REVISTA DIAPENTE Nº 1

Nº 1 REVISTA DIAPENTE. CONSERVATORIO SUPERIOR DE MUSICA DE VIGO. ABRIL 2011
web: http://www.diapente.es/ Email: cmus.vigo@edu.xunta.es
OUTROS RITMOS
Aínda que os xéneros que aparecen como estandarte da cultura galega son as
muiñeiras, xotas e foliadas, hoxe en día atopamos unha variedade de ritmos e xéneros que
enriquecen o panorama da música tradicional galega.
Sen embargo en ningún dos cancioneiros de música tradicional de Galicia
anteriores á Guerra Civil é moi común atopar pezas de este novo repertorio: nin Inzenga
(1888), nin Casto Sampedro (1942), na que aparecen todo tipo de rarezas, nin Torner e Bal y
Gay (1973), no que se recolle material entre 1928 e 1932. Sen embargo na colección
recompilada por Perfecto Feijoo, fundador do coro Aires da Terra, aparece dun xeito
anecdótico unha peza titulada Jota-Vals, aínda que non atopamos ningún novo xénero a ter
en conta 19 .
Aínda que sabemos que os novos xéneros como o pasodobre, o valse, a polca ou a
mazurca entre outros foron moi populares entre os gaiteiros no século XX, non se fai
mención a xéneros distintos aos denominados auténticos 20 .
Pasodobre
O pasodobre é o ritmo máis representativo da música española, se embargo parece
ser que na música galega a súa chegada foi posterior.
O pasodobre e un ritmo que moitos consideran de raíz non galega, como podemos
observar no libro Os Segredos da Gaita de Foxo. Aínda que o xénero como tal se introduce
na música para gaita durante os inicios do século XX e se fixera moi popular durante a
metade do século, si que atopamos moitas cantigas populares nos cancioneiros que gardan
esta rítmica, escrita en 2/4, o que demostra un emprego anterior desde tipo de rítmicas.
Por exemplo no Cancionero Musical de Galicia na tercera parte, sección II,
Curiosidades varias 21 atopamos o paso-doble de los gigantes, Corpus e uns cantos temas
mais que parecen pasodobres, pero con outro tipo de acepcións como dianas, danzas,
tonadas, faginas ou cabalgadas, o que nos fai pensar que era unha rítmica presente na
música galega. Ademais moitas das danzas que aparecen como “palillos, cintas y arquitos”
na segunda parte do cancioneiro tamén se axustan á rítmica de pasodobre.
Observando o estudo de Xavier Groba 22 tamén podemos atopar moitas mais
melodías por todo o cancioneiro que se axusten a esta rítmica, polo tanto vemos que aínda
que é unha rítmica integrada na musica galega, ata mediados do século XX non se explota
nas agrupacións instrumentais.
19
COSTA, Luís: Las Rumbas olvidadas: transculturalidad y etnicización en la música popular gallega
20
Denominamos auténticos con ironía, aos xéneros Muiñeira, Xota e Foliada
21
Páxina 194
22
GROBA GONZÁLEZ, Xavier: El Repertorio del cancionero musical de Galicia: Análisis y revisión crítica
19