Pobierz - Ministerstwo Obrony Narodowej

historia morska
nia, następnie przechwycenia, niemieckiego statku
„Helene Russ”.
Czterdzieści minut po północy „Orzeł” napotkał
dwie niezidentyfikowane jednostki pływające,
w odległości około sześciu mil od siebie. Aby je
rozpoznać, zaczął się do nich zbliżać. Z powodu słabej
widoczności oraz konieczności zejścia z kursu
jednej z jednostek w obawie przed staranowaniem
okrętu, zrezygnował jednak z manewru. Skutkowało
to utratą kontaktu z wykrytymi jednostkami.
Uzyskane później informacje czynią prawdopodobnym
fakt, że jednostkami tymi były statek „Helene
Russ” oraz eskortujący go niszczyciel.
Chwilę później zauważono trzeci statek. Niestety,
również z nim, z powodu słabej widoczności spowodowanej
mgłą, utracono kontakt. Dopiero o godzinie
9.06 zlokalizowano kolejną jednostkę.
„Orzeł” płynął w zanurzeniu, gdy jego załoga dostrzegła
przez peryskop podejrzany statek bez bandery.
Aby go skontrolować – ustalić jego przynależność
państwową oraz wykryć ewentualną kontrabandę,
polski okręt wynurzył się powoli kioskiem
na powierzchnię, a dowódca i sygnalista weszli
na pomost nawigacyjny. Przez lornetkę dostrzegli
popłoch na pokładzie namierzonego statku i wyraźne
przygotowania do opuszczenia jednostki.
Nadano wówczas sygnał, by oficer z książkami
okrętowymi zameldował się na pokładzie okrętu
podwodnego.
Kilka minut później do burty „Orła” dobiła motorówka
z oficerem marynarki handlowej, który po
krótkiej wymianie zdań z polskim dowódcą oraz
przedstawieniu wymaganych dokumentów, ku swojemu
wielkiemu zaskoczeniu i nieukrywanej radości
zorientował się, że został zatrzymany przez okręt
polski, a nie, jak się spodziewał, niemiecki.
Kontrolowaną jednostką okazał się duński statek
„Tomsk”, który wiózł jajka i bekon z Danii do
Wielkiej Brytanii. Ponieważ dokumenty okazały
się bez zarzutu, a ładunek nie wzbudził podejrzeń,
zdecydowano się statek zwolnić i pozwolić mu kontynuować
rejs. Gdy oficer z zatrzymanej jednostki
opuszczał okręt, poprosił o przekazanie na duński
statek sygnału mającego wyjaśnić zaistniałą sytuację,
gdyż jego załoga, przekonana, że została zatrzymana
przez niemieckiego U-Boota, spodziewała
się zatopienia „Tomska”.
„Orzeł” kontynuował patrol, ale utrzymujące się
złe warunki pogodowe uniemożliwiły mu dalsze
poszukiwania „Helene Russ”. Okręt powrócił więc
do rejonu patrolowania E1. 13 marca „Orzeł’ został
skierowany na pozycję 56º55’ N i 07º55’ E.
Dzień później polski okręt wyruszył w drogę powrotną.
W pobliżu wybrzeża duńskiego załoga „Orła”
miała problemy z ustaleniem pozycji okrętu.
Zastosowanie w związku z panującą mgłą nawigacji
zliczeniowej nie przyniosło oczekiwanych rezultatów,
podobnie jak sondowanie dna. Dlatego
też kapitan Jan Grudziński podjął decyzję o zejściu
z wyznaczonej trasy i udaniu się w kierunku na ławicę
Dogger Bank, gdzie ze względu na charakterystyczne
kontury dna łatwiej można było ustalić
pozycję okrętu przy użyciu sondy akustycznej.
Wyznaczenie pozycji było niezbędne, aby znaleźć
luki we własnych przybrzeżnych polach minowych,
wtedy już na pewno położonych.
14 marca o godzinie 21.30 zauważono w oddali
ciemny obiekt zidentyfikowany jako, prawdopodobnie,
brytyjski okręt podwodny „Truant”. Trzy
dni później, w niedużej odległości od dziobu
„Orła”, dostrzeżono małą jednostkę kierującą się
na południe. Po wymianie sygnałów identyfikacyjnych
okazało się, że jest to brytyjski okręt podwodny
„Trident”. Tego samego dnia, to znaczy 17 marca,
„Orzeł” zawinął do bazy.
Spotkanie z „Rio de Janeiro”
Czwarte wyjście w morze wyznaczono na
3 kwietnia 1940 roku. Tym razem działania patrolowe
zamierzano prowadzić w rejonie Skagerraku,
do którego okręt miał przybyć 4 kwietnia. Cztery
dni później, o godzinie 9.45, niedaleko wejścia do
fiordu Oslo, na „Orle”, który płynął na głębokości
peryskopowej, dostrzeżono „podejrzany” statek
handlowy, kierujący się kursem południowym.
Admiralicja Brytyjska nakazywała dowódcom
okrętów podwodnych zatrzymywanie i przeprowadzanie
rewizji neutralnych statków wchodzących
po opuszczeniu fiordu Oslo na kurs południowy
oraz wszystkich statków niemieckich. Zastrzeżono
jednakże, że torpedowanie, nawet tych ostatnich,
mogło nastąpić dopiero po uprzednim ostrzeżeniu,
dlatego dowódca okrętu podjął decyzję o zatrzy-
przegląd morski 103