Rozdział 2: Rynek2.1. Wprowadzenie<strong>Rolnictwo</strong> <strong>ekologiczne</strong> w Europie przeżyło rozkwit w ostatnichdwóch dekadach. Około 90 % obecnie funkcjonujących gospodarstwekologicznych przestawiło się na ten rodzaj gospodarowaniapo roku 1992. Również konsumpcja żywności <strong>ekologiczne</strong>jw większości państw europejskich wykazuje wzrostroczny wyrażany liczbami dwucyfrowymi. Jednakże udziałproduktów ekologicznych w rynku jest mniejszy, niż możnaby się tego spodziewać po wielkości upraw ekologicznych.Zasadnicza przyczyna leży w tym, że państwowe wsparcie dlarolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go w wielu przypadkach doprowadziłodo tego, że uprawy rolnicze, co prawda nie są już uprawamiekstensywnymi, ale produkty z tych upraw nie są sprzedawanejako <strong>ekologiczne</strong>, gdyż brak jest rynków zbytu. Kolejnympowodem jest to, że w wielu państwach europejskich brakujeodpowiednich zakładów przetwórstwa spożywczego,z czego wynikają problemy ze zbytem przede wszystkimw grupie produktów mlecznych i mięsnych.2.2. RynekPomimo, że popyt na ekologiczną żywność często jest zbytmały w stosunku do podaży produktów ekologicznychwytwarzanych w danym kraju, to jednak obroty osiąganew handlu ekologiczną żywnością rosną w sposób widoczny,w szcze- gólności w porównaniu z dochodem osiąganym zesprzedaży konwencjonalnej żywności.Obroty handlu detalicznego w zakresie żywności<strong>ekologiczne</strong>j i udziały w całym rynku handlużywnością, szacunki, 2003 (Źródło: International TradeCentre, 2003) Obroty w miliardach € % udziały w rynkuNiemcy 2.8 – 3.1 1.7 – 2.2PolskaRynek praktycznie nie został jeszcze zdobytySzwecja 0.4 – 0.6 1.5 – 2.0Europa 10.0 – 11.0Świat 23.0 – 25.0W Niemczech nadwyżka importowa ekologicznych owocówwynosi ponad 50 %, w przypadku ekologicznych warzywwynosi ona pomiędzy 20 a 50 %.Importowane mleko ma 20 % udziałów w rynku, podczaskiedy zboża wykazują duży udział w eksporcie. Bilans handlowyziemniaka jest nieomal wyrównany.Pomimo, że Polska, szczególnie po jej wstąpieniu do UE,przeżywa duży rozkwit rolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go, to jednaksprzedaż rodzimych produktów ekologicznych jak do tej poryjest nieomal nierozwinięta. Większość produktów jest eksportowana.Dotyczy to przede wszystkim zbóż i owoców, alerównież takie kultury uprawne jak gorczyca czy gryka.W Szwecji importowane owoce <strong>ekologiczne</strong> mają 50 %udziałów w rynku, podczas kiedy udział importowanychwarzyw i zbóż ogranicza się do 20 %. W przypadku ziemniakanadwyżka eksportowa jest na poziomie do 20 %.W odniesieniu do wewnętrznego rynku towarów transferproduktów ekologicznych odbywa się przede wszystkimz południa Europy do Europy Środkowej i Północnej. Zewzględu na duże możliwości eksportowe w szczególnościgospodarstwa w państwach Południowej i Wschodniej Europyprzestawiają się na produkcję ekologiczną.2.3. CenyCeny na produkty <strong>ekologiczne</strong> są w zależności od grupytowarów i stopnia przetworzenia wyższe niż jest to w przypadkuproduktów rolnictwa konwencjonalnego. Jednakżecoraz większa ilość konsumentów akceptuje pozytywne stronygospodarowania <strong>ekologiczne</strong>go, które chroni przyrodę i zasobynaturalne, docenia aspekty jakości oraz walory smakowei z tego względu jest gotowa płacić wyższe ceny.Wraz ze wzrostem poziomu przetworzenia produktów ekologicznychrośnie również różnica cenowa w stosunku doproduktów konwencjonalnych. Obniżenie cen może z