Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ədəbiyyatında II Sarqondan (e.q. 722-ci ildə hakimiyyətə gəlmişdir) sonra Sinaheribin adı<br />
çəkilir. Ancaq İbn əl-Əsir göstərir ki, Sinnaharibdən qabaq Kifru adlı birisi hökmdar olmuş,<br />
onu Buxtunnəsr öldürmüşdür. 20 Ondan sonra Sinnaharib hakimiyyətə keçmiş, Ninəvanın<br />
hökmdarı olmuşdur. Sinnaharib Azərbaycan hökmdarı ilə birlikdə Bəni İsrailə hücum etmiş,<br />
onlarla döyüşmüşdür. Sonra Sinnahariblə Azərbaycan hökmdarı arasında ixtilaf yaranmış, hər<br />
ikisinin əsgərləri bir-birini məhv edənə kimi müharibə aparmışlar. Bunu görən Bəni İsrail əkshücuma<br />
keçmiş, onların qənimətlərini ələ keçirmişdi. 21 Yuxarıda göstərdiyimiz kimi, Assur<br />
mənbələrində deyilir ki, Sinnaharib uzaq midiyalılardan - kaşşlardan torpaq vergisi almış,<br />
onları da özündən asılı vəziyyətə salmışdı. Bu uzaq midiyalılar Xəzər dənizi sahilində yaşayan<br />
kaslar idi. Çünki yaxın midiyalılar Azərbaycanın cənubunda və cənub-şərqin də yerləşirdilər.<br />
Bununla da müəyyənləşdirə bilərik ki, Xəzər sahillərində - daha doğrusu Azərbaycanın<br />
içərilərində yaşayan kasların (xəzərlərin) hökmdarı Midiyadan ayrı dövlətlərini saxlamış,<br />
Sinnaharibin müttəfiqi kimi bir yerdə Aralıq dənizinə qədər gedib çıxmış, keçmiş düşmənlərini<br />
orada əzmişlər.<br />
Başqa tarixi mənbələrlə yanaşı Təbəri və İbn əl-Əsirin əsərlərindəki məlumatlara əsaslanıb<br />
deyə bilərik ki, eramızdan qabaq I minilliyin I yarısında Azərbaycanda iki dövlət, Midiya və<br />
Kas dövləti olmuş, Azərbaycan, başqa türk dövlətləri ilə yanaşı Yaxın Şərqin bütün ölkə və<br />
dövlətləri ilə ictimai-siyasi və mədəni münasibətlərdə fəal rol oynamışdır. Zərdüştün özü də<br />
bu dövrün yetişdirməsidir. İbn əl-Əsir göstərir ki, Zəradust bin Suqayman əvvəllər yəhudilərin<br />
peyğəmbəri İrmiyanın şagirdi olmuşdur. Sonra o, bir kitab yazdı və o kitabla dünyanı dolaşdı.<br />
Onun mənasını bir kimsə başa düşmürdü. Zərdüşt deyirdi ki, o, səmavi dildir (və zaama<br />
ənnəhə luğatun səmaviyyətun).<br />
Bu cümlə xüsusilə maraqlıdır. Təbərinin “Tarixi”ndə və İbn əl-Əsirin əsərinin başqa<br />
əlyazmasında sonuncu söz səmaviyyə yox, suməriyyə yazılmışdır. Sözsüz ki, (ra)nın (vav)<br />
kimi yazılması çox adi haldır. Əgər o birisini götürsək, onda “o suməriyyə dilidir” alınar.<br />
Döğrudan ehtimal etmək olar ki, Avesta ilk dəfə şumer (sumər) dilində yazılmışdır. İbn-əl-Əsir<br />
yazır ki, Zərdüşt o dildə danışırdı. 22<br />
İbin əl-Əsirin Zərdüşt haqqında verdiyi məlumatlar tamamilə özünü doğruldur. O, yazır ki,<br />
deyirlər Zərdüşt Fələstindəndir. Ancaq, məcuslar (Atəşpərəstlər) deyir ki, onun əsli<br />
Azərbaycandandır. (İnnə asləhu min Azərbeycan - Ə.Ə.)<br />
Müəllif davam edərək göstərir ki, Avesta 12 min inək dərisində yazılıb və qızılı naxışa<br />
tutulubdur. Zərdüştə qədər yerli əhali “əs-Səbiə” dininə - yəni göy çisimlərinə inanc dininə<br />
itaət edirdilər. 23<br />
Başqa bir səhifədə oxuyuruq ki, Zərdüşt İsraildən gəlmiş, özünü yəhudi peyğəmbərinin elçisi<br />
kimi tanıdan bir adamla fikir mubadiləsi edir, qonaq ibranicə danışır. Camasb adlı alim isə<br />
tərcümə edirdi. 24 Buradan aydın olur ki, Zərdüşt fələstinli və həm də yəhudi peyğəmbərinin<br />
şagirdi olmamış, ancaq yəhudi dini ilə dərindən maraqlanıb, mübahisələrdə öz təlimini daha<br />
da təkmilləşdirmişdir.<br />
İbn əl-Əsirin bəzi məsələləri dolaşıq verməsinə baxmayaraq, onun əsəri doğrudan-doğruya<br />
gərəkli bir mənbə və yaxud istiqamətverici bir əsər sayılmalıdır. Müəllifin Makedoniyalı
Change language