Schip Recht door Zee. De octant in de Republiek in de ... - KNAW

22
Vernieuwingen in de plaatsbepaling op zee in de achttiende eeuw
was wèl tevreden met het resultaat en publiceerde de methode van maansafstanden
inclusief Mayer’s tafels in The British Mariner’s Guide. 12 Zijn bevindingen
leidden tot Bradley’s voordracht aan de Board of Longitude om Mayer te
belonen, aangezien zijn inspanningen binnen de gestelde normen bijdroegen
aan de oplossing van het lengtevraagstuk.
Intussen zaten de Fransen niet stil. De sterrenkundige abbé Nicolas-Louis
de Lacaille berekende tafels voor maansafstanden die hij in 1753-1754 met succes
op zee gebruikte, op thuisreis van Zuid Afrika, waar hij de geografische
lengte van Kaap de Goede Hoop had bepaald. 13 De Lacaille paste de methode
dus eerder succesvol toe dan Maskelyne, al waren de Franse tafels minder
nauwkeurig dan die van Mayer. In 1761 werden De Lacaille’s tafels nogmaals
voor lengtebepaling op zee gebruikt, ditmaal door de Franse sterrenkundige
Alexandre-Guy Pringé, op weg naar het eiland Rodriguez in de Indische Oceaan.
De Deen Carsten Niebuhr beproefde de maanstafels van Mayer in 1760 op
diens verzoek op zee en aan de hand hiervan verbeterde Mayer ze kort voor zijn
dood. Ook deze versie, nog in handschrift, legde Mayer voor aan de Board of
Longitude en de tafels werden door Maskelyne op zee beproefd. Die reisde
ermee naar Barbados en wederom werd de lengte binnen de door de Board
gestelde marges van nauwkeurigheid berekend. Als resultaat kende het Britse
parlement in 1765 aan Mayer’s weduwe een beloning toe van £ 3000, voor de
bijdrage van haar echtgenoot aan de oplossing van het lengtevraagstuk. In feite
had hij dat vraagstuk opgelost en sommige tijdgenoten zagen de beloning
daarom als weinig genereus. 14
De tafels van maansafstanden die Maskelyne in The British Mariner’s Guide
publiceerde zijn inderdaad gebruikt voor lengtevinding op zee, zoals in 1764
door een vierde stuurman van de Engelse East-India Company. 15 Maskelyne
bewerkte de tafels van Mayer en ze verschenen vervolgens in de Nautical Almanac
and Astronomical Ephemeris, die vanaf 1767 voor elk jaar door het Royal
Observatory werd uitgegeven. Hierin was voor acht keer per etmaal, voor iedere
dag van het jaar de beweging van de maan berekend. Voor waarnemingen in tussenliggende
tijden moest worden geïnterpoleerd. James Cook gebruikte als een
van de eersten de Nautical Almanac, op zijn reis van 1768-1771 met de Endeavour
naar de Stille Oceaan. De tafels in de Nautical Almanac waren berekend voor de
meridiaan van het Observatory in Greenwich. De Fransen publiceerden de
maanstafels vanaf 1774 in de Connoissance des temps ou des Mouvements Celestes, 16
12. Maskelyne vermeldde Mayer’s naam niet, zie Howse, Greenwich Time and
the Longitude, 68.
13. Howse, Greenwich Time and the Longitude, 68 & Zuidervaart, Van ‘konstgenoten’
en hemelse fenomenen, 252-254.
14. Forbes, The Birth of Navigational Science, 9. Euler werd door de Board of Longitude
ongevraagd met £ 300 beloond voor zijn aandeel in Mayer’s succes.
15. Warner, ‘John Bird and the origin of the sextant’, 8.
16. Chapuis, A la mer comme au ciel, 83, later Connaissance gespeld.