Untitled - Stichting Papua Erfgoed

oerend goed van het grondbezit in het huis van zijn schoonouders
gaan inwonen. Vanuit het economisch leven verbreidde
zich de invloed van de vrouw ook op maatschappelijk gebied;
de kinderen kregen de naam van hun moeder. Zij bepaalde hun
afstamming en hun clan-verband. Ook het proces van de overerving
verliep langs de lijn van de vrouw. In geval van echtscheiding
behoefde niet zij, maar moest de man de woning verlaten.
18
Het matrilineaat vindt men gewoonlijk niet bij de primitiefste
culturen en het is daarom a priori onwaarschijnlijk dat het
historisch de oudste verwantschapsvorm is geweest. A. R.
Radcliffe-Brown 19 beschrijft het matrilineaat van de Nayar van
Zuid-India, de Minangkabauers van West-Sumatra en de
Khasi van Assam.
Het is ongetwijfeld opvallend dat het matrilineaat hoofdzakelijk
bij agrarische stammen wordt aangetroffen. 20 Deze historische
verbinding tussen matrilineaat en landbouw betekent
echter niet dat de landbouw noodzakelijkerwijze matrilineale
verhoudingen schept. Ze vinden hierin alleen een aanleiding,
zijn hierin verklaarbaar. Grote gebieden in Afrika met hakbouw
zijn echter tot op onze dagen overheersend patrilineaal. 21 Het is
trouwens allerminst bewezen dat het matrilineaat pas ontstaan
zou zijn naar aanleiding van de belangrijke positie die de vrouw
verworven heeft door de ontwikkeling van de landbouw. J.
Haekel 22 ontkent zelfs dat het matrilineaat met de vroege landbouw
ontstaan zou zijn. Men wijst in dit verband op de Venus
van Willendorf als symbool van matrilineale verhoudingen reeds
in het Aurignacien. Andere auteurs zien echter in de jong-paleolithische
vrouwen-idolen geen bewijs voor het bestaan van matrilineale
verhoudingen. Ze zouden enkel symbolen van vruchtbaarheid
zijn. Een duidelijk matrilineaat verbreidt zich pas in
het late bronstijdvak met de verbreiding van de Pontische stammen.
Volgens Heine-Geldern is hierdoor niet alleen de Zuidoostaziatische
Dong-son-cultuur tot stand gekomen, maar onder
invloed hiervan hebben zich ook dualistische opvattingen
naar Oceanië, Amerika en waarschijnlijk zelfs naar Afrika verspreid.
23
De plaats van de vrouw en moeder in het gemeenschapsleven
geeft dus wel aanleiding tot de bespreking van een hele rij van
maatschappelijke verschijnselen, die niet tot het strikte matrilineaat
zijn beperkt en die wellicht ook niet in genetisch verband
113