Schip Recht door Zee. De octant in de Republiek in de ... - KNAW

30
Vernieuwingen in de plaatsbepaling op zee in de achttiende eeuw
Mede dankzij de steun van Edmond Halley, de Astronomer Royal, bleek de
Britse Admiralty bereid om de octant op zee te beproeven. Hadley liet daarop
de Londense instrumentmaker Jonathan Sisson (1690?-1747) van messing een
tweede exemplaar maken. Dat Sisson die opdracht kreeg lag voor de hand. 54
Hij was leerling geweest van George Graham (1673-1751) een bekwaam Londens
instrument- en uurwerkmaker en fellow van de Royal Society, die
bekendheid genoot door zijn nauwkeurige schaalverdelingen. 55 Na zijn opleiding
vestigde Sisson zich in 1722 zelfstandig in Londen en werkte later samen
met Graham aan een groot muurkwadrant voor het Royal Observatory. Sisson
dankte de eretitel ‘Mathematical instrument maker to the Prince of Wales’ uit
1729 aan zijn reputatie als instrumentmaker.
Het jacht Chatham werd in augustus 1732 door de Admiralty beschikbaar
gesteld en John Hadley, zijn beide broers, een vertegenwoordiger van de Royal
Navy en James Bradley gingen scheep. 56 Drie dagen achtereen deden Bradley,
John en Henry Hadley waarnemingen en ondanks slecht weer waren ze over de
resultaten zeer tevreden. Ze observeerden hoogten van hemellichamen boven
de kim en, omdat Hadley anticipeerde op het nut van zijn uitvinding voor
maansafstanden, tevens hoeken tussen hemellichamen. 57
Omstreeks dezelfde tijd als Hadley vond Thomas Godfrey (1704-1749),
een glazenier in Philadelphia, Pennsylvania de octant uit. 58 In 1730-1731 werd
Godfrey’s octant tijdens een reis van Jamaica naar Newfoundland beproefd op
de Trueman. 59 Onduidelijk is of Godfrey het instrument zelf maakte of alleen
voor het ontwerp verantwoordelijk was. Hij toonde zijn uitvinding aan James
Logan, opperrechter van Pennsylvania, met het verzoek die aan de Royal
Society te willen zenden. Logan deed dat pas nadat hij de publicatie van Hadley
van 1731 had gezien en verspeelde daarmee Godfrey’s kans om als de oorspronkelijke
uitvinder van de octant te worden erkend. Godfrey’s uitvinding werd op
31 januari 1733 bij de Royal Society besproken. Het voorstel kwam overeen met
het eerste, niet uitgevoerde ontwerp van Hadley. De uitvinding van Godfrey
werd als oorspronkelijk en onafhankelijk van Hadley aanvaard en beide uitvinders
ontvingen een beloning van £ 200. 60 Sommige achttiende- en negentiende-eeuwse
auteurs veronderstelden dat Godfrey Hadley’s ontwerp kende en
dat hij dus plagiaat pleegde. Cotter onderzocht de correspondentie en ontwerpen
bij de Royal Society en stelde vast dat deze beschuldigingen niet op feiten
54. Het volgende is ontleend aan Anita McConnell, ‘Jonathan Sisson’ in The Oxford
Dictionary of National Biography (Oxford University Press, Oxford, in 2004 te verschijnen).
55. Taylor, The Mathematical Practitioners, 120-121.
56. Cotter, A History of the Navigator’s sextant, 118-119.
57. Forbes, The Birth of Navigational Science, 4.
58. Zie over Godfrey en zijn uitvinding, Bedini, Thinkers and Tinkers, 118-120; Cotter
A History of the Navigator’s Sextant, 122-123; Martin, ‘Young Tom Godfrey and his sextant’;
Long, ‘The Godfrey Sextant’ & Taylor, The Mathematical Practitioners, 178.
59. Howse, Greenwich Time and the Longitude, 63-64.
60. Crone, ‘Pieter Holm en zijn octant’, 40.