Pdf versie - Rhegie

Karg-Elert moet als eerste en grootste
componist genoemd worden, die in zijn
partituren duidelijke registratieaanwijzingen
geeft en ook voor welk instrument de
werken bedoeld zijn. Bij Burghardt is
doorgaans een zuigwindharmonium het
meest op zijn plaats. Dat geldt ook voor de
werken van Karl Kämpf en Arthur Bird, die
uitgegeven zijn door ‘Koeppens
Normalharmonium Bibliothek’, wat op zich
al genoeg zegt.
Amerikaanse muziekuitgaven
Muziek voor Amerikaanse harmoniums
Echte literatuur voor Amerikaanse
harmoniums is er verhoudingsgewijs weinig
geschreven. Ondanks een veel grotere
hoeveelheid instrumenten dan de Europese
drukwindharmoniums is er een bedenkelijk
kleine hoeveelheid artistiek van behoorlijk
niveau zijnde werken. Het American organ is
vooral geliefd geweest bij de massa en niet
bij de kunstenaars! Of dat wel zo terecht is
zullen we in het midden laten. Men speelde
hoofdzakelijk psalmen, gezangen, maar ook
andere liederen, licht verteerbare ‘pop’muziek
van de negentiende eeuw en
eenvoudige bewerkingen van
operamelodieën of variaties op klassieke
evergreens zoals het Largo van Händel en
dergelijke, vaak stevig ingekort tot “Thema
uit…”. Op negen van de tien instrumenten
is het spelen met een uitkomende stem niet
mogelijk door de te kleine dispositie of
omdat de deling op een punt is, die voor
muziek van Franck, Boëllmann en anderen
onbruikbaar is!
58
Het wil niet zeggen, dat het American organ
volslagen onbruikbaar is of alleen maar
geschikt voor kwalitatief mindere muziek.
dat is te gemakkelijk. Er is wel degelijk, zeker
met doorlopende registraties, veel goede
muziek op deze instrumenten te spelen.
Hoewel bij de meeste echte liefhebbers het
drukwindharmonium kwalitatief en artistiek
veruit favoriet is, zijn er wel degelijk veel
liefhebbers van zuigwindharmoniums. Het
oordeel is aan de speler zelf en aan de keuze
van de muziek, waar zijn voorkeur naar uit
gaat.
De harmonium-vleugel van Franz Liszt
Franz Liszt
Een beetje gemeen om deze componist als
harmoniumcomponist te noemen. Want was
hij dat wel? Franz Liszt heeft vele
orgelwerken geschreven. Hij bezat een groot
Mason & Hamlin harmonium, een
Amerikaans zuigwindinstrument. Omdat hij
niet bekend stond als organist zijn er
aanwijzingen om veronderstellen, dat de
Mason & Hamlin uitgangspunt is geweest
voor een aantal van zijn orgelwerken. Of de
orgelwerken van Liszt daadwerkelijk op een
pedaalharmonium gespeeld zouden moeten
worden, is niet een discussie, die hier niet
thuis hoort. Maar dat een aantal werken
voortreffelijk op zo’n instrument klinken, is
buiten kijf. Naast de Mason & Hamlin bezat
Liszt nog meer interessante instrumenten,
Bijzonder is zijn harmoniumvleugel, een
‘monstrueus’ hybride-instrument van een
Erard-vleugel en een Alexandre-drukwindharmonium.
Verder had hij nog het