JagodyW lesie rośnie duża liczba jagód (trujące i nietrujące), którychwystępowanie uzależnione jest od różnych warunków klimatycznych,glebowych, jak i otaczającej je wegetacji. Znacznailość owoców jest jadalna i stanowi zdrowe uzupełnieniecodziennej diety. Ponieważ chodzi w tym przypadku o czystonaturalny produkt, oferta jest zależna od sezonu, a jakośćowoców trudna do przewidzenia. Najbardziej popularnymigatunkami jagód leśnych w regionach projektu Baltic+ sąborówki, czarne jagody, poziomki, maliny, porzeczki, jeżynyi żurawiny. Zasadniczo ważnym aspektem jest dokładnemycie jagód. Niektóre z wymienionych gatunków rosnąw niskiej warstwie lasu i mogą mieć kontakt z różnymiczynnikami chorobotwórczymi, które częściowo mogą się dlaludzi okazać groźne (tasiemce).Istnieje kilka możliwości przetwarzania leśnych owocówjagodowych: świeże natychmiast do konsumpcji, mrożenie,wykorzystywanie w produk-tach cukierniczych, lodach,koktajlach lub przygotowywanie dżemów, galaretek oraz jakoowoce suszone.W północnych regionach Szwecji bardzo popularne jestzbieranie czarnych jagód i borówek. Jest to podstawą dodziałalności różnych przedsiębiorstw. Świeże owoce jagodowesprzedawane są w sklepach i na targach w całej Szwecji. Dobrzerozbudowaną gałęzią działalności jest również produkcjadżemów.MiódMiód leśny powstaje nie, jak się błędnie zakłada, z nektarukwiatowego, ale z wydzieliny niektórych gatunków mszyc.Mszyce te wchłaniają sok z jodeł i świerków lub innychgatunków drzew, trawiąc go jedynie częściowo i wydzielającsłodkie resztki. Resztki te nazywa się kropelkami miodu,który składa się z zawierających węglowodany wydzielininsektów zasysających soki roślinne (mszyce, koliszki oraz cykady).W warunkach optymalnych najczęstszymi dostawcamitakiego miodu są świerk, jodła, sosna, klon, lipa i dąb. Takpowstaje na przykład miód jodłowy o żywicznym i ostrymsmaku oraz miód leśny o mocno korzennym smaku.W dobrych dla miodu leśnego latach, wprawne oczy zobacząte kropelki miodu na igłach drzew. Z kropelek zbieranychprzez pszczoły, w pasiekach produkowany jest miód. Z uwagina pochodzenie z soku roślin, miód leśny ma specyficznyciemny kolor i słodowy aromat. Miód leśny jest szczególniepolecany w chorobach oskrzeli. Jednak alergicy powinnizachować szczególne środki ostrożności i sprawdzić, czy nie sąna niego uczuleni.Poza opisanymi tutaj owocami leśnymi, które oferują wieleróżnych możliwości wykorzystania, aż po wykorzystaniefarmaceutyczne jako leki i środki wspomagające leczenie,możliwe jest jeszcze wiele innych opcji wykorzystanialasu. Przykładem niech będzie w Mecklemburgii „EssbareLandschaften” (Jadalne krajobrazy), sp. z o.o., która zajmujesię uszlachetnianiem dziko rosnących ziół.Inne możliwości wykorzystania lasu to hodowla i sprzedażchoinek świątecznych, zielonych gałązek oraz artykułówpotrzebnych we florystyce.Choinki świąteczneW Niemczech w okresie świąt sprzedaje się od 20 do 26 milionówchoinek. Niemiecki przemysł drzewny szacuje wartośćtej sprzedaży na około 450 mln euro. Nadal najpopularniejszymigatunkami są jodła kaukaska (północ Niemiec)i świerk (południe Niemiec). W związku ze sprzedażąchoinek widać nowy i stale rozwijający się rynek. Aktywnymarketing specjalnych wydarzeń świątecznych daje wielemożliwości, szczególnie dla prywatnych właścicieli lasów.Popytem cieszą się imprezy związane z choinką świątecznąi wydarzeniami rodzinnymi, np. samodzielne ścinanie swojejchoinki, jak i imprezy o podobnym charakterze, organizowaneprzez biura podróży, banki i dealerów samochodowych.Wraz z programem ramowym oferowanym przez właścicielalasu (ognisko, grzaniec, oferta dla dzieci), dla prywatnychwłaścicieli lasów zarysowują się szanse wejścia na nowe rynkii nowe możliwości dochodów, oraz szanse zwrócenia się dopotencjalnych klientów z nowymi produktami.W ostatnich latach rośnie import choinek. Jako powódwzrostu importu w Niemczech wymienia się tendencję zakupu„drugiego drzewka”. W okresie adwentu bardzo częstooświetlane drzewka stawiane są w ogrodzie lub na balkonie.Na same święta Bożego Narodzenia w salonie ustawiane jestdrugie drzewko. 