Schip Recht door Zee. De octant in de Republiek in de ... - KNAW

10
Ontwikkelingen in de navigatie vóór 1700
Het gebruik van een vroeg Daviskwadrant. De delen BC en DE zijn
de koorden van hoeken die in A hun middelpunt hebben, met
graadverdelingen van respectievelijk 60 en 30 graden. De stuurman kijkt
door oogvizier F en horizonvizier A naar de kim. De schaduw van vizier G
valt op A en de stuurman vindt de hoogte van de zon door de aflezingen
FD en GC op te tellen. Gravure uit de Zee-spiegel van Willem Jansz Blaeu,
Amsterdam 1623.
Collectie Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam
inkeek. Nederlandse zeelieden noemden het een ‘hoekboog’. Het instrument
bestond uit twee concentrische cirkelsectoren, met hoeken van 30 en 60 graden
en stralen van ongeveer 30 en 60 centimeter. In plaats van de cirkelbogen waren
de koorden van de hoeken van 30 en 60 graden geconstrueerd met daarop de
graadverdelingen. Langs de lange koorde (van de 60 graden boog) schoof een
schaduw- en langs de korte koorde een oogvizier. Het horizon- of kimvizier met
een spleet was bij het middelpunt van de cirkels bevestigd. De stuurman keek
door het oogvizier via het horizonvizier naar de kim. Het schaduwvizier wierp
een schaduw op het horizonvizier waardoor hij schaduw en kim gelijktijdig zag.
Vervolgens vond de stuurman de zonshoogte door de aflezingen bij de vizieren
op de twee koorden bij elkaar op te tellen.