van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

en tot een dynamische metropool met
krachtige corridors richting Duitsland
en België. Metropool Randstad moet
concurreren met het Ruhrgebied, met
Groot-Londen, de agglomeratie Parijs
en Brussel.
Die grootse plannen en ambities
sneefden begin deze eeuw, omdat de
overheid de invulling van het beleid
steeds meer overliet aan de markt.
Woningcorporaties werden verzelfstandigd,
gemeenten doekten hun
eigen grondbedrijven op en de macht
ging grotendeels naar particuliere projectontwikkelaars.
De overheid greep
minder sterk in; de wijze waarop de
nieuwe Vinex-nieuwbouwwijken
werden opgezet, getuigt hiervan. Het
zijn vooral laagbouwwoningen met
tuinen; een beproefd concept, grootschalig
te produceren en het voldoet
aan de marktvraag.
Niet alleen de mate van overheidsinterventie
bepaalt de toekomstige balans
tussen stad en platteland. Cruciaal
zijn ook de kosten van mobiliteit.
In de vorige eeuw leken die kosten
verwaarloosbaar. Het concept van
de gebundelde deconcentratie uit de
Tweede Nota Ruimtelijke Ordening vraagt
veel mobiliteit. Nederland zou belegd
worden met een fijnmazig raster aan
snelwegen; sporen daarvan zijn nog
zichtbaar, zoals de Waalbrug bij Tiel
die van bijna nergens naar nergens
gaat. Blijven de mobiliteitskosten
laag – door nieuwe energiebronnen
of omdat de samenleving dat politiek
afdwingt – dan zal het platteland
aantrekkingskracht behouden. Recent
onderzoek van het Sociaal en Cultureel
Planbureau toont aan dat een op
de drie stedelingen daar naartoe wil
verhuizen. Ze hunkeren naar ruimte,
grotere en goedkopere woningen, een
groene omgeving en de geborgenheid
en veiligheid van meer besloten gemeenschappen.
Het betekent dat de
stad niet overloopt en het platteland,
met zijn dorpen en buurtschappen levensvatbaar
blijft.
Een actieve overheid met een
krachtig ruimtelijk ordeningsbeleid
zorgt er bij lage mobiliteitskosten voor
dat de stad een menselijke schaal behoudt,
een compacte stad is en het
buitengebied niet klakkeloos wordt
volgebouwd.
Mocht de overheid minder pre-
lage mobiliteitskosten
tenties hebben en de invulling van
de ruimte meer overlaten aan marktkrachten
dan verloopt de trek naar
buiten minder geordend. Burgers en
projectontwikkelaars krijgen de vrije
hand, het buitengebied wordt sterker
bebouwd met villa’s, buitenhuizen en
landgoederen en langs de buitenwegen
komen steeds meer vrijstaande
woningen. De lintbebouwing wordt
dominant; de stad dreigt het domein
van de achterblijvers, de sociaal zwakkeren
te worden; verpaupering en gettovorming
loeren om de hoek.
Mobiliteitskosten kunnen de komende
tijd ook steeds hoger worden.
Dat kan het gevolg zijn van een groter
milieubesef met de maatschappelijke
wens om het reizen zwaarder te
belasten, zoals met rekeningrijden.
Het kan ook het gevolg van relatieve
schaarste aan energie. Dat zorgt voor
een spiegelbeeldige ontwikkeling. De
overheid grijpt in
overheid blijft aan de zijlijn
ALS DE OVERHEID
AAN DE ZIJLIJN BLIJFT
STAAN, LOOPT HET
BUITENGEBIED LEEG
hoge mobiliteitskosten
mondiale trend van platteland naar
stad wordt verder versterkt. Bij een
hoge mate van overheidsingrijpen op
ruimtelijk ordeningsgebied wint de
krachtige metropool aan gewicht. Het
platteland staat in dienst van die grote
stad; het produceert het voedsel en
vormt zijn groene longen.
Als de overheidsinterventie daarentegen
laag is, rijgen uitdijende stedelijke
gebieden zich aaneen, omdat het buitengebied
leegloopt en een verweesd
platteland wordt. De stuurloze stad
krijgt zelfs monsterlijke trekken, denk
bijvoorbeeld aan Mexico City dat zo’n
25 miljoen inwoners telt, maar toch
nog steeds levensvatbaar blijft. ■
Hans Schlaghecke
is redacteur van
Het Financieele
Dagblad
SEPT 2009
65