van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

Wereldgeschiedenis en de toekomst (6)
NIETS NIEUWS
In 2109 gebruiken we meer oude technologieën dan
we nu denken. Het innovatietempo neemt sterk af.
David Edgerton,
The Shock of the Old:
Technology and global
history since 1900,
London: Profile Books.
Postduiven werden tot in
de jaren negentig gebruikt om
nieuws en verkiezingsuitslagen
te verzenden in delen van India.
In het jaar 2000 lag de wereldverkoop
van asbestcement net
zo hoog als in de jaren vijftig,
met name door productie in ontwikkelingslanden.
We kunnen ons dus maar beter
afvragen waarom al die oude
technieken zo hardnekkig voortleven
dan waarom nieuwe foefjes
en technologieën verschijnen,
stelt ‘The Shock of the Old’.
Er zijn altijd wel oude alternatieven
te vinden voor innovaties:
Wereldgeschiedenis en de toekomst (7)
ALTIJD KANSLOOS?
Ontwikkelingslanden zijn wat ze zijn door slecht
klimaat en ongelukkige ligging. Dus altijd kansloos?
Waarom heeft het Westen
de rest van de wereld gekoloniseerd
en niet andersom? Het
antwoord ligt in de ontwikkeling
van de mensheid in de laatste
dertienduizend jaar, stelt ‘Guns,
Germs and Steel’. In Eurazië was
er een homogene, horizontale
klimaatzone, waardoor gedomesticeerde
planten en dieren
wijdverspreid konden worden,
terwijl Afrika en Amerika verbrokkeld
waren in geïsoleerde
zones.
Verder is het in Europa erg nat,
zodat vegetatie weer snel aangroeit.
Het Midden-Oosten was
eens net zo groen als Europa,
maar door minder regenval
groeide gekapte beplanting
niet meer aan en onderging het
gebied zijn eigen broeikaseffect
in de laatste paar duizend jaar.
Verder concurreerden de talloze
kleine Europese staten met
elkaar, terwijl in een keizerrijk
zoals China, één persoon economische
ontwikkeling de kop in
kon drukken. Dus brachten de
Europeanen ziekten en kanonnen
naar de rest van de wereld
en niet andersom.
Dit veel bediscussieerde boek
probeert vermeend racisme te
weerleggen door te stellen dat
onderontwikkeling aan klimaat
en geografie ligt. Maar ontwikkelingslanden
hebben daar
Jared Diamond, Guns,
Germs and Steel:
A short history of
everybody for the last
13,000 years, New
York: W. W. Norton.
EUROPEANEN
BRACHTEN
ZIEKTEN EN
KANONNEN
NAAR DE
REST VAN
DE WERELD
zo konden kanalen ongeveer
hetzelfde doen als spoorwegen
en kon een vloot B-17 bommenwerpers
hetzelfde vernietigen
als de eerste atoombom. Oudere
technieken worden ook voortdurend
verbeterd, want gebruikers
hebben daar baat bij.
De toekomst zal minder futuristisch
zijn dan we denken.
En voorspelbaarder. Er zullen
veel meer dingen zijn die
we nu al kennen. Denk aan
de fietstaxi’s die nu in opmars
zijn in Europese hoofdsteden.
Technologische teruggang is
niet onmogelijk: alhoewel we
steeds meer aan onderzoek en
ontwikkeling uitgeven zal dat
steeds lagere meeropbrengsten
krijgen. We moeten dus maar
niet te veel verwachten van wetenschapsbeleid.
In 2109 zitten
we misschien allemaal wel te
mens-erger-je-nieten. —GB
weinig aan. Hoe mooi ‘Guns,
Germs and Steel’ deze verklaring
ook ondersteunt en verwoordt,
het vertelt niet wat die landen
nu kunnen doen. Inwoners van
Japan, China, India en Latijns-
Amerika daarentegen weigerden
te zwelgen in defaitistische
verklaringen, begonnen enthousiast
met het imiteren van
westerse instituties, en de rest is
geschiedenis. —GB
SEPT 2009
85