Resultaatgericht management en planning & control - Prof. dr. AFA ...

De commissie-Van Dijk
We komen bij de commissie-Van Dijk maar eerst iets over een orkaan. In 1998 raasde
de orkaan Mitch over een deel van de Verenigde Staten en omgeving. Deze orkaan
veroorzaakte veel schade in Midden-Amerika en was voor een deel de oorzaak van de
economische recessie in dat gebied waardoor de afzetmarkt voor handelshuis Ceteco
instortte en het handelshuis failliet ging onder achterlating van een schuld van 47.5
miljoen aan Zuid-Holland. Daarop volgde veel kritiek en besloten PS van Zuid-
Holland tot een onderzoek. In totaal heeft de provincie voor 1.7 miljard gulden
uitstaan aan leningen, voornamelijk bij binnenlandse financiële instellingen. Hoe kon
het zover komen? Natuurlijk kon het zover komen omdat de wijze van kijken naar een
zakelijke, bedrijfsmatig opererende overheid progressief was en dus democratische
controle en toezicht verslapten. Initiaitef nemen kon en moest zelfs en de provincieambtenaar
Baarspul kreeg de vrijheid (zie publicaties van Osborne & Gaebler; Teske
& Schneider). Dat hij dan ook enkele weken voor het uitkomen van het rapport-Van
Dijk c.s., dat verslag deed van nader onderzoek naar de gang van zaken, geschorst
werd, begreep hij niet. Alle leidinggevenden van Zuid-Holland en de betreffende
ministeries wisten immers wat hij deed maar kregen geen schorsing.
De commissie -Van Dijk bestond naast de ex-minister van Binnenlandse Zaken
Cees van Dijk (CDA) uit Theo Quene (PvdA) en Lien Vos-Van Gortel (VVD). De
commissie kwam 1 oktober 1999 met een rapport ‘Een doorboorde buidel’. Daarin stelt
de commissie, die was ingesteld na de ontdekking van de Ceteco-affaire die de val
van gedeputeerde De Jong inluidde, dat GS van Zuid-Holland in 1995 een ondeugdelijk
en extreem riskant besluit hebben genomen om te gaan bankieren. Het besluit is
democratisch ontoelaatbaar, omdat het Provinciale Staten buiten spel zette. GS, het
dagelijks bestuur van de provincie, hield besluit CA 38839 geheim. Dat was fout. Het
had PS moeten worden gemeld aan PS en Binnenlandse Zaken.
PS hadden alerter moeten zijn want ze wisten van de hoed en de rand of
konden dit weten. Statenleden en fracties hebben niet doorgevraagd, blij als ze over
het algemeen waren met de inkomsten.
Binnenlandse Zaken was wel op de hoogte. Ambtenaren kwamen twee keer
per jaar langs om de boeken te bekijken. Volgens Baarspul waren de ministeries van
Binnenlandse Zaken en Financiën precies dat hij miljoenen leende en tegen een hogere
rente weer uitleende. Maar BiZa heeft geen actief toezicht uitgeoefend en krijgt daarmee
ook een veeg uit de pan. BiZa had iets kritischer de boekhouding van de provincie
moeten controleren.
Had het besluit om te bankieren voor vernietiging moeten worden
voorgedragen? Leemhuis blijkt dat wel te hebben laten uitzoeken. Volgens haar
adviseurs waren geen gronden voor de vernietiging aanwezig, volgens de commissie
echter wel.
De kranten hadden ongelooflijk vette koppen. NRC: ‘Bankieren was
ontoelaatbaar’ (011099). Het bleek ook dat volgens ambtenaar Karel Baarspul de
afgelopen jaren zo’n dertig miljoen gulden voor de provincie was verdiend.
Koppen rollen