Bruggen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

08
H O O FD S T U K 2 P E R IO D E TOT 1 9 4 0
Hoofdstuk 2 Periode tot 1940
2.1 BRUGGENBOUW VANAF 1800
In het boek Bruggen in Nederland 1800-1940, een uitgave van NBS, is deze
periode uitgebreid beschreven. Hieronder volgt een korte samenvatting, voor
zover relevant in de context van dit rapport.
De industriële revolutie begon halverwege de 18 e eeuw en had aanzienlijke
consequenties voor de bruggenbouw. In 1779 werd in Engeland de eerste
gietijzeren brug gebouwd, een boogbrug met een overspanning van 30m.
Nederland volgde aanzienlijk later: de eerste ijzeren brug was vermoedelijk
de Stokkenbrug in Rotterdam, een dubbele basculebrug over de Zalmhaven,
die in 1837 gereed kwam, dus bijna 60 jaar ná de eerste ijzeren brug in
Engeland. Door de snelle ontwikkeling van de spoorlijnen was de 19 e eeuw
het tijdperk van de spoorbruggen. Als eerste werd door de Hollandsche
IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) tussen 1837 en 1847 de spoorlijn
van Amsterdam, via Haarlem, Leiden en Den Haag naar Rotterdam
aangelegd. In deze spoorlijn lagen 98 bruggen waarvan 12 beweegbare. De
beweegbare bruggen waren van ijzer, de vaste bruggen nog van hout en
steen. De eerste spoorbrug over de grote rivieren was de brug over de IJssel
te Westervoort, gereedgekomen in 1856. In de 19 e eeuw zijn 21 spoorbruggen
over de grote rivieren en kanalen gebouwd, waaronder de brug over de
Lek bij Culemborg. Deze brug was met een overspanning van 155m destijds
de grootste spoorbrug van Europa. De laatste grote bruggen in deze periode
kwamen omstreeks 1890 gereed.
De groei van het aantal motorvoertuigen was tot het begin van de 20 ste eeuw
niet zodanig dat grote investeringen in de landelijke weginfrastructuur
noodzakelijk werden geacht. De verbindingen over de grote rivieren voor het
wegverkeer werden veelal onderhouden door pont- en veerverbindingen,
maar ook werd gebruik gemaakt van gecombineerde spoor- en verkeersbruggen.
De eerste vaste ijzeren brug die alleen voor het wegverkeer werd
gebouwd was de brug over de Maas bij Roermond. De belangrijkste
verkeersbruggen werden gebouwd over de grote rivieren en waren onderdeel
van het Rijkswegenplan van 1927.
In de steden werden veel interessante bruggen gebouwd van smeedijzer en
gietijzer: zowel vaste als beweegbare bruggen. Ophaalbruggen en draaibruggen
waren de meest toegepaste typen van deze laatste categorie. Veel houten
bruggen zijn in deze periode vervangen door ijzeren bruggen. Er zijn geen
houten bruggen uit deze periode nog in de oorspronkelijke toestand bewaard
gebleven. Wel zijn er houten bruggen uit die periode ingrijpend gerenoveerd.