Untitled - Stichting Papua Erfgoed

In het savanne-gebied schijnt men oorspronkelijk wel het
moederrecht te hebben overgenomen tegelijk met de landbouw;
dit blijkt o.a. uit de vele vrouwelijke heerseressen. Maar naderhand
kwam er vaderrechtelijke invloed van de Hamietische veeteelt
en later van de Rhodesische cultuur, waardoor hier een
matrilineaat ontstond met betrekking tot de verwantschap,
maar zonder matrilokaat (dus met patrilokaat) en zonder vrouwelijk
grondbezit. 27
Voor West-Afrika zou men ook de bovengenoemde factor
van Oceanië kunnen laten gelden. 28
De functionele verklaring. Vele etnologen voelen zich als op
glad ijs, wanneer ze het gebied van de cultuurhistorie betreden,
omdat schriftloze volken nu eenmaal geen schriftelijke documenten
bezitten; men moet vanuit het tegenwoordige cultuurbeeld
door een nauwgezette cultuuranalyse terug redeneren.
Men voelt dus meer voor een functionele verklaring. Zo juist
hebben we gewezen op de interpretatie van Kai Birket-Smith 29 ,
die in het avunculaat nog een herinnering ziet aan de tijd, toen
de vrouw vóór haar huwelijkssluiting de bescherming van haar
broers genoot; dit toezicht is dan overgegaan op haar kinderen
waardoor een bijzondere functionele verhouding is ontstaan
tussen haar kinderen en hun moedersbroer.
A. R. Radcliffe-Brown 30 betwijfelt eveneens het genetisch
verband tussen het avunculaat en het moederrecht in tegenstelling
tot Junods studie over de Ba Thonga. 31 Uitgaande van
dit werk stelt Radcliffe-Brown het volgende vast betreffende de
Ba Thonga:
1. De oomzegger van moederszijde is gedurende heel zijn leven
van de kant van zijn oom door bijzondere zorg omringd.
2. Als de neef ziek is, offert moedersbroer voor zijn beterschap.
3. De neef mag zich verschillende vrijheden in zijn ooms huis
veroorloven.
4. Na de dood van moedersbroer eist de neef sommige goederen
van hem op.
5. Als moedersbroer een offer opdraagt aan zijn voorouders,
neemt de neef de offergaven weg. Dezelfde toestanden vindt men
ongeveer bij de Nama-Hottentotten en ook op Tonga en Fidzji.
Nu heerst in alle drie gebieden het patrilineale verwantschapssysteem.
De auteur wijst erop dat men bij deze stammen echter
ook het volgende heeft geconstateerd: behalve bepaalde vrij-
131