Voedingsadvies bij HFE-hemochromatose - Wageningen UR

Voedingsadvies bij HFE-hemochromatose
Bijlage I: Fysiologische aspecten van het (verstoorde) ijzermetabolisme (bij HFEhemochromatose)
1.1 Algemene informatie over ijzer
IJzer is een belangrijke voedingsstof voor ons lichaam. IJzer is namelijk betrokken bij veel levensbepalende
processen. Zo is ijzer onder meer onderdeel van de stof hemoglobine* in de rode bloedcellen, die daardoor
zuurstof kunnen binden en vervoeren door het lichaam. Daarnaast is het element betrokken bij diverse
omzettingen in het lichaam en de aanmaak van desoxyribo nucleic acid (DNA)* [4, 7].
1.1.1 Balans inname - uitgave
Voortgang van de levensbelangrijke processen vraagt om een adequate voorziening van ijzer. Ons lichaam kan
zelf geen ijzer aanmaken en dus moeten we het via de voeding binnenkrijgen. Een kleine hoeveelheid volstaat.
Enerzijds omdat het lichaam veel hergebruikt; vermoedelijk is 95% van het ijzer dat gebruikt wordt bij de
aanmaak van nieuwe rode bloedcellen (de grootste ‘afnemer’ van ijzer in ons lichaam) eerder gebruikt [8].
Anderzijds omdat het lichaam maar kleine hoeveelheden – ‘spoortjes’ – nodig heeft. Vandaar dat dit mineraal
ook wel als spoorelement wordt aangeduid [7].
Dagelijks verliezen we tussen de 0.9 en 1.0 mg ijzer via de ontlasting, door vervelling en transpiratie [10]. Voor
vrouwen in de vruchtbare leeftijd is dit verlies groter (1-2.5 mg per dag) vanwege bloedverlies bij menstruatie
[10]. Daarnaast is er een grotere behoefte vanwege zwangerschap, na de bevalling en bij het geven van
borstvoeding [11]. Om deze verliezen te compenseren adviseert de Gezondheidsraad volwassen mannen 11
milligram en volwassen vrouwen 15 milligram ijzer per dag via de voeding in te nemen [11].
1.1.2 Biobeschikbaarheid
Het redelijk grote verschil tussen de dagelijkse ijzer-verliezen en de aanbevolen ijzerinname is te verklaren door
de zogenaamde biobeschikbaarheid*. De biobeschikbaarheid* geeft aan hoeveel van een ingenomen stof
beschikbaar is voor het lichaam. De chemische samenstelling van het ijzer maakt voor een groot deel uit wat de
mate van biobeschikbaarheid* is. Zo kunnen we het ijzer via de voeding in een tweewaardige (ferrous; Fe 2+ ) en
driewaardige (ferric; Fe 3+ ) vorm innemen [12]. De ‘waardigheid’ van het ijzer is gekoppeld aan de lading van het
element: Het Fe 2+ mist twee elektronen, terwijl het Fe 3+ drie elektronen mist. De lading heeft invloed op de
oplosbaarheid; het Fe 2+ is beter oplosbaar dan het Fe 3+ [3] en wordt daarom beter opgenomen. Daarnaast is
onderscheid te maken tussen heem- en niet-heem-ijzer. Heem-ijzer is voor het grootste deel Fe 2+ en heeft
(mede) daardoor een hogere biobeschikbaarheid* dan niet-heem-ijzer [4] (15-35% [13] versus 5-15% [14]).
1.1.3 Bronnen
Voedingsmiddelen bevatten het heem- en niet-heem-ijzer in meer of mindere mate. Vlees is een grote bron van
ijzer en levert voornamelijk heem-ijzer (30-70% van het ijzer in vlees is heem-ijzer) [3]. (Dierweefsel is als bron
Wageningen UR, Wetenschapswinkel -3- Bijlagen bij rapport 279