Pdf versie - Rhegie

met hun kenmerkende eigen literatuur
uitdragen, en naar professionals als Dirk
Luijmes en Klaas Hoek, die met eigentijdse
muziek het oude instrument opnieuw onder
de aandacht van het publiek brengen.
De voorkant van de catalogus van Mason &
Hamlin uit 1880
Het harmonium, een origineel muziekinstrument
In zeker opzicht is het harmonium te
vergelijken met een orgel. De toon wordt
met lucht tot klinken gebracht.
Er is een windbalg, er zijn klavieren en er
zijn registers aanwezig, die de klank kleuren.
De organist kan het harmonium direct
bespelen door zijn beheersing van een streng
legatospel, waarbij de vingers van de ene
toets naar de andere glijden, dit in
tegenstelling tot de pianist, die niet aan de
durende toon gewend is.
Voorts is de organist bekend met de
registratiekunst, dat zowel bij het
harmonium als het orgel van grote betekenis
is.
Deze overeenkomsten kunnen echter -
geheel ten onrechte - tot de conclusie leiden
dat het harmonium een surrogaatorgel is en
dat het pijporgel een kwalitatief beter
instrument is.
Het harmonium is geen pijporgel.
12
Het harmonium is een origineel instrument,
heeft een eigen karakter en dient naast
andere instrumenten als een volwaardig
instrument gerespecteerd te worden.
De harmoniumbespeler is dan ook geen
organist of pianist, hoewel deze natuurlijk
wel in één persoon zijn te verenigen.
Het harmonium vergt van de speler een
eigen attitude, waarbij de aandacht voor de
expressiviteit van het instrument voorop
staat. E
n ik zou brutaal willen zeggen, dat
organisten die daarvoor geen antenne
hebben, beter van het harmonium kunnen
afblijven!
Toen een eeuw geleden het harmonium
commercieel werd uitgebuit, beweerde men
zelfverzekerd, dat alle muziek op een
harmonium prachtig zou klinken. Het
harmonium zou bijvoorbeeld heel geschikt
zijn om de muziek van Bach te spelen.
Als de grote meester nu geleefd zou hebben
zou hij ongetwijfeld zeer enthousiast geweest
zou over de interpretaties van zijn muziek
op dit fabelachtig mooie instrument.
Maar vandaag weten we beter. Natuurlijk
kan een (kleinschalig) orgelwerk van Bach
op het harmonium gespeeld worden en met
een goede, muzikale inbreng van een
technisch goedspelende harmoniumbespeler
kan dat prachtig klinken, maar er zal wel heel
veel overredingskracht voor nodig zijn om
aan een Bachkenner deze ‘vreemde klanken’
als Bachklanken te verkopen.
Maar zeg nooit nooit – er zijn tenslotte ook
pianisten, die Bach beter neer kunnen zetten
dan sommige gespecialiseerde klavecinisten.
Muziek maken blijft immers altijd nog boven
dogma’s staan.
Originele harmoniummuziek
Er is muziek, die speciaal voor het
harmonium geschreven is.
Soms is het zelfs muziek, die nog vaak
gespeeld wordt, alleen echter niet op het
harmonium. Denk bijvoorbeeld aan L’
Organiste van César Franck of de Heures
Mystiques van Léon Boëllmann. Ze worden
tegenwoordig op orgel gespeeld.