OŚRODKI INNOWACJI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POLSCE - GATE

Aleksandra NOWAKOWSKA, Zbigniew PRZYGODZKIKLASTRYW ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania klastrami jako formą współpracyumożliwiającą poprawę konkurencyjności podmiotów gospodarczych. Samo zjawisko klastra nie jestjednak jednoznacznie zdefiniowane w literaturze przedmiotu. W szerokiej gamie definicji 1 , wskazaćmożna dwa główne nurty rozważań. Pierwszy z nich koncentruje się wokół prac M. Portera i skupia sięna relacjach konkurencji i współpracy oraz problemie zlokalizowania – zakorzenienia klastraw środowisku lokalnym 2 . W tym ujęciu klaster to „znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupaprzedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji, skoncentrowana wokół określonej dziedziny (branży)i wzajemnie się uzupełniająca w swej aktywności” 3 . Inaczej mówiąc jest to geograficzne skupiskowzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firmdziałających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów,stowarzyszeń branżowych, instytucji wspierających), konkurujących między sobą, ale równieżwspółpracujących.Drugi nurt, jest konsekwencją podejścia stosowanego przez OECD i eksponuje sieciową koncepcjęklastra 4 . W tym ujęciu określany jest jako sieć produkcji silnie współzależnych firm, podmiotówprodukujących wiedzę (uniwersytety, instytuty badawcze, firmy inżynieryjne), instytucji pomostowych(brokerzy, konsultanci) i klientów, powiązanych ze sobą w łańcuch produkcji wartości dodanej. Relacjesieciowe pozwalają w szybki i tani sposób wykorzystywać dostępne w otoczeniu zasoby (materialnei niematerialne) jako czynniki produkcji dóbr i usług. Działanie w sieci, szczególnie w przypadkumałych i średnich przedsiębiorstw, stwarza warunki do podejmowania rywalizacji rynkowej z dużymipodmiotami gospodarczymi.Mechanizmy charakterystyczne dla klastrowej formy organizacji działalności gospodarczej to:1) współistnienie kooperacji i konkurencji – firmy skupione w klastrach z jednej strony konkurują zesobą, z drugiej zaś współpracują w tych samych obszarach;2) interakcje (powiązania horyzontalne lub wertykalne) i współpraca podmiotów wyzwalająmechanizmy synergii, przede wszystkim w sferze dyfuzji wiedzy, przyciągania nowychprzedsiębiorstw, przepływu kapitału ludzkiego;3) koncentracja przestrzenna sprzyjająca nawiązaniu interakcji pomiędzy podmiotamifunkcjonującymi w klastrze, tworząca paletę pozytywnych efektów zewnętrznych;1Próby różnych podejść do analizy klastra zawierają m.in. opracowania: F. Moulaert, F. Sékia, Territorial InnovationModels: A Critical Survey. Regional Studies 37/2003; G.W. Bekele, R.W. Jackson, Theoretical Perspectives on IndustryClusters, Research Paper 5/2006, Regional Research Institute, West Virginia University; M. Gorynia, B. Jankowska,Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2008;A. Sosnowska, S. Łobejko, Efektywny model funkcjonowania klastrów w skali kraju i regionu, Ekspertyza dlaMinisterstwa Gospodarki, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007;T. Brodzicki, S. Szultka, Koncepcja klastrów a konkurencyjność przedsiębiorstw, IBNGR, Gdańsk 2002.2M. E. Porter, The Competitive Advantage of Nations, New York, The Free Press, 1990; M. E. Porter, Clusters and theNew Economics of Competition, Harvard Business Review, November-December 1998, s. 77-90; M. E. Porter,Location, competition, and economic development: Local clusters in a global economy, Economic DevelopmentQuarterly 14(1)/2000, p.15-34.3M. E. Porter, Clusters and the New Economic Competition, Harvard Business Review, November-December 1998,p. 78.4OECD (1999) Boosting Innovation: The Cluster Approach, Paris; OECD (2001) Innovative Clusters: Drivers ofNational Innovation Systems, Paris.167