de Moanne

de klub dy’t frou Hemminga harren foarhâldt, is genôch
kompensaasje.
It boek liket amper omtinken krige te hawwen; ik haw
teminsten gjin resinsjes fine kind.
yn opdracht skreaun
In soad fan de langere ferheljende boeken fan Jant Visser-Bakker
binne ûntstien as ferfolchferhaal foar in tydskrift of krante. Sa
skriuwt se ien fan har meast bekende wurken, Durk en Djoke, yn
opdracht fan J.K. Dykstra as ferfolchferhaal foar it Volksblad voor
Friesland (± 1938). Letter tsjinnet se it ferhaal as manuskript yn by
Us Frysk Berneboek. Dêr ferskynt it yn de C-rige (1956). Dy earste
printinge mei bânûntwerp en tekeningen fan Meinte Walta wurdt
fersoarge troch de Frjentsjerter útjouwer Wever. Yn 1963 ferskynt
de twadde printinge by Miedema, wylst de KU yn gearwurking
mei de AFUK in tredde printinge (1977) fersoarget, dan mei
yllustraasjes fan Anneke Buizer-Visser, dochter fan de auteur.
It ferhaal oer de twilling docht wer sterk tinken oan de Ot-en-
Sienferhalen, figueren dy’t ek de Nederlânske auteur Annie M.G.
Schmidt ynspirearren ta har Jip-en-Jannekeferhalen. Beppe, in
sintrale figuer, is de fertelster, mei yn har lapebank lietsjes, teltsjes
en grapkes. Yn har komt wer de belangstelling fan JVB út foar it
âlde erfgoeed. Nettsjinsteande aaklike dingen as reafonk en
sikehús ferkeare de haadfigueren dochs yn in feilige wrâld. Sels de
skuondoaze stiet noch moai op de winkeltrep yn ’e stêd, dêr’t
Durk him fergetten wie. Alden binne net lang lulk oer ûndogensheden
en laitsje dêr soms sels om. Bern kinne yn sa’n feilige wrâld
op de earste skoaldei bêst sûnder mem nei skoalle. Untjouwing is
te fernimmen as de bern har eigen wei geane, Djoke mei in
freondintsje en Durk mei maten.
Rolpatroanen binne wer dúdlik, lykas yn it boartsjen: famkes
mei poppen en jonges mei soldatepetten. Dy rollen spylje net
allinne by de bern, ek by de folwoeksenen: mem docht de
húshâlding, heit fertsjinnet as túnker – Jan Visser! - de kost.
Dit boek krijt by earste ferskinen ek net in soad omtinken yn
de parse. De Friese Koerier komt yn 1964, by de twadde printinge,
op de libbene beskriuwing fan nijsgjirrige dingen en rjochtet it
omtinken op it tradisjonele yn de fertellende beppe. De resinsint
neamt mei eare Walta syn tekeningen.
De tredde printinge krijt in besprek fan it NBLC (1978). Dêr
wurdt wiisd op de wizigingen yn de tekst; dêrtroch is it
‘taalgebruik iets direkter en meer aangepast aan deze tijd’. It boek
jout in ‘goed beeld van het kinderleven op een Fries dorp van 20
jaar geleden’. De koarte haadstikken binne gaadlik om foar te
lêzen; foar sels lêze is de tekst ‘vrij moeilijk’.
Oan it slot fan dit ferhaal jout de auteur al oan dat se
in twadde diel skriuwe wol. It súkses fan it earste diel hat de
útjefte fan dat twadde diel, Durk en Djoke wurde greater (1959),
grif befoardere. It ferskynde wer mei bânûntwerp en tekeningen
fan Meinte Walta yn de C-rige fan Us Frysk Berneboek. Dit boek
foel der blykber ek wol yn, want yn 1974 ferskynde in twadde en
in 1979 in ‘nije’, tredde printinge, diskear by KU/AFUK. De
yllustraasjes fan Walta binne wer ferfongen troch dy fan Anneke
Buizer-Visser, spitigernôch gjin foarútgong.
Lykas de titel al oanjout, is de twilling hjir wat grutter: op s.
122, it ‘Bislút’, wurdt sein dat de bern no al nei de tredde klasse
sille, in jier of acht dus, mei elk har eigen maten. Likegoed
komme se foar elkoar op of sitte oer elkoar yn noed. De waarmte
en feiligens fan de húshâlding komme wer goed út.
Alde siswizen en spultsjes komme diskear net sa prominint nei
foaren, allinne in inkelde siswize, lykas ‘nei de furtsje-finne / en
dan krije wy de keallen by de sturt en litte se wer rinne’. De
streken fan de bern wurde mei humor tekene en it perspektyf leit
minder by de alwittende ferteller. De rolferdieling is wol aardich
dúdlik: der binne putsjes foar manlju en Djoke gûlt iepenlik,
omdat hja in famke is; Durk docht dat mear temûk. Jonges
meitsje sniehuzen en goaie mei snieballen.
De earste printinge krijt frijwat omtinken yn kranten en foar
de radio. Sa wiist de LC op de sûne opfiedkundige ynslach fan it
ferhaal sûnder tefolle op pedagogyk en foarming oan te stjoeren.
De measte skribinten jouwe in oanbefelling, soms mei dêrby dat
it simpel, mar pittich of tige spannend en libben ferteld is. It
NBLC wiist op it sterk rolbefestigjend karakter, al binne de
aventoeren goed ôfstimd op de wrâld fan in sânjierrige.
Yn de literêre rubryk fan de RONO besprekt Anne Wadman
it tagelyk mei fjouwer oaren, ta eare fan it ‘feest van de
Goedheiligman’. De kwestje berneliteratuer of –lektuer wol er net
op yngean. Literêre arguminten brûkt er dan ek amper. Hy fynt
de oanpak en ‘milieuschildering’ net âlderwetsk en wiist op
ynfloed fan Nynke fan Hichtum. De skriuwster ‘weet met liefde
en met spanning het dagelijks bestaan van iets oudere kinderen te
tekenen’. Fierder ferwiist er noch nei earder wurk as De Pôllebern
en Wytse, in jonge út de Wâlden. Yn ferliking mei In kibich span
fan Tiny Mulder hat er tsjin dit boek oer Durk en Djoke yn
taalopsicht minder beswier.
jeugddetektive
Mei it boek foar wat âldere bern, It spûk by de mole (1973),
weaget de auteur har oan in hiel oar sjenre, dat fan it
52