KiNFE A

"Tifingên modeli" û "fişekên çapli" di dema Osmaniyan da
navên hin tifingan û hin fişekan bîine. "Mecidi" ji yekitiyeka
peran a Osmaniyan a zivin bîîye îi sipi bîiye, riimeta wê ji 20
quriş bîiye. Ji ber ku ew pere di dema padişahê Osmani Evdilmecid
(1839-1861) da hatiye çapkirm, ew nav lê hatiye danin.
Ji wi navi ji tê famkinn ku ev stran gelek kevn e.
Di vê parça stranê da tiştê ku ji me ra dibe babatê nêrinê, ew
salixdan û şibandin e ku bi hunermendiyeka mezin hatiye afirandin.
Xasma divê mirov bala xwe bide malika paşin, ku tê da
xortên mala Nasir bi zêrên zer ên helandi, dijmmên wan ji bi
komên Mecidiyên zivin ên sipi hatine şibandin. Yani zêrên zer
ên helandi di nava komên Mecidiyên zivin ên sipi da çawa dibiriqin,
xortên Mala Nasirji di nava dijminên xwe da wisa berçav
îi xuyayi bîine.
DI SALIXDAN Û ŞIBANDINÊ DA MUBALEXE
Di salixdan îî şibandmê da awayeki di, hunereka di ji heye;
ewji mubalexeya di salixdanê îi şibandinê da ye. Di vi awayi da
şibandi îî pêşibandi ciyên xwe bi hev diguhênn û her yekji wan
dikeve şiina yê di, heryekji wan rola yê di dileyze. Em dişênji
vi awayê şibandmê ra bêjin "şibandma vaji" ji. Mesela, eger
dêmên yarek bên şibandin bi gulê, ew dibe şibandineka adeti; lê
eger gul bê şibandin bi dêmên yarek, ew dibe mubalexe di
şibandinê da. Ev awayê şibandinê edebiyatê xweştir dike, dibe
xeml îi xêza edebiyatê.
Hozanên Kurd ên berin,(15) di helbestên xwe da cama ev
awayê hunerê bi kar anine. Mesela, Ehmedê Xani di beşê 8'an ê
"Mem û Zin"ê da li ser pesnê Mirê Botan Mir Zeydin, weha
gotiye:
"Muhtacê sexaweta wi Hatem
Mexlîîbê şecaeta wi Ristem".
17