Documentatiebundel deel 2 - Contrast :::. Law Seminars

Rechtskundig Weekblad 2011-12 | nr. 10 | 5 november 2011
eel te hebben. 14 Mits het gezamenlijke marktaandeel
van de betrokken ondernemingen beneden bepaalde
drempels blij – 25% voor O&O-overeenkomsten,
20% voor specialisatieovereenkomsten –, 15 en mits zij
geen harde kern-beperkingen of andere speci ek uitgesloten
beperkingen bevatten, worden deze overeenkomsten
geacht verenigbaar te zijn met art. 101, derde
lid, VWEU, zonder dat een meer diepgaande toetsing
aan het mededingingsrecht vereist is.
Los van de twee groepsvrijstellingen voorzag de
Commissie eveneens in een reeks horizontale richtsnoeren
waaruit ondernemingen inspiratie konden
putten om uit te maken of en wanneer bepaalde types
overeenkomsten, zoals standaardiseringovereenkomsten
en inkoopovereenkomsten, al dan niet de
toets met de artikelen 101, eerste lid en 101, derde lid,
VWEU doorstonden.
Einde 2008 besloot de Commissie tot een grondige
herziening van de voornoemde instrumenten. Rechtstreekse
aanleiding hiervoor was de naderende vervaltermijn
van de geldende groepsvrijstellingen. 16 De
Commissie maakte van deze gelegenheid gebruik om
niet alleen de twee verordeningen, maar ook de horizontale
richtsnoeren aan te passen op grond van haar
eigen recente ervaringen en de evoluties in de Europese
rechtspraak. Belangrijk Leitmotiv hierbij was de
wens om de richtsnoeren gebruiksvriendelijker te maken
en zodoende de rechtszekerheid te versterken.
Dat de Commissie hierbij niet over één nacht ijs
ging, mag blijken uit de grootschalige consultatie die
op het getouw werd gezet. Van december 2008 tot januari
2009 voerde de Commissie een consultatieronde
uit om van diverse betrokken actoren feedback
te verkrijgen rond de sterktes en zwakten van de bestaande
instrumenten. 17 In een tweede fase (mei-juni
2010) werden de ontwerpteksten aan een bijkomende
14 Verordening nr. 2658/2000 van de Commissie betre ende de toepassing
van artikel 81, lid 3, van het EG-Verdrag op groepen specialisatieovereenkomsten,
Pb. 2000, L 304/3 en Verordening nr. 2659/2000
van de Commissie betre ende de toepassing van artikel 81, lid 3,
van het EG-Verdrag op groepen onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten,
Pb. 2000, L 304/7. Voor de eerste versie van de twee
groepsvrijstellingen, zie: Verordening nr. 417/85 van de Commissie
betre ende de toepassing van artikel 85, lid 3, van het EEG-Verdrag
op groepen specialisatieovereenkomsten, Pb. 1985, L 53/1 en Verordening
nr. 418/85 van 19 december 1984 betre ende de toepassing
van artikel 85, lid 3, van het EEG-verdrag op groepen onderzoeks- en
ontwikkelingsovereenkomsten, Pb. 1985, L 53/5.
15 Cf. art. 4 Verordening 1217/2010; art. 3 Verordening 1218/2010.
16 Beide groepsvrijstellingen waren geldig tot 31 december 2010. De
nieuwe vrijstellingen (i.e. Verordening 1217/2010 en Verordening
1218/2010) traden in werking op 1 januari 2011 (met een overgangsregeling
voor reeds van kracht zijnde overeenkomsten) en vervallen
op 31 december 2022.
17 De reacties zijn beschikbaar op: http://ec.europa.eu/competition/
consultations/2009_horizontal_agreements/index.html.
464
publieke consultatie onderworpen. 18 Na doorvoering
van de nodige aanpassingen werden de nale teksten
op 14 december 2010 goedgekeurd. Hieronder behandelen
wij bondig enkele belangrijke wijzigingen in de
richtsnoeren.
B. De Horizontale Richtsnoeren (2010)
1° Algemeen
Zoals hierboven aangestipt, beogen de Richtsnoeren
ondernemingen een houvast te bieden bij de beoordeling
van de verenigbaarheid met art. 101 VWEU van
bepaalde samenwerkingsovereenkomsten gesloten
met (potentiële) concurrenten. Kort gesteld tracht de
Commissie door de uitvaardiging van de Richtsnoeren
uiteen te zetten hoe zij in concrete gevallen problematische
en schadelijke samenwerking tussen concurrenten
onderscheidt van e ciëntieversterkende
samenwerking. Zij bespreekt daarbij vijf overeenkomsten
die tot stand komen in het raam van een normale
bedrijfsvoering: O&O-overeenkomsten; productieovereenkomsten;
aankoopovereenkomsten; commercialiseringsovereenkomsten
en ten slotte standaardiseringsovereenkomsten.
Voorafgaandelijk dient te worden aangestipt dat
art. 101 VWEU niet van toepassing is op contractuele
afspraken tussen entiteiten die deel uitmaken van
één en dezelfde economische eenheid. Dit volgt uit
het zogenaamde Parker Pen-arrest waarin het Hof van
Justitie van oordeel was dat tussen een moedermaatschappij
en haar dochtermaatschappij die samen een
«economische eenheid» vormen waarbinnen de dochter
over geen enkele zelfstandigheid beschikt om haar
marktgedrag te bepalen, geen overeenkomst kan worden
gesloten die bekritiseerbaar is op grond van het
mededingingsrecht. 19 Concreet hee deze rechtspraak
tot gevolg dat samenwerkingsovereenkomsten aangegaan
tussen entiteiten die samen één economische
eenheid uitmaken (bijvoorbeeld tussen een moedervennootschap
en een dochtervennootschap waarover
18 De reacties (ca. 120) zijn beschikbaar op: http://ec.europa.eu/competition/consultations/2010_horizontals/index.html.
19 HvJ 24 oktober 1996, Viho Europe t/ Commissie, zaak C-73/95,
Jur. 1996, I, 5457, rechtsoverweging 49. In de ontwerpversie van de
Richtsnoeren oordeelde de Commissie dat ook een overeenkomst die
wordt gesloten tussen een volwaardige joint venture en een moedermaatschappij
de mededinging niet zou kunnen beperken in de zin van
art. 101 VWEU. Op deze stelling van de Commissie kwam – terecht
– veel kritiek, daar niet zonder meer kan worden aangenomen dat een
volwaardige joint venture over geen enkele zelfstandigheid beschikt
om autonoom haar marktgedrag te bepalen; dit moet steeds feitelijk
worden nagegaan. De Commissie hee daarom besloten dit denkspoor
te verlaten bij de uitvaardiging van de de nitieve versie van de
Richtsnoeren (vergelijk punt 11 van de ontwerpversie met punt 11 van
de de nitieve versie van de Richtsnoeren).