KiNFE A

Henrî Tajfel di berhema xwe ya bi navê 'Social identy and
intergroup relations' (Nasnavê civakî û pêwendîyên navkomelî)
da dinivîse:
"Nasnavê civakî; bi zanebîîn xwe sipartin û tevlêbiîna komekê
ye. Di wî da hestên gîyanî xwedîyê pareka mezin e." Dîsa
Maxime Rodinson di gotara xwe ya bi navê 'Rascisme et ethnicisme'
(Nijadparêzî îî regezparêzî) da dinivîse ku "etnîk: kêm
zêde xwedî kok îî rehekî hevpar e. Di navê da xetên çanda hevbeş,
sazîyên hevpar, axek-erdek, îî ya sereke jî zimanekî bingehîn
hene. Heye ku ji wan hin kêm bin jî". Jean William le Pierrejî,
di berhema xwe ya 'Le pouvoir politique et les langues ' (Hukma
sîyasî û ziman) da, di nava wan hêmanên sereke da, zimanekî
hevpar weka hîm îî sitûna bingehîn bi nav dike. Roland
Breton jî di 'Les Ethnies ' da wiha radigihîne "Etnî wek beravahîji
antropolojîya fizîkî, ziman iî erdekî, ji alîyê strukturê va
jî, ji aborî, civakên biçîn, çand fî şiîîra etnîk pêk tê".
Niha em dikarin bêjin ku sîstema çandî ya neteweyek, ji bîr
û dîrokeka hevbeş, anku hafizeya mişterek çêdibe, wêjeya devkî
ii nivîskî, folkloreka hevpar, muzîka li ser rîtm-meqam û awazên
xweser pêkhatî, xetên coxrafî, kêm caran jî dîn-bawerî sitfinên
sîstema çandî yên bingehîn pêk tînin. Daxwazîya jîyana
bi hev ra fî di nava hev da jî, tê da rolekê dileyîze. Di nava para
çandê da jî huner, sembol, teknîk û avadanî cîh digirin.
Li vê derê dixwazim bînim bîra we, ku ev xalên ku me hinek
berê rave kirin, anku wêje-edebîyat, folklor, muzîk û huner û
hwd, bê ziman weka bêcan ii bêgîyan e. Bi kurtî, em dikann
bêjin ku bê wî (ziman) ev sîstem nikare çêbe û bi mirma wîjî,ji
holê radibe.
Milletekî bêziman çi bi devkî çi bi nivîskî, neşê dîroka xwe
ragihîne, wêjeyekê çêke an berhemekê biafirîne. Ji ber vê yekê
ye ku ziman weka navgîn îi sifetek eji bo bmavkinna komek îi
gelekî. Wek nimîine 'kurd-kurdî, alman-almanî, japon-japonî.
63