van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

DENKTANK
SEPT 2009
12
burgers nu minder, straks misschien meer
3HET GROTE INLEVEREN IS AL BEGONNEN. Alle
huishoudens gaan er volgend jaar op achteruit,
tussen een kwart en een heel procent. En het
kabinet is niet van plan dit koopkrachtverlies te
repareren.
De burger mag blij zijn als het daarbij blijft. Nu staan er
385.000 werklozen geregistreerd, maar het Centraal Planbureau
gaat ervan uit dat daar vóór eind volgend jaar nog
eens 229.000 mensen bijkomen, die ook allemaal een koopkrachtdaling
voor de kiezen krijgen.
Wie zijn baan behoudt, loopt het risico dat de baas een
loonoffer komt vragen, onder dreiging van extra ontslagrondes.
Veel bedrijven hebben al offers gevraagd: postbedrijf
TNT, chipmachinemaker ASML, handelsonderneming
Würth Nederland, kunstharsenproducent Nuplex. Tot nu
toe hebben de vakbonden bijna alle verzoeken afgewimpeld,
omdat die het diepgewortelde vertrouwen in onze
cao’s zou ondermijnen.
In landen als Japan en de Verenigde Staten worden veel
makkelijker loonoffers gebracht, tot soms wel 20%. Japan
geeft veerkracht aan de beloningen, met een vaste en een
fl exibele component. In vergelijking daarmee is het Nederlandse
stelsel van doorgaans meerjarige cao’s uiterst rigide.
Hier stijgen de lonen nog fl ink door als de recessie al lang
en breed heeft toegeslagen. En als de economie weer groeit,
blijft de salarisgroei weer langer achter. De loonkosten ijlen
bedrijven de kunst van het verleiden
4VERTROUWEN TUSSEN BEDRIJVEN EN GELDSCHIE-
TERS daarentegen blijft op een laag pitje. Banken
en beleggers zullen wel meer geld gaan
uitlenen als hun eigen vermogens weer zijn
aangevuld, maar de kredietverlening zal niet
terugkeren naar het uitgelaten niveau van vóór de herfst
van 2007. De verstrekkers van vermogen schrijven risico
voorlopig met hoofdletters en accepteren het met mate.
Als kredietverschaffers zich op de vlakte houden, zijn bedrijven
voor de versterking en groei van hun balans meer
aangewezen op geld van aandeelhouders. Maar die staan
niet te springen: na de koersval van de afgelopen twee jaar
hebben ze de schrik nog in de benen. Bedrijven zullen hen
dus moeten verleiden.
Te beginnen met risicoperceptie. Daar kan een bedrijf
de kredietschaarste juist in zijn voordeel keren. Als er naar
verhouding minder vreemd vermogen op de balans staat,
wordt het risico voor een fi nancier kleiner. Minder vreemd
vermogen (meer eigen vermogen) betekent ook minder systeemrisico.
De winst fl uctueert minder, als ze wordt afgezet
tegen een groter aandelenkapitaal. En minder schommeling
in het resultaat per aandeel geeft minder onrust in de beurskoers.
Kortom: beleggen wordt weer saai, en dus veiliger.
Bedrijven kunnen ook nog specifi ek lonken naar institutionele
beleggers. Na een decennium van spreiding en van
het afstandelijke beleggen op de beursindex, is het weer tijd
na bij de economische realiteit.
Werkgevers klagen daar al veel langer over. De diepste
crisis in negentig jaar biedt ze nu eindelijk het juiste klimaat
om meer fl exibiliteit te eisen. Het pleidooi voor het openbreken
van de vorig jaar afgesloten cao’s (met loonsverhogingen
tot 3,5%) wint aan kracht. De bedrijven vinden de
overheid aan hun zijde. Met een gierend begrotingstekort
is ook bevriezing van ambtenarensalarissen en uitkeringen
essentieel.
De bonden kunnen moeilijk dwars voor de cao blijven
liggen. Die positie is misschien houdbaar bij wankelende
bedrijven waar sowieso ontslag dreigt, of bij bedrijven die
in de hausse vooral hun aandeelhouders en topmanagers
hebben gespekt. Maar als het gaat om een goed geleid en
gezond bedrijf dat zijn werknemers behoorlijk behandelt, is
die opstelling moeilijk vol te houden. Zeker als de werknemers
zelf tot een offer bereid zijn. Verrassend veel werknemers
blijken begrip te hebben voor forse concessies in crisistijd.
Een recente studie van het ING Economisch Bureau
laat zien dat een kwart van alle werknemers zelfs bereid is
5% loon in te leveren om hun baan te behouden.
Tijd dus voor een uitruil. Concessies van de bonden nu
in ruil voor de toezegging van vlot inkomensherstel als bedrijven
weer uit het dal klimmen. Als dat vertrouwen tussen
sociale partners er is, dan hoeft het vertrouwen in de
cao niet te worden aangetast.
voor betrokkenheid. Bedrijven kunnen grote belangen voor
de langere termijn aanbieden in ruil voor meer invloed op
het ondernemingsbeleid – hetzij in one-on-ones met het bestuur,
hetzij formeel met extra dividend- of stemrecht.
Grote pensioenfondsen als APG en Zorg & Welzijn lijken
die kant op te willen. Anders hebben buitenlandse staatsfondsen
wel bewezen dat ze graag betrokken willen zijn.
Met enkele grote langetermijnbeleggers in de aandeelhoudersvergadering
krijgen speculatie en onrust minder kans.
Die harde kern reduceert het risico verder, al gaat dat wel
ten koste van de verhandelbaarheid van het aandeel.
Vroeg of laat komt de verleiding op het ordinaire niveau
van de prijs van het aandeel. Die zal bescheiden moeten
zijn. Minder risico en minder leningen vertalen zich hoe
dan ook in een gemiddeld lager rendement. Dat is de bittere
pil die bedrijven moeten vergulden, en die zij vooral
zullen moeten doorberekenen in de uitgifteprijs van hun
aandelen.
Een overaanbod van aandelen, na alle nood- en reparatie-emissies
van de afgelopen maanden, zal de waardering
verder onder druk zetten. Een aantrekkende wereldeconomie
zal weer een golf van aandelenuitgiften uitlokken,
vooral omdat bedrijven anticiperen op de groei en willen
uitbreiden. Er ontstaat dan een kopersmarkt met kritische
beleggers. De kunst van het verleiden zal dus zwaar op de
proef worden gesteld.