Pdf versie - Rhegie

zur Kenntnis und Behandlung der Phys-
Harmonika”. Hij beschreef een instrument
van maar liefst zes octaven (Contra-F tot
f’’’’), doorslaande tongen en twee
schepbalgen bezat. Over een magazijnbalg
werd echter niet gerept, omdat deze toch
zinloos was bij expressief spel!
Lickl beschreef dit als volgt:
“Auch gibt es geringere Arten von Physharmoniken,
die an Tonumfang viel kleiner sind, statt zwei
Druckbälgen nur eine Schöpf oder Blasebalg haben.
Da man auf denselben ausser Stande ist, den Ton
modulieren, noch sonst etwas ausführliches
hervorbringen zu können, und diese Art in
Ausübung des angeschlossenen Stücke beschränkt
ist, so schliesst man sie als zu dieser Anleitung nicht
gehörig aus, und begnügt sich bloss auf ihre
Existenz hinzudeuten.”
Het is vrijwel zeker, dat hij hiermee doelde
op de Physharmonika van Anton Haeckel.
Lickl noemde echter ook de bouwer van zijn
eigen instrument: “…Diese (bedoeld is een
instrument met een extra 4’-register) so wie
die erstere besprochene Art der Physharmonika, für
welche nur einzig allein diese Anleitung geschrieben
wurde, verfertigt Herr Jacob Deutschmann
bürgerlicher Orgelbauer und Instrumenten-Macher
(in der Lumpertgasse No. 821), sie zeichnen sich
durch vorzüglich schönen Ton, schnelle Ansprache,
haltbare Stimmung und elegante Bauart aus.”
Een desbetreffend instrument kan men
eveneens in het Leipziger
Muziekinstrumentenmuseum vinden,
evenals een instrument van gelijke
constructie van de Fransman Achille Müller,
ooit eigendom van Ridder Sigismund
Neukomm, componist, musicoloog,
recensent en een man met veel invloed in de
kunstenaarskringen van die tijd.
De oudste compositie van Neukomm, die
speciaal voor de Physharmonika geschreven
is, dateert uit 1826.
Daaruit valt op te maken, dat Deutschmann
zijn Physharmonika reeds voor 1826
gebouwd moet hebben en dat tussen
verschillende streken en landen
uitwisselingen van deze uitvindingen plaats
gevonden moeten hebben.
De Physharmonika werd in de Duitstalige
landen een populair instrument gedurende
22
de hele negentiende eeuw en de naam werd
tot het fin du siècle gebruikt, ook voor
harmoniums. Geen wonder, want de
physharmonika en het inmiddels ook in de
Duitstalige landen in gebruik gekomen
harmonium waren steeds meer naar elkaar
toegegroeid.
Het Franse (drukwind-)harmonium
In 1842 verkreeg de Fransman Alexandre-
François Debain (1809-1877) een patent
voor een instrument, dat hij in 1840 op de
markt bracht onder de naam “Harmonium”.
Daarmee werd tevens de naam
“Harmonium” in Frankrijk beschermd en
konden andere bouwers en leveranciers niets
anders doen dan hun instrument “Orgue
Expressive”, “Orgue Alexandre” of “Orgue
Mustel” te noemen.
Het instrument van Debain is geen
prototype of een nog niet uitontwikkelde
voorloper, maar een volwassen en
volwaardig instrument.
Het patentschrift komt volledig overeen met
het “klassieke Franse vierspels harmonium”.
Het gepresenteerde instrument zou het
uitgangspunt worden van vele andere Franse
harmoniumbouwers, waarvan de bekendste
Alexandre Père et Fils en Victor Mustel