van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

ethiek what’s in it for us
5MINDER LOON, MINDER KOOPKRACHT, minder zekerheid,
meer vertrouwen, en dat alles voor een
mogelijk herstel van de economie – wie hoopt dat
mensen zulke offers brengen stoot zijn neus tegen
de huidige moraliteit. Jarenlang stonden andere
driften centraal. De samenleving als geheel was gefi
xeerd op het eigen belang, zowel van burgers als bedrijven.
Altijd op zoek naar what’s in it for me. Die jacht op de persoonlijke
welvaart baarde doorlopend uitwassen van obscene
zelfverrijking, die de maatschappelijke solidariteit
hebben ondermijnd en afgebroken.
Juist nu is er behoefte aan een opofferingsgezinde mentaliteit.
Dat stelt nieuwe eisen aan de ethiek van het leiderschap.
In bedrijven en instellingen waar medewerkers
wordt gevraagd om in te stemmen met loonoffers zodat hun
collega’s niet worden ontslagen, mag de leiding niet achterblijven.
Leiders die nu het goede voorbeeld niet willen
geven, verdienen de naam niet.
Maar de verantwoordelijkheid voor het bijsturen van de
moraliteit berust niet alleen bij leidinggevenden. De toekomst
van de gezondheidszorg, bijvoorbeeld, vraagt om een
mentaliteitsverandering van de hele bevolking. De kostenexplosies
kunnen niet alleen worden bestreden met eigenrisicoregelingen.
Er moet een andere omgang met collectieve
voorzieningen ontstaan.
Een regeling als de AWBZ is bedoeld voor zorg die moei-
fd.denktank
Rijk Timmer is redacteur
opinie van Het Financieele
Dagblad
Ria Cats is redacteur
van Het Financieele Dagblad
Hein Haenen is redacteur
van Het Financieele Dagblad
en coauteur van het boek
De regels en het spel
lijk te betalen is, niet voor rollators en andere eenvoudige
hulpmiddelen (en al helemaal niet voor opvangweekeinden
voor kinderen met ADHD). Mensen moeten leren dat
het een zegen is om ziektekostenpremies te betalen, zonder
vervolgens een beroep te hoeven doen op zorg. Dat betekent
namelijk dat je gezond bent.
Om die publieke moraliteit te veranderen, zal een stevig
besef moeten ontstaan dat mensen deel uitmaken van
een gemeenschap. Gaat het goed met die gemeenschap, dan
plukken de individuele leden daar persoonlijk de vruchten
van. Gaat het slecht, dan lijdt iedereen daar onder.
Het kan niet aan de overheid worden overgelaten om die
boodschap er in te hameren. Die heeft zijn geloofwaardigheid
als morele gids verloren – te veel vrome maar uiteindelijk
loze woorden over normen en waarden. De Sociaal-
Economische Raad heeft meer gezag voor zo’n rol. In de
SER zitten de meest betrokken partijen, namelijk de werkgevers
en de werknemers, aangevuld met onafhankelijke
‘kroonleden’. Een maatschappelijk beroep van dit orgaan
kan de politiek overstijgen en zal eerder doordringen in de
samenleving.
Maar uiteindelijk kan geen enkele vorm van ethiek van
boven worden opgelegd. Ethiek is een moreel klimaat dat
wordt bepaald door leraren, ouders, kunstenaars, journalisten
en alle andere opvoeders die enthousiasme kweken
voor een symbiotische relatie met de samenleving. ■
Ed Groot is redacteur
en columnist van Het
Financieele Dagblad
reageren? g brieven@fdoutlook.nl
Jan Fred van Wijnen
is redacteur van Het
Financieele Dagblad en
chef van FD Outlook
SEPT 2009
13