Schip Recht door Zee. De octant in de Republiek in de ... - KNAW

66
De introductie van de octant in de Republiek
net als Lijnslager intussen was overgestapt naar de Admiraliteit van de Maze,
benoemd tot commandant van een eskader van acht schepen dat naar Algerije
werd gezonden om kapers te bestrijden. Hij was een gerespecteerd vlagofficier
die bij zijn collega’s aanzien genoot en later adviseur in zeezaken van stadhouder
Willem V werd. Door zijn ‘Beschrijving’ staat vast dat Van Wassenaer
belang hechtte aan de octant; hij bezat zelf een exemplaar. De Visscher en Van
Wassenaer waren trouwens niet de enige Nederlandse marineofficieren die in
de jaren dertig en veertig octanten gebruikten. Anderen waren de Amsterdamse
kapitein Gaspar Borst en Adriaan van der Gon van de Admiraliteit van
de Maze. 41
Als eskadercommandant stimuleerde Van Wassenaer zijn officieren en
onderofficieren de octant te gebruiken. Verscheidene stuurlieden die bij Pieter
Holm een exemplaar kochten dienden op schepen van het eskader van Van
Wassenaer, onder commandanten zoals Quirijn Dabenis en Jan Lincklaen (zie
bijlage 1). Sommigen voeren onder het commando van zijn geestverwanten
Andries Hartsinck en Matthijs Sloot. De zeemansgids van Van Wassenaer met
de beschrijving van de octant stimuleerde het gebruik van dat instrument bij de
marine en de koopvaardij. Andere kopers van Holms octanten voeren naar de
Middellandse Zee onder commandanten zoals P. van Hoogwerf en W.T. Huyghens,
maar ook komen we bij Holm kopers van octanten tegen die met koopvaardijschepen
naar dat gebied voeren.
de rol van het onderwijs
In de achttiende eeuw is het navigatieonderwijs in verschillende landen geïnstitutionaliseerd.
De eerste formele Engelse zeevaartopleiding dateert uit 1673.
Deze Royal Mathematical School was gevestigd in Londen, in Christ’s Hospital
…for children to be educated in Mathematics for the particular use and practice
of navigation. John Robertson was er in het midden van de achttiende eeuw
‘master’. Van hem verscheen in 1754 The Elements of Navigation, de opvolger
van het handboek van Seller. Later werd William Wales er aangesteld, die als
sterrenkundige deelnam aan de tweede expeditie van Cook. 42 In Frankrijk
kwam aan het eind van de zeventiende eeuw van overheidswege belangstelling
voor de opleiding tot stuurman en daarbij diende het VOC-stuurliedenexamen
41. Davids, Zeewezen en wetenschap, 230.
42. Orchiston & Howse, ‘From transit of Venus to teaching navigation’, 164.