van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

kunnen erger zijn dan de kwaal. De
jaarbonus vooral afhankelijk maken
van de omzet, bracht Amerikaanse
bankmedewerkers ertoe hypotheken
te verkopen aan consumenten zonder
vast inkomen. Werknemers zijn ook
buitengewoon behendig om nieuwe
doelstellingen naar zich toe te rekenen,
zonder dat het bedrijf dichter bij
de beoogde missie komt.
Beursfondsen die hun medewerkers
willen binden met alternatieve
prestatiebonussen, hebben een cultuurverandering
nodig. Die begint
aan de top, in de raad van commissarissen.
Bij de selectie en beoordeling
van het topmanagement moet de
raad zich minder afhankelijk maken
van in spreadsheets vastgelegde, meetbare
doelstellingen. Dat betekent minder
afvinken; meer vragen hoe een
bestuurder het bedrijf verder denkt
te brengen en wat hij dat jaar heeft
gedaan om het beter te maken. Dat
zijn inderdaad andere gesprekken. De
commissaris meer in de rol van eigenaar
dan die van controleur.
Unilever ging al eens te rade bij
vrijwilligersorganisaties om te zien
wat het er kan leren over passie, integriteit
en loyaliteit. Het bedrijf wilde
weten hoe het het gevoel van eigenwaarde
bij werknemers kan vergroten.
Vatenfabrikant Van Leer was, voordat
het door een Amerikaan werd overgenomen,
een populaire werkgever. Niet
zozeer door de arbeidsvoorwaarden
als wel om het feit dat een deel van de
operationele winst werd gebruikt om
kansarme kinderen te helpen in de
landen waar het bedrijf actief was.
De kennis is er, nu nog de wil. En
zeg nu zelf: materieel mag het de bankier
voor de wind zijn gegaan, zijn
aanzien in de samenleving kan nauwelijks
lager. ■
Pieter Couwenbergh is
redacteur van Het
Financieele Dagblad
EMBEDDED PROFIT
‘Ingekuilde winst’: geld dat
verzekeraar verwacht te verdienen
met reeds verkochte polissen
BONUSSEN
EN GARDE!
Kapitaalverschaffers eisen al eeuwen de winst op;
werknemers hebben een nieuw wapen gevonden.
door HANS STRIKWERDA
Wat is nu werkelijk
onmisbaar voor
het succes van een
bedrijf? Is dat de
zak met geld die de
aandeelhouder ter beschikbaar stelt
om te ondernemen? Of is het de verzameling
kennis en creatieve drang
in de hoofden van de werknemers?
Dat laatste, zo heeft de internetrevolutie
onmiskenbaar bewezen. Toch is
de moderne onderneming nog steeds
gebaseerd op het idee dat de winst uitsluitend
toekomt aan de verschaffer
van het kapitaal.
Op die historische onrechtvaardigheid
hebben werknemers iets gevonden.
Het is een wapen dat ze de
laatste jaren met steeds meer kracht
en gedrevenheid hanteren en dat, zoals
met moderne wapens wel vaker
het geval is, aardig wat bijkomende
schade heeft aangericht. Dat wapen
is de bonus. Creatieve kenniswerkers
zijn wel gedwongen om zich daarmee
hun deel van de winst toe te eigenen.
Want het voor de onderneming meest
waardevolle productiemiddel – de
unieke en persoonsgebonden kennis
van werknemers – leidt in het huidige
vennootschapsrecht en het arbeidsrecht
niet tot zeggenschap en niet tot
een juiste verdeling van de winst.
De hóógte van de bonussen wordt
als onrechtvaardig gezien, maar de bonus
op zichzelf vloeit voort uit nieuwe
eigendomsverhoudingen. Overheid,
politiek, belangengroepen, werkgevers
en werknemers zijn echter niet bereid
om dat onder ogen te zien en de wetgeving
aan te passen.
ADJUSTED PROFIT
Winst na verrekening van
bijzondere gebeurtenissen
(een overname, een afboeking)
Niet alleen hightechbedrijven zijn afhankelijk
van hun kenniswerkers, ook
bedrijven in de financiële en professionele
dienstverlening leunen steeds
zwaarder op hun individuele werknemers.
Hun kennis is persoonsgebonden,
en is daarmee ook eigendom van
de persoon en niet van de vennootschap.
Aandeelhouders kunnen zich
nu nog eigenaar wanen van een bedrijf,
omdat de Nederlandse wetgeving nog
NIEUWE
BUSINESS-
MODELLEN
3 Scoutmodel
Bedrijven als Procter & Gamble
weten dat ze het van het wereldbrein
nooit kunnen winnen. Ze
sturen hun scouts de wereld over
om de beste ideeën van miljoenen
uitvinders op te kopen.
UNDERLYING PROFIT
Idem: winst na
verrekening van
eenmalige posten
SEPT 2009
55