Pdf versie - Rhegie

Debain had een combinatie van harmonium
met piano gemaakt onder de naam
Harmonichord. Voor dit hybride-instrument
heeft Lefébure-Wely enkele werken
geschreven.
De voorgeschreven registraties blijken uit de
kenmerkende coderingen. Daaruit is ook op
te maken voor welk instrumenttype de
muziek geschreven is.
Voor de bekende Petite Messe Solenelle van
Rossini is ook een klassiek vierspel het meest
geschikte instrument. Bij de eerste uitvoering
in de villa van Rossini werd echter een
harmonichord van Debain gebruikt. Voor
zover bekend heeft er maar een enkel
harmonichord de tand des tijds doorstaan.
Gelukkig is deze nu in het bezit van een
goede, professionele harmoniumbespeler.
Latere componisten hebben ook veel moois
voor harmonium geschreven. Natuurlijk zijn
de Pièces en Style Libre van Louis Vierne voor
orgel of harmonium een prachtig voorbeeld,
maar ook de 24 Pièces van Jean Langlais zijn
voortreffelijk. De vermelding ‘voor orgel of
harmonium’, ook bij Langlais, is regelmatig
terug te vinden. Niet zelden klinken de
werken op harmonium, toch een ander
instrument dan een pijporgel, beter. Neem
bijvoorbeeld het eerste stuk uit de 24 Pièces
van Langlais, dat grotendeels met brede
akkoorden in een lage ligging geschreven is.
Op een orgel klinkt het groezelig en
ondoorzichtig, op een harmonium gaan de
akkoorden plotseling tot leven komen.
Componisten hadden er vaak baat bij, dat de
bundels de subtitel ‘voor orgel of harmonium’
droegen; enerzijds om zo te kunnen
profiteren van afname bij zowel organisten
als harmoniïsten, anderzijds om puriteinse
kunstenaars, die laatdunkend over het
harmonium dachten, te vriend te houden.
Trouwens de meeste organisten speelden
ook harmonium en kwam de muziek toch
wel bij het juiste instrument terecht.
Duitse muziek
August Reinhard is al genoemd. Wie kent
hem tegenwoordig nog? Hij is onmiskenbaar
een van de belangrijkste harmoniumcomponisten!
Zijn stijl is behoudend.
57
Muziek van August Reinhard
Hoewel zijn hoeveelheid eigen werken niet
groot is, zijn deze wel vermeldenswaardig.
De 3 Sonatinen, onlangs door de HVN
heruitgegeven, zijn aanraders. Hij bewerkte
ook veel composities van andere
componisten voor harmonium. Hoewel
bewerkingen enkele decennia lang
argwanend werden bekeken, komt men daar
tegenwoordig op terug en vindt een
eerherstel plaats voor dit soort composities.
De bewerkingen van Reinhard kunnen zeer
stijlgerecht genoemd worden, met een voor
19 e eeuwse maatstaven groot respect voor de
originele partituren! Of het nu een
bewerking van Bach of van Haydn betreft,
zoals de variaties op een thema, dat we nu
kennen als het Duitse volkslied, of van
operadelen en ouvertures, ze zijn stuk voor
stuk overtuigend met een goed gevoel voor
de mogelijkheden van het harmonium. Hij
richtte zich daarbij op een klassiek vierspel,
een Duitse Trayser of Schiedmayer
bijvoorbeeld of een Debain. Oorspronkelijk
zijn in de uitgaven van Reinhard geen
registratieaanwijzingen vermeld, maar latere
edities zijn ze door Karg-Elert uitgebreid
met registratiecodes. Reinhard heeft een
voortreffelijke harmoniumschool opgezet.
De 50 Studien verdienen aanbeveling. In het
voorwoord gaat hij in op smaakvol
registreren.
Latere Duitse componisten, zeker vanaf ca.
1900 hebben muziek geschreven voor
drukwindharmonium, kunstharmonium
en/of normalharmonium (zuigwind). Sigfrid