van doel naar middel - Index of - Het Financieele Dagblad

DOSSIER
SEPT 2009
52
winst is dat we een nieuw soort balanceerkunst
moeten ontwikkelen.
Een onderneming kan alleen langdurig
gezond blijven, als ze streeft
naar een maximale bijdrage aan de
maatschappelijke welvaart. Hoe lager
de prijs van haar producten of
diensten, hoe hoger de groei van die
welvaart. Maar de prijs mag niet té
laag worden, want dan daalt uiteindelijk
de waarde van de onderneming.
Dat treft de pensioenfondsen die erin
beleggen, en daarmee schaadt het de
welvaart op lange termijn.
Omdat winst en aandeelhouderswaarde
ook welvaart creëren, moeten
ze een eigen plaats krijgen tussen
de maatschappelijke doelstellingen
van een onderneming. Hier ligt een
taak voor de overheid. Die moet de
machtsverhoudingen in de markt zodanig
in evenwicht brengen, dat al
die onderling tegenstrijdige doelstellingen
geen schade aanrichten aan de
welvaart op lange termijn.
Maar niet door nog meer wetgeving
of gedragscodes. Veel effectiever is het
om de burger meer instrumenten te
geven voor het aanpakken van bedrijven.
Civiele procedures door burgers
kunnen bestuurlijk (wan)gedrag veel
sterker corrigeren dan een toetsing
door de Ondernemingskamer. Ook
blijken bestuurders gevoeliger voor
hun reputatie in de pers dan voor de
opstelling van de algemene vergadering
van aandeelhouders. Zie de snel
opkomende macht van bloggers. Die
zijn in staat om ongewenste producten
sneller uit de markt te drukken
dan de overheid dat kan.
De achilleshiel van het begrip
‘maatschappelijk welvaart’ is dat ze
slecht meetbaar is. Maar dat is misschien
juist haar kracht. Want alles
wat meetbaar is, is manipuleerbaar. ■
Hans Strikwerda is hoogleraar
organisatieleer en
organisatieverandering
aan de UvA, en adviseur
bij Nolan Norton & Co
STAKEHOLDERS
OPGEJUT DOOR
Hoe transparanter een bedrijf, des te meer partijen
zich bemoeien met de winst. En des te meer ruzie.
door MARTIN BRINK
Een wereld van ellende
kwam aan het licht, nadat
Ad Veenhof eind februari
plotseling zijn functie als
topman van Wessanen
neerlegde. Het voedingsmiddelenconcern
zag de winst hard dalen en aan
prognoses durfde niemand zich meer
te wagen. Tussen alle verwijten die de
raad van commissarissen hem sindsdien
heeft gemaakt – zijn dominante
NIEUWE
BUSINESS-
MODELLEN
EBITDAR
Winst vóór aftrek van rente, belastingen,
afschrijving van vaste activa, afwaardering
van goodwill en reorganisatiekosten
2 Bootstrapping
Terwijl je aan het werk bent,
het bedrijf financieren. Wat een
grote vlucht heeft genomen onder
internetondernemers, wordt
ook voor andere bedrijven aantrekkelijker.
leiderschapsstijl, zijn te grote invloed
op de verslaggeving van resultaten
– springt er één uit: Veenhof had de
aandeelhouders te veel dividend willen
uitkeren. Dat moest hij niet doen,
vonden ze. In plaats van de aandeelhouders
te vriend te houden, kon hij
de winst beter in de onderneming laten.
De recessie was nog niet voorbij en
de financiering van het concern was
gebaat bij een sterke balans.
Dit gevecht binnen Wessanen is een
voorbode. Doordat ondernemingen
steeds meer transparantie moeten bieden,
en verantwoording moeten afleggen,
zal het debat om de winstbestemming
alleen maar heviger worden. En
niet alleen tussen aandeelhouders en
de ondernemingsleiding. Bij deze traditionele
kemphanen voegen zich nu
ook ondernemingsraad, vakbonden
en overheid. Allemaal willen ze weten
welk gedeelte van de winst in de onderneming
achterblijft, welk gedeelte
aan de aandeelhouders zal worden
betaald en – vooral – welk gedeelte de
ondernemingsleiding zelf krijgt.
De uitgekeerde winst weerspiegelt
de bedrijfsstrategie. Hoe ambitieuzer
de investeringsplannen (of omgekeerd:
hoe groter de noodzaak om reserves
aan te houden), hoe minder winst kan
worden uitgekeerd. De laatste jaren bemoeien
aandeelhouders zich nadrukkelijk
met de strategie, en dus met de
winstbestemming. Ze vinden al gauw
dat er niet zoveel reserves nodig zijn of
dat het rendement niet optimaal is. De
overnamegevechten rond ABN Amro
en Fortis laten zien dat voor sommige
aandeelhouders het eigen voordeel be-
EBITDA
Winst vóór aftrek van rente,
belastingen, afschrijving van vaste
activa, afwaardering van goodwill