de Moanne

45
De devaluaasje
in goeie grap
Foar 1 septimber moast de advyskommisje foar de Gysbert
Japicxpriis 2003 in motivearre advys útbringe oan Deputearre
Steaten. Logysk dus dat de spekulaasjes oer de priiswinner yn ’e
rin fan ’e simmer tanamen. De moaiste ferskynde op 20 augustus
yn de nijs- en diskusjegroep alt.culture.friesland.frysk op it
ynternet: Ut tige betroubere boarne: Willem Tjerkstra kriget dit jier
de Gysbert Japicxpriis foar syn ‘Ridder fan Snits’. Diskear wie de priis
foar proazaskriuwers. Oare kandidaten wiene: Durk van der Ploeg,
Aggie van der Meer, Willem Schoorstra en Koos Tiemersma. Net
fierder fertelle! Cor.
In goeie grap, troch Joop Boomsma twa dagen letter fierder
de wrâld yn brocht fia syn digitale deiboek. ‘Wer gjin Durk van
der Ploeg? Kin ik my hast net foarstelle... Mar ja, Cor ... as ien op
’e hichte is, dan is it Cornelis van der Wal wol.’ Jawis, mar Cor is
ek in earsteklas grapjas en weareldferneuker. It kòe fansels ek net
wier wêze: in KFFB-skriuwer sûnder folle literêre pretinsjes, dy’t
de heechste Fryske literatuerpriis krijt!
Dat pakte oars út. Op 27 augustus lieten DS witte dat de
Gysbert Japicxpriis op ienriedich advys takend waard oan Willem
Tjerkstra (60). Foar syn roman Ridder fan Snits, ‘in mânske
epyske histoaryske roman yn trije parten. Diel 3 is ferskynd yn
2001, de dielen 1 en 2 hat Tjerkstra skreaun yn resp. 1999 en
2000. De kommisje is lykwols fan betinken dat Tjerkstra de priis
fertsjinnet foar alle trije parten.’
Hoeno? Hat de krityk in literêr masterwurk mist? Soe it
diskear net gean om it bêste proazaboek fan 2001 en 2002? Wa
hat/hawwe lekt? En wat te tinken fan Eric Hoekstra, dy’t – yn ’t
earstoan ûnder pseudonym – yn Farsk, Hjir en de Moanne
systematysk sines sei oer de boeken dêr’t er as sjuerylid mei oer
kedize moast?
Nee, alheel koosjer is it dizze reis net gongen. De Gysbert
Japicxpriis is om mear as ien reden devaluearre.
resepsje
Ridder fan Snits is troch de kritisy lang net unanym entûsjast
ûntfongen. Typearjend binne de resinsjes fan Yvonne Dijkstra yn
de Moanne numer 7 septimber 2003
fan de Gysbert Japicxpriis
Alheel koosjer is it mei it takennen fan de Gysbert Japicxpriis
2003 net tagongen. De heechste literêre ûnderskieding foar
Frysk proaza is om mear as ien reden devaluearre.
jan pieter janzen
it Frysk Deiblêd. Oer diel ien, Rom, is se noch wol te sprekken:
‘Oer it generaal is Tjerkstra der goed yn slagge om de histoaryske
karakters oansprekkend te meitsjen foar de hjoeddeiske lêzer, al
binne guon personaazjes net hielendal útwurke.’ It twadde diel,
Skuld, boeit har ‘folle minder’. Se ergeret har oan ‘de patetyk fan
dizze ridder, dy’t sa’t it liket hieltyd deselde flaters makket en dy’t
allinnich mar oan himsels tinkt’. It boek is net mear as ‘it
tuskenstik tusken begjin en ein’. Bij diel trije, Boete, nimt har
yrritaasje fierder ta. As ‘moderne lêzer’ kin Dijkstra der net oer
dat ridder Rienk Bockema net feroaret en him net ûntwikkelet.
Dat hat neat út te stean mei de skriuwstyl fan Tjerkstra, ‘want dy
bliuwt like byldzjend, mar alles mei de generaasjekleau dy’t bestiet
tusken Rienk Bockema en mysels’.
Kollega Jabik Veenbaas is yn de Ljouwerter Krante de negative
kant it neist. Ridder fan Snits is ‘yn pretinsje in psychologyske
roman’, mar de skriuwer mist it fermogen om op nuansearre wize
te psychologisearjen. Syn resinsje fan diel twa beslút er sa:
‘Tjerkstra syn Frysk mei dan frij geef wêze, hy mei yn guon
passaazjes in aardige, sintúchlike sfearskets jaan kinne, ek ‘Skuld’
bliuwt sa as gehiel tefolle in bûnte optocht fan uterlikheden.’
Yn syn Trotwaer-besprek fan diel ien jout Sybren Sybrandy
gjin dúdlik oardiel. Wol hat er it gefoel dat de ‘mominten fan
besinning tefolle apart steane’. Dat jildt neffens him ek foar ‘de
wol hiel tafallige moetingen dy’t Rienk hat op wichtige mominten
yn syn libben’, ‘in soarte fan dei ex machina’. Oan de beide oare
dielen is Trotwaer/de Moanne net takommen.
Oan Hjir is de trilogy helendal foarbijgongen. It soe al wêze,
seit eks-redakteur Tsead Bruinja nei de priistakenning op it
ynternettydskrift Farsk: ‘It earste diel soe ik in besprek oer skriuwe
foar Hjir, mar sawol it boek as it skriuwen fan de resinsje foel my
ôf. Ik kin my in stikje herinnerje dêr’t de haadpersoan as jonge in
famke pakt en de metafoaren dy’t derfoar brûkt waarden, at ik it
net mis ha gie it om in ûntbleate pylk, fûn ik âlderwetsk en
ôfstannelik [...].’
Nee, dan sjuerylid Eric Hoekstra, alias Justus, fan ’t maityd oer
datselde diel op datselde Farsk yn in ymplisite reaksje op de
eardere krityk: ‘Ridder fan Snits is knap en mei masterskip
Trotwaer