KiNFE A

e biaxife, ev fer dibe di kîjan demê de fi di kîjan rewşê de bi
kîjan bêjeyan bi kar bîne. Zarok fer dibin ku di kîjan bîîyeran îi
tiştan bi pir rewşên cure bi cure bi ziman binîrxîne.
Bi têoriya bingeha ferbiina ziman îi têoriya pêşvebirina
ziman mirovderxistin û guhartina ragihandin ziman dinirxîne.
Bê guman mirov nikare bibêje ku têriyeke ziman heyye ku her
babet îi taybetên ziman dirxîne. Di têoriya ziman de pir dîtin li
ber hev, ne dijî hev radiwestin ii ji pir aliyan we dixwazin bingeha
pêşvebirina ziman pêşkeş bikin.
Têoriyên Ferbûnê
Di têoriyên fêrbîinê de dixwazin diyar bikin ku mirov ziman
ji hev dikare fer bibe. Ango zarok ji mirovên mezin fêrî ziman
dibe. Skinner di sala 1957'an de bdi pirtfîka xwe de ya „VerbaI
Behavior" dixwest ispat bike ku ziman wek livandineke ye. Çawa
mirov li goriya dayik û bavê xwe destê xwe bilind dike, an jî
nan dixwe, ev wihajî ferî ziman dibe. Bêguman rast e ku mirov
pir tiştan ji dayik fi bavê xwe, an jîji mirovên dinê fer dibe, pir
tiştan kopi dike, lê pir tişt mirov bê kopî jî dizan e. di rexneke
mezin de Chomsky (1959) dijî têoriya Skinner derdikeve.
Ku îro mirov li serNoam Chomsky nîiceyan dibihîse bi gelemperî
li ser raman îi rexna polîtîka Amerikayê ye. Hinekjî dibêjin,
ku li Dewletên Yekîtiya Amerîka tenê yek oposîsyon heye: Evjî
Chomsky ye. Lê Chomsky bixwe Profesorê psikolînguistik e,
ango li ser afirandina ziman diraweste. Cara yekemîn Chomsky
di salên 50'de têoriya afirandina ziman a gerdunî diafirîn e.
Chomsky bawerdike ku "gelek zarava îî ziman ku gelek dîirji
hev xuyane, ev ziman fî zaravajî hev fêm nakin, lê dîsajî aliyê
rêziman, hinek şertan îi strukturan nêzîkî hev in. Ev struktur
billî hemfî guhartinên dîrokî îî bîîyeran nayên guhartin".(Chomsky,
1973)
94