ÃnsÃ¶z - turan-sam

More documents

Recommendations

Info

İbn Xəldun, Katib Çələbi və başqaları göstərirlər ki, ərəb dilində yazan alimlərin əksəriyyəti, fəqihlərin isə demək olar ki, hamısı qeyri-ərəblər idilər. Hələlik çox cüzi araşdırma göstərir ki, onların arasında çoxlu azərbaycanlı vardır. Bu istiqamətdə aparılan axtarışlar, yəqin ki, çox qiymətli nəticələr verəcəkdir. Buna xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Azərbaycan kitab mədəniyyəti tarixindən Azərbaycan xalqının tarixində əlyazma kitablarının ictimai-mədəni rolu olduqca böyük və çoxcəhətlidir. Xalq zəkasının ən qiymətli inciləri - xalq dastanları, şair və alimlərin əsərləri məhz onların sayəsində əsrlərin dərinliyindən keçərək bizim dövrümüzədək gəlib çatmışlar. Həm də əlyazma kitabları təkcə öz məzmunlarına görə yox, həmçinin insanların bədii yaradıcılığının məhsulu kimi də çox qiymətlidir. Aydındır ki, əlyazmaların yazısı, şəkilləri, cildi və s. onların yarandığı dövrün incəsənəti ilə sıx bağlıdır, məhz buna görə də əlyazma kitabları maddi mədəniyyət tariximizin qiymətli abidələridir. Kitabın forması, hazırlandığı material, katibin istifadə etdiyi yazı materialları /qələm, kağız, mürəkkəb, miz və s./ və yazının onlardan asılı olan texniki üsulları müəyyən dərəcədə kitabın hazırlandığı dövrdə istehsalın inkişaf səviyyəsini də əks etdirir. Kitab çapının başlanmasından qabaq yazının universal vasitə kimi rolu xüsusilə böyükdür. Mətnin olduğu kimi yenidən təkrarı üçün orta əsrlərdə yazı demək olar ki, yeganə vasitə idi. Yazıda baş verən dəyişiklikləri təsbit edən xəttatlığın inkişafına dövrün estetik normalarının təsiri də az olmamışdır. Xəttatlığın özünə orta əsrlər incəsənətinin inkişafında bir çox mühüm meylləri əks etdirən bir amil kimi də baxıla bilər. İnsan həyatında son dərəcə mühüm ictimai və tərbiyəvi rolu olan kitabın yaranması yazının yaranması ilə bilavasitə bağlıdır. Aydındır ki, müəyyən bir fikri, hadisəni, məlumatı bir yerdən başqa yerə çatdırmaq, onu orjinal şəkildə saxlayıb, əsrlər boyu yaşatmaq üçün şifahi dil kifayət edə bilməzdi. Yazının yaranması zərurəti də məhz bundan irəli gəlmişdir. Hər bir xalqın yazısının və əlifbasının yaranması, onun mədəniyyət tarixi ilə sıx bağlı olmuşdur. Dünya mədəniyyət xəzinəsinini gözəl incilərlə zənginləşdirən Azərbaycan xalqının mədəniyyət tarixi kimi, kitab tarixinin də qədim kökləri vardır. Hələ eramızdan doqquz əsr əvvəl yazılmağa başlamış “Avesta” əsəri, eramızın X-XI əsrlərinin məhsulu olan məhşur “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı Azərbaycanın çox qədim zamanlarda belə görkəmli mədəniyyət abidələrinə malik olduğunu sübut edir. Bəzi tarixi mənbələrin təsdiq etdiyi kimi, 21 kitabda birləşmiş 815 fəsldən ibarət olan “Avestv”nın yarandığı qədim bir ölkədə şübhəsiz ki, kitab mədəniyyəti yüksək səviyyədə olmuşdur. Qədim Azərbaycan torpağında alban əlifbasında /V əsrdə/ kitab yazılması faktı da bu fikri təsdiq edir. VII əsrin ortalarından Azərbaycan xalqının ictimai-iqtisadi və mədəni həyatında yeni bir dövr başlanır. Ərəblərin Azərbaycanı işğal etməsindən sonra Yaxın Şərqin bir çox başqa ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da yerli əhali islam dini ilə yanaşı ərəb əlifbasını da qəbul etməyə məcbur olur. Ərəblər islam dininin geniş təbliği üçün ölkənin hər yerində mədrəsələr açır, təlim-tərbiyə işlərini ərəb dilində aparır və bu dili dövlət dili, elm və ədəbiyyat dili kimi qərarlaşdırmağa çalışırlar. Bu isə ilk növbədə Azərbaycan əlifbasının dəyişdirilməsini tələb edirdi. Beləliklə, ərəb istilasına qədər Azərbaycanda işlədilən və 52 hərfdən ibarət olan alban əlifbası qadağan edilir və bunun əvəzində qəliz ərəb əlifbası rəsmi surətdə qəbul olunur.
Page 1 and 2: Önsöz Azərbaycan milli azadlıq
Page 3 and 4: xüsusiyyətlərdən biri də bu sa
Page 5 and 6: verən təpələrdir.Tarix elmində