80% importowanych choinek to jodła kaukaska, która z uwagi na długi czas utrzymywania świeżościstosunkowo dobrze nadaje się do transportu. Najważniejszymdostawcą jest Dania (92%), następnie Polska i Holandia.W Niemczech popularne są w dużych miastach tak zwanejarmarki bożonarodzeniowe (np. Rostock, Hamburg, Berlin,Drezno, Norymberga), które rozpoczynają sięw pierwszą niedzielę adwentu. W Polsce dopiero od 5 latw większych centrach handlowych powstają takie jarmarkibożonarodzeniowe w okresie bezpośrednio poprzedzającymBoże Narodzenie.Boże Narodzenie to święto rodzinne, i chociaż w poszczególnychpaństwach Unii Europejskiej obchodzone jest inaczej,występuje jednak kilka wspólnych elementów, takich jakchoinka, jemioła, gwiazdy betlejemskie i wianuszki adwentoweze świecami.W Szwecji święta Bożego Narodzenia są najważniejszymii najdłuższymi świętami. Głównym dniem świątecznym jesttutaj wigilia. Centralny element bożonarodzeniowy stanowipochodząca pierwotnie z Niemiec (XIX w.) choinka. Dzieńprzed wigilią poświęcony jest na przygotowania do świąt,a drzewko ubierane jest w lametę i we wszystkie inne możliweozdoby. Na czubku umiejscawia się gwiazdę, a pod drzewkiemukłada się zapakowane prezenty.W Niemczech Południowych o choinkach bożonarodzeniowychwspomina się po raz pierwszy w okresie reformacji, jakoo znaku wiecznego życia i ewangelii. Dzieciątko Jezus orazobdarowywanie się prezentami to też elementy Bożego Narodzenia.Zwyczaj ten istnieje od XVI wieku. Kiedy prezentystawały się coraz liczniejsze, składano je na „stole ofiarnym”.Dzisiaj na środku stoi choinka z zapalonymi świecami,światełkami i kolorowymi bombkami. Żaden inny niemieckiobyczaj nie rozpowszechnił się na świecie tak, jak właśnie ten.W wigilię odprawiana jest specjalna uroczysta msza święta,a same obchody świąteczne mają raczej charakter refleksyjny.Właściwy dzień świąteczny – pierwszy dzień Bożego Narodzenia(25.12) obchodzony jest jako dzień szczególnie obfitegojadła.Najważniejszym dniem polskich świąt Bożego Narodzeniajest Wigilia. Podniosłą atmosferę tego święta podtrzymujewspólne strojenie drzewka. Pierwsze choinki pojawiły sięw Polsce w XIX wieku, głównie w miastach, w mieszkaniachNiemców i protestantów niemieckiego pochodzenia.STRATEGIA WSPÓŁPRACY15
MyślistwoW dzisiejszych czasach myślistwo ma w znacznym stopniuprzyczynić się do ochrony lasów i zwierzyny. Pierwszoplanowymzadaniem jest utrzymywanie pogłowia zwierzątkopytnych na poziomie akceptowalnym dla danego obszaruleśnego tak, aby zredukować szkody spowodowane przezzwierzęta i zagwarantować naturalne odmłodzenie lasu.Poza tym myślistwo oferuje wiele różnych możliwości zarobkowania(sprzedaż praw do odstrzału, aktywna turystykamyśliwska, sprzedaż produktów z dziczyzny).Z biegiem czasu ukształtowały się różne rodzaje polowań,wynikające z sytuacji, jakie mają miejsce przy polowaniu naokreślone gatunki zwierząt:• Polowanie indywidualne (czaty, zasiadka, podchód),• Polowanie zbiorowe (z nagonką, leśne, polowanie w ruchu),• Polowanie przy wykorzystaniu ptaków drapieżnych.W Niemczech i Szwecji zabronione jest polowanie z psami.Niektórzy przeciwnicy twierdzą, iż karmienie zwierzątleśnych i inne działania ochronne w dużym stopniu ingerująw ekosystem, a tym samym kreują nienaturalny rozrost populacjidziczyzny. Myśliwi twierdzą, iż w rzeczywistości przyrodanie jest już nietknięta, ponieważ stale poddawana jestingerencji człowieka. Dlatego też człowiek musi ingerowaćw sposób regulujący tak, aby sztucznie utrzymywać naturalnąrównowagę.Zgodnie ze statystyką Niemieckiego Zrzeszenia Myśliwsko-Ochronnego, w Szwecji jest około 300.000, w