Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Azərbaycandan başlayan tarix<br />
Yəqin ki, qədim dünya tarixi ilə az–çox tanışlığı olan hər bir oxucu bu başlığı oxuyan andaca<br />
görkəmli tarixçi S.N.Kramerin “Tarix Şumerdə başlayır” 1 əsərini yada salacaqdır.<br />
Sözsüz ki burada bir uyğunluq vardır. Ancaq bəlli olduğu kimi son on illərdə dünya tarixçiləri<br />
içərisində bir sıra görkəmli mütəxəssislər Şumer mədəniyyətindən qabaq Ön Asiyada başqa<br />
mədəniyyətlərin olduğu ehtimalını doğruldan araşdırmalar aprmış və müəyyən uğurlu dəlillər<br />
əldə etmişlər.<br />
Bəşərin öz mədəniyyətinin inkişafında Şumer dühasına borclu olması artıq tarix elmi<br />
tərəfindən qəbul edilmişdir. Ancaq Şumer dühasının hansı qaynaqlardan su içib qidalandığını<br />
öyrənmək bu gün tarix elminin qarşısında duran ən maraqlı, müasir və gərəkli məsələdir.<br />
Şumer mədəniyyətinin köklərini, daha doğrusu Şumerdən qabaqkı (protoşumer) mədəniyyəti<br />
və tarixi araşdıran elmlərin əldə etdiyi nəticələrə diqqətlə yanaşdıqda burada Azərbaycanın<br />
gərəkli yer tutduğu açıq-aydın görünür. Çox-çox təəssüflər olsun ki, arxeoloqlarımızın bəzi<br />
uğurlu tapıntılarını, tariximiz üçün kəşflərini, o cümlədən Qobustan, Azıx mağarası, Gəmiqaya<br />
və sairlərini çıxmaq şərtilə bizdə bu gərəkli sahə ilə heç bir mütəxəssis alim məşğul olmur və<br />
yaxın bir neçə ilə də bu cür mütəxəssislərin yetişəcəyi nə gözlənilir, nə də yetişdirilməsinə<br />
cəhd göstərilir!. Bu dözülməz halın qarşısını almaq üçün ilk öncə yalnız və yalnız Şumer<br />
abidələrini oxuyub araşdıra biləcək bir deyil, bir neçə mütəxəssisin yetişdirilməsi ən vacib<br />
məsələdir. Bu kiçik yazıda Şumerdən qabaqkı və Şumerlə bağlı Azərbaycan tarixini<br />
araşdırmaq iddiamız yoxdur. Ancaq mənbə və ədəbiyyatlarda az şox rast gəldiyimiz<br />
məlumatlar əsasında həmin məsələnin qoyuluşunu göstərməyə çalışmışıq. Ən qədim<br />
Azərbaycan tarixinə aid olan onlarca məsələdən biz burada yalnız dördündən danışacağıq.<br />
1. Azərbaycanın Yaxın Şərqdə Şumerəqədərki mövqeyi.<br />
2. Eramızdan qabaq III minillikdə Azərbaycan-Şumer ilişgiləri.<br />
3. Azərbaycan və bəzi xalqların mənşə və məskənləri.<br />
4. Qədim tarixə aid müasir ədəbiyyatlarda “Azərbaycan” coğrafi anlayışına münasibət.<br />
Qabaqcadan deyək ki, “Şumerəqərki”, “Şumerqabağı”, “Şumerdənöncə” (“protoşumer”)<br />
anlayışı hələlik tarix elminin bugünkü səviyyəsinə görə müvəqqəti qəbul edilmiş sözdür,<br />
eramızdan qabaq III minilliyədək olan Yaxın Şərq tarixi, xüsusən orta daş, yeni daş və mis<br />
daş dövrü hərtərəfli öyrənilənədək bü termindən istifadə edilməsinə ehtiyac olacaqdır.<br />
Azərbaycanın tunc dövrünədək tarixinə aid çox böyük dəyəri olan tapıntılar bizə öz sözümüzü<br />
deməyə imkan verir. Eyni zamanda yadda saxlamalıyıq ki, dünyanın bir çox ölkələrinə<br />
nisbətən, xüsusiylə Azərbaycanın cənubunda arxeoloji qazıntılar, axtarışlar çox az<br />
aparılmışdır.<br />
Bəhs etdiyimiz dövrə, yeni eradan qabaq X-III minilliyə aid materiallar verən Azıx, Kültəpə,<br />
Qaraköpəktəpə, Baba-Dərviştəpə, Qobustan, Gəmiqaya ilə yanaşı, Azərbaycanın cənubunda<br />
Yanıqtəpə, Sarabtəpə, Firuztəpə, Gəncədərə və Dolmatəpə xüsusilə göz önünə alınmalıdır. Bu<br />
kiçik siyahıdan göründüyü kimi Azərbaycanın ən qədim tarixi haqda hələlik ən çox məlumat
Change language