Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bundan başqa bir sıra əsərlərimiz erməni dilinə tərcümə ediləndən sonra, əslləri məhv<br />
edildiyindən, onları yenidən Azərbaycan dilinə tərcümə etmək lazımdır.<br />
4. Azərbaycan xalqı orta əsrlərdə öz dilindən başqa, ərəb və fars dillərində yazıb-yaradan<br />
minlərlə şair, alim, həkim, hüquqşünas, astronom, ictimai xadimlər yetişdirmişdir.<br />
Orta əsrlərdə yaranmış yüksək Şərq elmi və mədəniyyəti bu şəxslərə çox borcludur;<br />
azərbaycanlı İsmayıl ibn Yasar ərəb dilində çoxlu qəsidə, lirik şerlər və s. yazmışdır ki,<br />
onların bir çoxuna hələ IX əsrdə musiqi bəstələnmiş, həmin mahnılar bütün Yaxın və<br />
Orta Şərqə yayılmışdır. Azərbaycan filosofu Yəhya Suhrəverdi bütün Şərqdə “İşraqilik”<br />
fəlsəfəsinin banisidir. Şəms Təbrizi, Nizami Gəncəvi, Xaqani, Tantarani və b. ərəb və<br />
fars dilli poeziyaya böyük yeniliklər, yeni deyimlər, düşüncə düzümləri gətirmiş, onları<br />
çiçəkləndirmişdir.<br />
5. Görkəmli Azərbaycan filosofu Əsirəddin Əbhərinin əsərləri Yaxın və Orta Şərqdə 700<br />
ildən artıq məntiq elminin ən böyük təmsilçisi olmuş, ona yüzlərlə şərh, haşiyə və<br />
izahlar yazılmışdır. Bunların da müəlliflərindən (hələ bizə bəlli olanı) 10-dan çoxu<br />
azərbaycanlıdır.<br />
6. Azərbaycan Orta əsrlərdə Zaqafqaziya, Volqaboyu, Qıpçaq və Xəzər çölləri, Qərbi<br />
Avropanın qapısı olmuşdur. Azərbaycan huquqçuluğunun Bulqar, Bizans (xüsusən<br />
Trabzon), gürcü və erməni huquqçuluğu üzərində çox böyük təsiri və nüfuzu olmuş,<br />
öz əsərini Azərbaycan hüquqşünaslığının nailiyyətləri əsasında yaradan görkəmli<br />
Azərbaycan alimi Mixitar Qoşun “Qanunnamə” əsəri Avropada bir sıra yeni qanun<br />
külliyyatlarının yaranmasında örnək olmuşdur. Bütün Yaxın Şərqdə yayılmış Qanun<br />
külliyyatlarının bir neçəsini Azərbaycan alimləri yazmışdır, məsələn, Rafii Qəzvini, Yusif<br />
Ərdəbili və s. Azərbaycan hüquqşünaslarının əsərləri Misirdən Hindistana, Qafqazdan<br />
Ərəbistanadək geniş yayılmış, nəzəri və təcrübi hüquqda geniş tətbiq edilmişdir.<br />
7. XII əsrəqədər bütün Yaxın və Orta Şərqdə, o cümlədən Hindistanda və Şimali Afrikada<br />
dəqiq elmlərin ən böyük yaradıcıları Orta Asiya alimləri olmuşdur. XII əsrdən sonra<br />
azərbaycanlı alimlər daha qabağa çıxaraq bu estafeti öz əllərinə almışlar və Marağa<br />
rəsədxanası Yaxın Şərqin akademiyasına çevrilmişdir. Bu akademiya özünəqədərki<br />
elmlərin nailiyyətlərini mənimsəyərək şərq elmində yeni bir mərhələnin başlanğıcını<br />
qoymuşdur. Bu mərhələyə yenidən Orta Asiyada Uluğbəy və s. alimlər yekun<br />
vurmuşdur.<br />
8. Tarix və coğrafiya elmləri Yaxın Şərqdə IX-X əsrlərdə dirçəliş dövrü keçirmişdir. IX-XVI<br />
əsrlərdə Azərbaycan tarixinə aid onlarla azərbaycanlı əsər yazmışdır. Onlardan hələ<br />
indiyədək yalnız Bakuvinin əsəri əldə edilmiş və Z.Bünyadov tərəfindən rus dilinə<br />
tərcümə və çap edilmişdir. Azərbaycan elm tarixini öyrənərkən Bərdəi, Fəxrəddin<br />
Azərbaycani, Məhəmməd Paşa Əcəmi, Məhəmməd Əmin Şirvani, Muinəddin Marağai<br />
və s.nin əsərləri araşdırılıb tapılmalıdır.<br />
Şərq hikmətlərindən:<br />
Elm yazı ilə sabitləşər.<br />
Elm vergi qoyulmayan bir xəzinədir.<br />
Qiyamətə yaxın elə bir zaman gələcək ki, elm aradan qalxacaq, cahillik ortaya düşəcək,<br />
qırğın çoxalacaq.<br />
Heç kim dünyaya alim gəlmir, elm təlim ilə qazanılır.<br />
Nəsirəddin Tusi: Elm - varlığın gerçəkdən də necə olduğunu düzgün təsəvvür etmək,
Change language