologji 7-8-9 - Albas

Libër mësuesi për tekstin “Biologji dhe edukim shëndetësor” 7-8-9
Kreu 8.
Sistemi nervor dhe hormonal
Përgjigjet ndaj stimujve
1. Organizmat e gjalla ndjejnë dhe përgjigjen ndaj ndryshimeve të caktuara të mjedisit,
duke u përgjigjur në mënyra të ndryshme.
2. Bimët dhe kafshët përgjigjen në mënyrë komplekse, p.sh., duke u rritur e lëvizur.
3. Përgjigjja është një formë mbrojtjeje që e lejon organizmin të mbijetojë.
4. Disa struktura të sjelljes janë:
a) sistemi kimik ose hormonal;
b) sistemi nervor dhe ai i shqisave;
c) sistemi muskulor e skeletor;
d) sistemi imunitar, p.sh., Përgjigjja ndaj infeksioneve virale.
Më poshtë do të analizojmë si përgjigjet njeriu ndaj stimujve të ndryshëm.
Sistemi nervor te njeriu
Çështjet më të rëndësishme:
• Thekso ndarjen e sistemit nervor në: sistemin nervor qendror (SNQ), sistemin nervor
periferik (SNP) dhe sistemin nervor vegjetativ (SNV).
• Njësia bazë ndërtimore dhe funksionale e sistemit nervor është qeliza nervore,
neuroni.
• Përshkruaj ndërtimin e neuronit. Si çdo qelizë, neuroni ka membranë, citoplazmë
dhe bërthamë, përbëhet nga dentrite, akson, mielinë.
• Neuronet kanë si funksion t’i transmetojnë impulsin nervor një qelize tjetër nervore
ose ndonjë organi (muskul, gjëndër etj).
• Neuronet kanë forma dhe madhësi të ndryshme.
• Thekso funksionet e:
Neuroneve ndjesore, që kapin ngacmimet nga mjedisi i jashtëm apo nga organet e
brendshme dhe i transmetojnë ato në drejtim të trurit apo palcës së kurrizit.
Neuroneve lëvizore, që transmetojnë impulset nga qendra (truri, palca e kurrizit)
drejt periferisë.
Neuroneve të ndërmjetme, që lidhin midis tyre grupe të ndryshme qelizash nervore
dhe që gjenden në tru dhe në palcën e kurrizit.
• Organet e shqisave përmbajnë qeliza receptore, të specializuara për të kapur nxitje
të caktuara, si: shijen, të nuhaturit, të parit, të dëgjuarit etj.
• Truri shërben si qendër interpretimi për informacionin e marrë.
• Njohuri për pesë qendrat e ndjeshmërisë dhe të organeve përkatëse.
• Njohja me pjesët kryesore të syrit dhe veshit dhe përshkrimi i shkurtër i funksioneve
të tyre.
• Masat korrigjuese të miopisë dhe të hipermetropisë, si dhe të difekteve në të
dëgjuarit.
• Sistemi nevor qendror përbëhet nga truri dhe palca kurrizore.
• Njohja me pjesët dhe funksionet e pjesëve të trurit, si: truri i madh, truri i ndërmjetëm,
(hipotalamusi dhe talamusi), truri i vogël.
• Përshkrimi i ndërtimit dhe i funksionit të palcës së kurrizit.
• Njohja e sistemit nervor periferik i përbërë nga shumë nerva, të cilët tejçojnë
informacionet nervore nga SNQ drejt organeve të ndryshme ose anasjellas. Ai ndahet
në sistemin nervor somatik dhe vegjetativ.
Aktivitete:
Përdorni tabela ose makete për të identifikuar ndërtimin e trurit,
prerjen tërthore të palcës së kurrizit.
48