tegowzględu zostać osiągnięte jedynie w przypadku znacznegorozpowszechnienia się rolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go, zwiększeniailości produkowanych towarów, a tym samym zmniejszeniaceny jednostkowej.Różnica cenowa wybranych bio-produktów (EUR/jednostka)na przykładzie Niemiec (ZMP 2003/2004)PoziomPoziomproducentów konsumentówkonw. Ekolog. Konw. Ekolog.Mleko [l] 0,28 + 0,05 0,67 + 0,27Wieprzowina [kg] 1,22 +1,02 6,75 + 10,05Ziemniaki [kg] 0,11 + 0,18 0,77 + 0,45Pszenica lub mąka [kg] 0,10 + 0,18 0,62 + 0,68ROLNICTWO I PRZETWÓRSTWO EKOLOGICZNE
2.4. Kanały sprzedażyZ powodu swoich szczególnych właściwości i wyjątkowejjakości ekologicznie wytworzone produkty spożywczewymagają z reguły specjalnych kanałów sprzedaży, któreumożliwi im osiągnięcie pożądanego sukcesu na rynku.Cechy charakterystyczne poszczególnych form sprzedażySklepy przy gospodarstwach- Świeże produkty, wysoka przejrzystość rynku, korzystneceny wymaga- zaangażowania oraz komunikatywności konieczna- bliskość miast/osiedli, niepewny zbytEko-kiermasze- Świeże produkty, wysoka przejrzystość rynku- Wysoki nakład czasu związany z budowaniemi demontażem stoisk, uzależnienie od warunkówpogodowychSkrzynki dla abonentów- Wymaga dużego talentu organizacyjnegoi absolutnej niezawodności,- koszty zwracają się od ok. 100 skrzynek przy dużymzagęszczeniu klientówna danym obszarzeOrganizacje producenckie- Bezpieczny zbyt dla rolnika, często stałe ceny,- często konieczność- wstąpienia do organizacji producenckiejPrzetwórcyBezpieczny zbyt dla rolnika, wspiera regionalizacjęSklepy ze zdrową żywnością- Duża ilość stałych klientów, informacje przekazywane przezwyszkolony personel,- wysokie cenyW Polsce żywność ekologiczna jest sprzedawana w pierwszymrzędzie bezpośrednio w gospodarstwach rolnych,na kiermaszach w miastach lub przy okazji różnych świąt, jakna przykład na dniu ziemi czy dożynkach. W Polsce funkcjonujeobecnie około 300 sklepów z żywnością ekologicznąoraz małe stoiska w supermarketach.W Szwecji ogólny handel spożywczy przejął dominującą rolęjako kanał dystrybucji żywności <strong>ekologiczne</strong>j. Ponad 90 %żywności <strong>ekologiczne</strong>j sprzedawanej jest tą drogą. Pozostałaczęść w dużej mierze jest sprzedawana bezpośrednio w gospodarstwachrolnych.W Niemczech około 50 % produktów ekologicznych jestsprzedawanych w sklepach ze zdrową żywnością (niem. „Naturkostladen“lub „Reformhaus“). Około 25 % wyrobów jestsprzedawanych przez spożywczy handel detaliczny, w dużejczęści pod markami handlowymi. Nieomal 20 % towarówekologicznych jest sprzedawanych bezpośrednio przez ich producentów.Pozostała część jest sprzedawana innymi drogami,na przykład w piekarniach czy sklepach mięsnych.2.5. Linki i referencje• Międzynarodowa organizacja rolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go:www.ifoam.org• Loga: http://ecc-kiel.de/food/oekolabel.html• Międzynarodowe centrum rolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go EuropyŚrodkowej i Wschodniej związek zarejestrowany:www.ekoconnect.org• Europejski System Informacji na temat rynku produktów ekologicznych:www.eisfom.org• Raporty na temat rolnictwa <strong>ekologiczne</strong>go w Europie:www.organic-europe.org• Wiadomości handlowe i wyniki badań z zakresu przemysłu<strong>ekologiczne</strong>go: www.organicmonitor.comSpożywczy handel detaliczny- Dociera do wielu warstw klientów, porównywalniekorzystne ceny,- brak bliskości z klientem, nie wielka przejrzystośćrynkuSTRATEGIA WSPÓŁPRACY