Pdf versie - Rhegie

Soms werd de compositie geheel
herschreven en aangepast aan het instrument
waarop deze moest worden uitgevoerd.
Bach deed het al en Franz Liszt is er groot
mee geworden.
Er is ook niets mis mee om een compositie,
die voor een bepaald instrument is gemaakt,
op een ander instrument te spelen, alleen
moet men dat niet blindelings doen.
De werken, die voor harmonium bedoeld
zijn, kunnen dan ook niet zonder meer
vergeleken worden met de orgelwerken die
voor een orgel met één klavier zonder pedaal
zijn geschreven.
Omgekeerd geldt hetzelfde. Werken voor
orgel kunnen niet zomaar op een
harmonium worden gespeeld. In het
verleden is dit volgens mij te vaak gebeurd.
Eertijds was het uitvoeren van transcripties
van bijvoorbeeld orkestwerken en opera's
heel gebruikelijk. En ook schroomde men
zich niet werken voor bijvoorbeeld
klavecimbel op een harmonium of orgel te
spelen.
Het dilemma is volgens mij dat enerzijds dit
een min of meer ondoordacht, decadent
gebruik van muziek is, waarbij de
eigenschappen van het instrument over het
hoofd gezien wordt… en daarmee het
gedachtegoed van de componist geweld
wordt aangedaan(!), terwijl anderzijds men
toch van de muziek kan genieten als het
muzikaal verantwoord gebeurt.
Bedenk voorts daarbij dat de huidige
opvattingen over authentiek uitvoeren in de
negentiende eeuw niet bestonden!
Een prachtige Art Nouveau poster van het grote
Amerikaanse merk Estey in Duitsland
14
Expressief, delicaat en kamermuzikaal
Een harmonium wijkt op een groot aantal
punten af van een (groot) kerkorgel. Ik wil
me daarbij beperken tot het Frans
romantische orgeltype, waarbij we ‘dus’ aan
Cavaillé-Coll moeten denken.
Van dit grote orgeltype, waarvoor al die
werken van Franck, Widor, Vierne,
Guilmant en anderen geschreven zijn, weten
we dat het breed en groots klinkt. Franck zei
Cavaillé-Coll
niet voor niets “Mon orgue c’est mon
orchestre”.
En inderdaad zijn de mogelijkheden van een
groot kathedraalorgel te vergelijken met die
van een groot symfonieorkest. Er zijn
prestanten, fluiten, tongwerken en strijkers.
Er zijn grote pijpen van 32 voet ofwel 10
meter en briljante heldere mixturen, waarbij
pijpjes, die maar enkele centimeters lang zijn,
de voet niet meegeteld.
Binnen de fluiten zijn vol klinkende solisten
als de Flûte Harmonique, maar ook milde
Bourdons.
Er zijn donderende Contrabombardes en
zachte, zwevende registers. De orgelkast kan
wel duizenden pijpen bevatten.
Kortom, een zee aan mogelijkheden en een
enorm breed klankkleurenpalet, waarbij de