Niemczech340.000, a w Polsce 100.000 myśliwych.SZWECJARegion SkaniaPrawo do polowania ma w Szwecji właściciel ziemi. Własnośćziemi w Szwecji rozkłada się mniej więcej w równychczęściach na państwo i innych właścicieli publicznych, spółkiprzemysłu leśnego i osoby prywatne. Obcokrajowcy mogąwziąć udział w polowaniu tylko na zaproszenie (wymianapolowań) lub jako płatny gość. Od połowy lat 80-tych, abyotrzymać prawo polowania, konieczne jest zdanie egzaminułowieckiego. Wszystkie osoby, które chcą w Szwecji polować,muszą uiścić roczną opłatę łowiecką. Bardzo wskazane jestubezpieczenie się od odpowiedzialności cywilnej. Aby mócwziąć udział w polowaniu na łosie należy przeważnie miećzaliczony egzamin strzelania do łosi. Wielu właścicieli ziemioraz wspólnot łowieckich oferuje zarówno szwedzkim, jaki zagranicznym myśliwym możliwość wzięcia udziału w polowaniujako płatny gość. Z uwagi na to, iż większość lasóww Szwecji jest własnością prywatną, zdecydowana część terenówleśnych jest celowo nieudostępniana polowaniom komercyjnym.Zgodnie z tradycją wielu prywatnych właścicielilasów udaje się na polowania samotnie bądź z kręgiemścisłych przyjaciół i w ten sposób korzystają z wyłącznegoprawa polowania na własnym gruncie. Myśliwemu częstotowarzyszy specjalnie szkolony pies myśliwski. Polowaniez psami jako nagonką jest zabronione tak samo jak w Niemczech.Sezon polowań w Szwecji to głównie jesień i zima (sierpieńluty).Początek i koniec sezonu polowań na określonyrodzaj zwierzyny może różnić się znacznie w poszczególnychczęściach Szwecji. Polowanie na łosie rozpoczyna sięw południowej Szwecji na początku października i trwamniej więcej 2 miesiące.Co roku w Szwecji odstrzeliwanych jest 100.000 łosi, 30.000saren i około 300.000 zajęcy. Specjalizujące się w tym firmy,oferujące możliwości polowania w Szwecji, dają równieżogłoszenia w zagranicznych czasopismach. Oferty zorganizowanychpolowań i innych możliwości przebywania w naturzesą bardzo zróżnicowane i urozmaicone.NIEMCYRegion Meklemburgia - Pomorze PrzednieRegion BrandenburgiaTen, kto w Niemczech chce polować, musi posiadaćwystawione na własne nazwisko zaświadczenie łowieckie.Zaświadczenie łowieckie uzyskuje się poprzez udział w zorganizowanychkursach oraz złożenie odpowiedniego egzaminuw prywatnej szkole łowieckiej lub okręgowym regionalnymnadleśnictwie. Prawo do polowania, to wyłącznie uprawnieniedo opieki, odstrzału i przejęcia na własność ustrzelonejzwierzyny podlegającej prawu odstrzału na określonymterenie. Z prawem do polowania połączony jest obowiązekopieki.Prawo do polowania ma właściciel na terenie swojej ziemi,jest ono z nią bezpośrednio powiązane. Prawo do polowaniamoże zostać w całości wydzierżawione osobie trzeciej.Umowa dzierżawy prawa do polowania musi zostać zawartapisemnie. Czas trwania dzierżawy powinien wynosić conajmniej 9 lat. Dzierżawcą może być wyłącznie osoba, któraod trzech lat posiada uprawnienie do polowania /pozwoleniełowieckie. Teren, na którym przysługuje prawo polowań,jest określany przez odpowiedni urząd w zaświadczeniułowieckim.W Niemczech istnieje tradycja myśliwska z dużą ilościąmyśliwskich zwyczajów. I tak na przykład kultywowany jestswoisty język myśliwych. Słynnym terenem łowieckim jestobszar Schorfheide w Brandenburgii.POLSKAWojewództwo ZachodniopomorskieOd ponad 30 lat Polska zaliczana jest do najpopularniejszychkrajów łowieckich w opinii zachodnioeuropejskichmyśliwych. Od 1996 r. polowania w Polsce odbywająsię w oparciu o nową ustawę łowiecką. Tradycja organizowaniapolowań oraz fakt, iż Polska dysponuje dużymizasobami zwierzyny powodują, iż Polska jest pierwszymkrajem łowieckim w Europie. Wiele polskich biur podróżywyspecjalizowało się w aktywnej turystyce łowieckiej i oferujezagranicznym myśliwym atrakcyjne noclegi oraz organizujepolowania.16 TRWALE ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA LEŚNA