(1992) n°3 - Royal Academy for Overseas Sciences

— 379 —
3.9. De contractuele responsabiliseringssystemen komen voor in een groot
aantal varianten, met soms geringe verschillen tussen hen. Experimentering
werd ook hier op grote schaal toegestaan en zelfs nagestreefd. Naargelang
de bronnen en de auteurs, verschilt ook de systematisering ervan (zie bv. Byrd
1991, C hina N ews A nalysis 1987, Koo 1990). Laten wij daarbij niettemin
onderscheiden :
a) Leasingsystemen, waarbij een enkeling of een groep van bedrijfsleiders
een vaste huursom betalen aan de overheid en naar eigen inzichten het bedrijf
mogen runnen [6]. Dit systeem vond vooralsnog een beperkte toepassing voor
kleinere bedrijfjes.
b) Het zgn. «directeursmanagement» systeem, waarbij een manager, of een
groepje managers, zich verbinden tot de overdracht aan de controlerende
overheid van een bepaald bedrag (van winstbelasting, of/en onrechtstreekse
belastingen en/of winsten). Het overschot blijft bij de onderneming. Deze
contracten golden nu in beginsel voor een duur van drie jaar.
c) De meest verspreide variante is het zgn. «ondernemingsmanagement
contract», waarbij niet een enkeling, of een kleine groep, maar wel de ganse
onderneming, zij het vertegenwoordigd door de top-bedrijfsleider, voormeld
contract afsluit. Het recht de onderneming te beheren wordt hierbij toegekend
binnen een systeem van aanbesteding of gunning, zodat in beginsel de
overheid contracteerde met de hoogst biedende gegadigde(n). In dergelijk
systeem werden de rechten en plichten van de weerhouden bedrijfsleiding meer
gedetailleerd (voor een voorbeeld, zie Koo 1990).
d) Enkele contracten, de zgn. «activa-management contracten» gingen nog
verder en legden aan de bedrijfsvoerders de verplichting op een minimale
«return op investeringen» te behalen en aan de overheid af te dragen. Dit
systeem vond weinig ingang, o.m. wegens de moeilijkheid om de activa oordeelkundig
te schatten.
3.10. De eerste ronde van managementcontracten verviel in 1989-90. Het
merendeel der bedrijven slaagde erin de gestelde verbintenissen te bereiken.
In de tweede helft van 1989, na Tienanmen en in een periode van anti-infla-
toire politiek door de overheid, waren de resultaten echter zwak. In mei 1990
werden richtlijnen uitgevaardigd voor de tweede ronde van responsabiliserings-
contracten. Daarbij werden, naast streefcijfers qua overdracht van winsten of
belastingen aan de overheid, ook verbintenissen inzake technologische vernieuwing
opgelegd. Anderzijds zouden de loonbetalingen nu in functie van
de «economische resultaten» moeten gebeuren — een vage term, die evenwel
de overheid de mogelijkheid biedt de vrij verspreide neiging te besnoeien om
de ingehouden winsten vooral te kanaliseren naar veralgemeende bonusuitkeringen
(C hina N ews A nalysis 1990).
3.11. Het zou weinig zinvol zijn bedrijfsleiders die bereid zijn met hun
overheid een responsabiliseringscontract af te sluiten, met verplichtingen op