Page 7 and 8: Eradan qabaq III minilliyin başlan
Page 9 and 10: В.И.Авдиев. История
Page 11 and 12: mədəniyyətin tarixini öyrənər
Page 13 and 14: özünü həmişə göstərmişdir.
Page 15 and 16: Bir əlyazmada Musa peyğəmbərlə
Page 17 and 18: İsgəndər və onun işğalçılı
Page 19 and 20: 6 V.İ.Avdiyev. İstoriya Drevneqo
Page 21 and 22: Əksər tarixçilər göstərirlər
Page 23 and 24: Mesopotamiyanın bir hissəsini, An
Page 25 and 26: Azərbaycanda yaranan bütün feoda
Page 27 and 28: Xarəzmşahın və monqolların Az
Page 29 and 30: Akademik Ziya Bünyadovun monumenta
Page 31 and 32: verə bilər Ümumi təsəvvür yar
Page 33 and 34: Bu əsərlərin təsirindən Avropa
Page 35 and 36: və Orta Şərqin mədəniyyət tar
Page 37 and 38: Azərbaycan elminin orta əsrlər t
Page 39 and 40: (planetin) fizikasında, səkkizinc
Page 41 and 42: XIII yüzildə Yaxın və Orta Şə
Page 43 and 44: insanın gerçək ağlı və sağla
Page 45 and 46: Əlyazmalar fondunda Quranın bir s
Page 47: Bizcə institutda tədqiqat istiqam
Page 51 and 52: Ola bilər ki, nisbətən ucuz baş
Page 53 and 54: XIV əsrin əvvəllərində Təbriz
Page 55 and 56: Kitabların üzünü köçürmək v
Page 57 and 58: XIV əsrdə köçürülmüş əlyaz
Page 59 and 60: uqə xətləri əsasında İranda y
Page 61 and 62: Kitabın əvvəlində, ilk səhifə
Page 63 and 64: Üç məqalə və onların tənqidi
Page 65 and 66: qəbilindəndir. O, istər tikinti
Page 67 and 68: Elmlərin təsnifi tarixi Önsöz B
Page 69 and 70: də “Kitabi Dədə Qorqud”da
Page 71 and 72: Bəlli olduğu kimi İslam dinini q
Page 73 and 74: istəyindən doğmuşdur. Ona gör
Page 75 and 76: 1 Azərbaycan dilinin izahlı lüğ
Page 77 and 78: qədər qədimdir”. Hələlik tar
Page 79 and 80: Xəlil ibn Əhməddən sonra Yaqub
Page 81 and 82: ikinci yarısından XVII yüzilin s
Page 83 and 84: İstər Sovet şərqşünaslığın
Page 85 and 86: Abbasilər xilafətinin tənəzzül
Page 87 and 88: diqqətəlayiq cəhəti həm də or
Page 89 and 90: ci imamı, vəliəhd Əli Rizanın
Page 91 and 92: Heydər Babəkilərlə müharibə a
Page 93 and 94: Xilafətin zəifliyini hiss edən b
Page 95 and 96: 19 A.Masse. İslam, B., 1964, səh.
Page 97 and 98: 59 Əbu Cəfər Muhamməd ibn Cəri
Page 99 and 100:
ilmədiyi kimi, əzilənlər də qu
Page 101 and 102:
uyğunlaşmaq, hər xalqın və ya
Page 103 and 104:
“İşıq” bütün varlığın i
Page 105 and 106:
Rus şərqşünaslığının ən g
Page 107 and 108:
Bununla məşğul olanlar on minlə
Page 109 and 110:
Əbu Hənifənin müslman qanunçul
Page 111 and 112:
Katib Çələbi bu əsər haqda “
Page 113 and 114:
XII yüzildə Hənəfilik o vaxta k
Page 115 and 116:
15 Əbu Yusif. Kitab əl-Xərac, Qa
Page 117 and 118:
“Böyük Loğman”a necə yanaş
Page 119 and 120:
Dünyanın ən gözəl sənətləri
Page 121 and 122:
azərbaycan dilindəki variantları
Page 123 and 124:
İkinci haşiyə də (səh. 86-88 =
Page 125 and 126:
Tarixdən bəllidir ki, Orta Asiyad
Page 127 and 128:
“Katib” ya da “mirzə” yeri
Page 129 and 130:
Bütün bu adlardan nisbətən uyğ
Page 131 and 132:
olaraq sinfi ziddiyyətlər daha k
Page 133 and 134:
qaldırmışdı. Bir sıra tədqiqa
Page 135 and 136:
yaradırdı ki, insanın varlığı
Page 137 and 138:
yaranma dövründə və bir qədər
Page 139 and 140:
Qeyd etməliyik ki, IX əsrin ilk
Page 141 and 142:
Hər xalq öz dilini gözəl saysa
Page 143 and 144:
çevrilmişdi. Əslində bu elm siy
Page 145 and 146:
Ancaq Farabi bölünməz hissəciyi
Page 147 and 148:
Avam toplumun da bir neçə növün
Page 149 and 150:
İbn Xəlliqan Farabi haqda yazark
Page 151 and 152:
İbn Sina Urgəncdə 12 ilə yaxın
Page 153 and 154:
İbn Sina Birunidən Urgəncdə ayr
Page 155 and 156:
axışları darmadağın etmişdi.
Page 157 and 158:
“Dördüncü kitab” bütünlük
Page 159 and 160:
ideologiyanın məngənəsində bo
Page 161 and 162:
Məlumdur ki, federasiya konfederas
Page 163 and 164:
onları istiqamətləndirmək imkan
Page 165:
Bunlar aşağıdakı kimi təşkil
show all

ÃnsÃ¶z - turan-sam

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

ÃnsÃ¶z - turan-sam