KiNFE A

LISTA JÊRENOTAN
(1) Ev peyva pêşiyan h hin hêlên Kurdistanê ji weha tê gotin: "Ji
mehan ji salan, şevek mêvanê xalan".
(2) Peyvik: Dengê kuji devê mirov derdikeve û tenê yek maneyek
dide; vvek "ba", "baran", "diçe", "dixwine", "hat", "hatm", "jin", "pirtûk",
"xwarm" û wd. B. Erebi "kelime", bi Tirki "sözcttk", bi tngliziji
"word".
(3) Geli: Tişt yan karê ku têkiliya wi bi gel heye; tişt yan karê ku
aidê gel e, malê gel e, xwediyê wi gel e. Wek "çirokên geli", "pêkenokên
geli", "stranên geli" wd.
(4) Salixdan: Qalkirin iî nasandina kesek yan tiştek yan ciyek yan
ji rewşek bi awayeki zelal û vekiri û têkîiz. Bi Erebi "teswir", bi Tirki
"betimleme", bi Jnglizi ji "description".
(5) Ev, peyvikeka frani ye. Koka wê digije zimanê Pehlewi. Di wi
zimani da ji peyvik "şam" bûye; di Kurdi û Fansi da ji wisa maye. Ji
bil Melayê Bateyi, hin hozanên me yên di ji di edebiyata klasik da
cama ci dane vê peyvikê. Mesela, Şêx Evdirehmanê Axtepeyi, di ciyeki
"Rewduniieim"ê da di heqê Pêxember da weha gotiye:
"Emir hem dikir bo sehabê kiram:
Siyabê sipi werginn subh û şam".
"Sehabê kiram" yani sehabiyên qedirbilmd. "Siyabê sipi" yani cilên
sipi.
Ehmedê Xaniji di beşê 48'an ê "Mem û Zin"ê daji devê Bekir ev
peyvik weha bi kar aniye:
"Yani şev ii roj û subh îl şam in
Hin rohni ne, hinji wan zelam in".
"Zelam" yani tari.
Siyahpoş ji di "Seyfulmulîik"ê da weha ci daye vê peyvikê:
"Di seydê da dibîîrand roj-i ta şam
Welê şeb ta seher mest ez lebê cam".
"Ez lebê cam" yani ji lêvên qedehê. Mexsed qedeha meyê ye.
(6) Doj: Canem; cehennem. Ehmedê Xani, di "Eqida imanê" da
weha ci daye vê peyvikê:
"Mirovê biiman di dojê miqim
bizane ku naminitm, ey hekim".
38