Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bu sonuncu daha çox iddia edilir və daha çox həqiqətəuyğun sayılır. Bunu iddia edənlər<br />
göstərirlər ki, şumerlər Mesopotamiyaya şimal-şərqdən girmiş, ona qədər uzun müddət<br />
Zaqrosun şimal-şərqində yaşamışlar. Hər hansı adi bir oxucu xəritəyə baxsa Zaqrosun şimalşərqində<br />
Azərbaycanın yerləşdiyini görə bilər. Dediyimiz kimi ikinci ehtimala əsaslansaq (çünki<br />
onu təsdiqləyici məlumatlar olduğu halda, inkaredici dəlillər yoxdur) hesab etmək olar ki,<br />
şumerlər əvvəl Azərbaycanda yaşamış, oradan Mesopotamiyaya axışıb, yeni məskəni<br />
dövlətlərinin mərkəzinə çevirmişlər.<br />
Başqa məlumatlara baxaq: Şumerdə bizim eradan qabaq III minillikdə sənətkarlığın və<br />
sənətkarlıq mədəniyyətinin inkişafında əsas rol oynayan və geniş tətbiq olunan obsidian<br />
(vulkan şüşəsi), qalay, mis, dəmir, gəc, firuzə və bir neçə növ qiymətli daşlar (yəşəm daşı,<br />
ametist, lacivərd, əqiq və s.) dağbilluru, kvarsit, çöl şpatı və s. orada əldə edilmir, başqa<br />
ölkələrdən gətirilirdi. Şumerə aid bütün əsərlərdə göstərilir ki, bunların çoxu Mesopotamiyaya<br />
qonşu olan şimal, şimal-şərq və şərq ölkələrindən gətirilirdi, həmin qonşular metallurgiyanı<br />
yaxşı bilirdi. Elə buradaca Azərbaycan-Şumer əlaqələrini görmək üçün Azərbaycan<br />
arxeoloqlarının eramızdan qabaqki X-II minilliyə aid tədqiqatları ilə Şumerə aid edilən<br />
arxeoloji qazıntıların materiallarını tutuşdurmaq gərəkdir, başqa bir yandan isə bütün<br />
Azərbaycanın faydalı qazıntıları göz önünə gətirilib geniş araşdırmalar və tutuşdurmalar<br />
aparılmalıdır.<br />
Əsas məsələnin burada qoyulan 3. bəndi – Azərbaycan və bəzi xalıqların, tayfaların məskəni<br />
məsələsi V.İ.Avdiyevin “Qədim Şərq tarixi” dərsliyindən (bəlli olduğu kimi bu dərslik sovet<br />
tarixşünaslığının artıq qəbul etdiyi təsdiqlənmiş məlumatlar əsasında yazılmışdır) bir iqtibas<br />
göstərək: “Xalqların, xüsusən qədim xalqların mənşəyi (etnogenezi) məsələsi çox<br />
mürəkkəbdir. Onu həll etmək üçün Ön Asiyanın geniş ərazisində məskən salmış müxtəlif<br />
xalqların mədəniyyəti və daha çox dillərinin inkişafı haqqında hələ də az olan məlumatların<br />
öyrənilməsi zəruridir. Bunu deməyə əsaslarımız vardır ki, Qafqaz və Tavrdan tutmuş Cənubi<br />
Elamadək olan ölkələrdə yaşayan dağ xalqları burada ən qədim xalqlar olmuşlar” 4 . Bir azca<br />
yaxından baxsaq müəllifin göstərdiyi ərazinin üçdə birindən çoxunun Azərbaycana aid<br />
olduğunu görərik. Bir sıra başqa tarixi məlumatlar da göstərir ki, Şumer mədəniyyətini<br />
yaradan xalqların özəyini Azərbaycanda yaşayan və ya oradan axışaraq Mesopotamiyanın<br />
mərkəzi əyalətlərində yerləşən xalqlar və tayfalar təşkil etmişdir. Təkcə onu göstərək ki, son<br />
günlərədək, dünyada ən qədim qamış qayıqların eradan qabaq üçüncü minillikdə<br />
Mesopotamiyada yaradıldığı bəlli idi. Görkəmli Azərbaycan arxeoloqu İshaq Cəfərzadə həmin<br />
qayıqların daha qədim təsvirini Qobustanda tapmış və onların eradan qabaq VII-VI minilliyə<br />
aid olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Bu kəşflə dünyada gəmi-qayıq tarixinin ən tanınmış<br />
mütəxəssisi olan Tur Heyerdal tanış olmuş və onu təsdiqləmişdir. “Yunost” jurnalı Tur<br />
Heyerdalla görüşdən sonra belə yazır: "O, Azərbaycandan heyrətlə qayıtmışdır: bəli,<br />
doğurdan da bunlar qamış qayıqlarn (təsviridi), stratiqafiya bu təsvirlərin dəqiq tarixini - ən<br />
azı bizim eradan qabaq VI minilliyə aid olduğunu göstərir... Bəs, həmin dövrdə Xəzərdə qamış<br />
qayıqlarda kimlər dolaşırdı" Heç şübhə etmədən hələlik bu sözü deyə bilərik: şumerlərin ulu<br />
babaları, özü də Mesopotamiyaya getməzdən ən azı üç-dörd min il qabaq! Tur Heyerdal da<br />
bəşəriyyətin beşiyini buradan axtarmağı düzgün sayır və tövsiyə edir. 5 Biz qəti əminik ki,<br />
Şumer dövlətinin və mədəniyyətinin yaradılmasında və inkişafında qədim Azərbaycan<br />
türklərinin əvəzsiz xidməti xə iştirakı vardır. Bəlkə də onların özülünü qədim azərbaycanlılar<br />
qoymuşlar.
Change language