Resultaatgericht management en planning & control - Prof. dr. AFA ...

‐ cultuur en werkwijze. In de Operatie Comptabel Bestel ontstond gaandeweg
erkenning van het belang van de factor cultuur en werkwijze. Een belangrijk
aandachtspunt werd de wijze waarop alle veranderingen door het ambtelijk apparaat
werden aanvaard. Het ging erom dat systemen en procedures – ook al werden ze
ontwikkeld door externen ‐ werden aanvaard door de eigen medewerkers. De
verbetering van het financiële beheer moest als het ware worden ingeweven in de
organisatie. Men voorzag dat cultuurveranderingen enige tijd in beslag zouden
nemen. Iedereen die binnen de rijksdienst werkte zou zich bewust moeten zijn van de
raakvlakken van zijn of haar werkzaamheden met het financiële beheer. Mede door
de operatie comptabel bestel kwam dit bewustwordingsproces tot stand. Dat werd
ook als een belangrijk winstpunt gezien van de operatie. De regels voor de
budgetdiscipline leverden ook een bijdrage aan deze bewustwording. Deze regels en
de aanscherpingen konden effect hebben als gevolg van de veranderende cultuur in
het financiële beheer, terwijl ze tegelijkertijd die cultuur hebben gevormd.
Politiek‐ambtelijke organisatorische context
Ten slotte is er in een politiek‐ambtelijke organisatorische context nog een drietal
elementen te onderkennen.
‐ staatsbestel. Het karakter van de Operatie Comptabel Bestel kan alleen goed worden
begrepen tegen de achtergrond van het specifieke Nederlandse staatsbestel. Dat
wordt gekenmerkt door een grote zelfstandigheid van de afzonderlijke vakministers
en hun departementen, terwijl daartegenover weinig centraal gezag bestaat. Zo was
de beduchtheid voor te gedetailleerde bevoegdheden van de minister van Financiën
een belangrijke oorzaak van het zeer lange traject van tachtig jaren van politieke
discussie over de eerste comptabiliteitswet van 1927. Bij de Operatie Comptabel Bestel
was vanaf het begin dan ook een belangrijk uitgangspunt dat de
verantwoordelijkheid voor de verbetering van het financiële beheer bij de
afzonderlijke ministers lag. Voor de wijze waarop binnen elk ministerie de Operatie
Comptabel Bestel zou worden uitgevoerd, werden door de minister van Financiën
geen dwingende voorschriften gegeven, afgezien dan van de algemene comptabele
wet‐ en regelgeving. Wel zag de minister een richtinggevende, coördinerende en
voorwaardenscheppende taak voor zichzelf weggelegd. Ook kende hij zichzelf een
voortrekkersrol toe bij de uitvoering van de zogenaamde gemeenschappelijke
activiteiten zoals de aanpassing van de wet‐ en regelgeving, de hoofdlijnen van de
begrotingspresentatie, de verbeteringen van de financiële informatievoorziening en
een uniformering van technieken en standaards in de accountantscontrole.
Van tijd tot tijd oefende de Tweede Kamer een forse druk uit op de minister van
Financiën om de coördinatie te versterken. Op sommige punten kwam hij daaraan
tegemoet, bijvoorbeeld door de toezegging om de informatiebehoefte op alle niveaus,
ook intradepartementaal in algemene termen te zullen definiëren. Tegelijkertijd hield
hij echter vast aan het grondprincipe van de eigen verantwoordelijkheid van de