Pdf versie - Rhegie

te trappen. De magazijnbalg hiervoor was
zeer klein. De bespeler van het instrument
kon daardoor, mits hij een subtiele
traptechniek beheerste, met grotere of
kleinere winddruk spelen. Hoewel dit
instrument expressief genoemd kon worden,
was het nog maar de eerste aanzet tot een
echt expressief tongenorgel.
Er zouden nadien nog diverse
'prehistorische' harmoniums bedacht en
gerealiseerd worden en vervolgens
verworpen, totdat het eerste echte
harmonium in 1842 door Alexandre Debain
gepresenteerd zou worden.
Het Orgue-Expressif
van Jospeh Grenié uit 1810
Poïkilorgue
Opmerkelijk is het Poïkil-orgue, een
ontwikkeling van de meesterorgelbouwer
Aristide Cavaillé-Coll (1811-1899), dat zo
rond 1832 gemaakt is.
Aristide werkte toen nog bij zijn vader en
broer in Toulouse en het was de componist
Rossini, die na kennis genomen te hebben
van het Poïkil-orgue, zijn genialiteit inzag en
hem naar Parijs lokte. Opmerkelijk is dat dit
20
instrument nog in een oude temperatuur
gestemd werd!
Cavaillé-Coll & fils. 1834
Het beschikte over een schepbalg, dat door
de linkertrapper van wind werd voorzien en
het windreservoir vulde. Het rechterpedaal
was middels een stang verbonden met de
bovenplaat van het windreservoir, waardoor
de bespeler de winddruk kon variëren en de
intensiteit, waarmee de tongen van het
instrument klonken, kon bepalen.
Omdat de as van dit pedaal ongeveer in het
midden was, zoals in de zwelkast van een
orgel, ontstonden drie dynamische
mogelijkheden: 1) in neutrale stand
mezzoforte, 2) crescendo tot forte door het
pedaal in te trappen en 3) diminuendo tot
piano door het pedaal met de hak verder
terug te nemen.
Omdat beide voeten een volledig
verschillende functie verrichten, vraagt het
Poïkil-orgue een wezenlijk andere
speeltechniek dan het harmonium. Bij het
harmonium trappen de voeten afwisselend
voor de windvoorziening en het
geluidsvolume, aangevuld met de kniezwel.
Het instrument van Cavaillé-Coll is lastiger
te bespelen dan het harmonium, met als